Świeżo powołany członek zarządu spółki z o.o. powinien rozpocząć wykonywanie swojej pracy od sprawdzenia finansów spółki. Tylko w ten sposób może ustalić, czy już w chwili powołania do zarządu nie zachodzą wobec spółki podstawy do ogłoszenia jej upadłości. Jeśli nowy zarządca nie złoży niezwłocznie wniosku o ogłoszenie upadłości, powinien się liczyć z tym, że będzie ponosił odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Także te, które powstały jeszcze przed jego powołaniem do zarządu.
Członkowie zarządu ponoszą solidarną odpowiedzialność za zobowiązania spółki, jeżeli egzekucja przeciwko niej okaże się bezskuteczna (art. 299 § 1 K.s.h.). Regulacje pełniące analogiczną rolę w odniesieniu do zaległości podatkowych i składkowych można również znaleźć w Ordynacji podatkowej. Z jej art. 116 § 1 wynika, że za zaległości podatkowe spółki z o.o. odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna.
Które długi?
Z punktu widzenia nowego członka zarządu spółki z o.o. różnica pomiędzy tymi dwoma reżimami odpowiedzialności sprowadza się przede wszystkim do ich zakresu przedmiotowego. Otóż jedną z przesłanek odpowiedzialności przewidzianej w art. 299 § 1 K.s.h. jest istnienie określonego zobowiązania spółki z o.o. w czasie, w którym dana osoba była członkiem zarządu spółki (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 czerwca 2011 r., sygn. akt II CSK 571/10). Oznacza to, że w oparciu o ten przepis nowy członek zarządu może odpowiadać za wszystkie zobowiązania cywilnoprawne spółki, które istniały już w pierwszym dniu sprawowania przez niego mandatu. I to również, gdy nie miał wpływu na ich powstanie.
Natomiast z art. 116 § 2 Ordynacji podatkowej wynika, że odpowiedzialność członków zarządu obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu, oraz zaległości wymienione w art. 52 Ordynacji podatkowej, powstałe w czasie pełnienia obowiązków członka zarządu. Dlatego też nowy członek zarządu nie ponosi odpowiedzialności za zaległości, których termin płatności przypadł przed rozpoczęciem sprawowania przez niego mandatu.
Przedmiotem zainteresowania nowego członka zarządu powinny być więc przede wszystkim dotychczasowe zobowiązania cywilnoprawne spółki. Nie powinien jednak bagatelizować istniejących zaległości, do których ma zastosowanie art. 116 Ordynacji podatkowej. One również mają wpływ na to, czy zachodzą przesłanki do ogłoszenia upadłości wobec spółki.
Sprawdzenie stanu spółki
Art. 299 § 2 K.s.h. i art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej umożliwiają członkom zarządu uchylenie się od odpowiedzialności w wypadku terminowego złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Art. 21 ust. 1 Prawa upadłościowego i naprawczego zobowiązuje dłużnika do złożenia w sądzie wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości. W przypadku m.in. spółek z o.o. obowiązek ten spoczywa również na każdym członku zarządu z osobna (art. 21 ust. 2 Prawa upadłościowego i naprawczego).
Dlatego też nowy członek zarządu powinien już na samym początku zażądać sporządzenia bilansu na dzień rozpoczynania pełnienia funkcji, a także przedstawienia sumy wymagalnych zobowiązań spółki i rynkowej wartości składników jej majątku. Dzięki temu będzie posiadał podstawowe dane pozwalające ocenić, czy nie zachodzą podstawy do ogłoszenia upadłości przewidziane w art. 10-12 Prawa upadłościowego i naprawczego. Z przepisów tych wynika m.in., że upadłość ogłasza się wobec dłużnika, który jest niewypłacalny, a niewypłacalnym jest ten, kto nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Nierzadko nawet zaleganie z zapłatą kilku faktur może przesądzać o zaistnieniu podstaw do ogłoszenia upadłości.
Oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości
W wielu przypadkach przy dokładnej analizie stanu spółki można uznać, że termin do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości już dawno upłynął albo że stan finansów spółki nie pozwala na prowadzenie postępowania upadłościowego.
Sąd bowiem oddali wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania. Podobnie sąd może oddalić wniosek w razie stwierdzenia, że majątek spółki jest obciążony m.in. hipoteką i zastawem w takim stopniu, że pozostały jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania (art. 13 ust. 1 i 2 Prawa upadłościowego i naprawczego). Takie orzeczenie świadczy o bardzo złej sytuacji ekonomicznej spółki. Jednak, paradoksalnie może być dobrą informacją dla członka zarządu, który złożył wniosek niezwłocznie po objęciu funkcji. Wówczas bowiem członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności wynikającej z art. 299 § 1 K.s.h. (ale nie z art. 116 Ordynacji podatkowej), jeśli pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości wierzyciel nie poniósł szkody. Skoro postępowanie upadłościowe wszczęte krótko po rozpoczęciu sprawowania mandatu przez członka zarządu nie przyniosłoby wierzycielom zaspokojenia ich należności, to nie ponieśli oni żadnej szkody na skutek zaniechania złożenia wniosku przez nowego członka zarządu. Brak szkody przesądza zaś o braku odpowiedzialności.
Po oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości w oparciu o art. 13 Prawa upadłościowego i naprawczego, członkowie zarządu nie mogą do woli zaciągać w jej imieniu następnych zobowiązań. Trzeba bowiem pamiętać, że jeśli to robią z zamiarem niewywiązania się z nich, to może to stanowić przestępstwo oszustwa. Z kolei wybiórcze lub nieproporcjonalne zaspokajanie wierzycieli może być traktowane jako jedno z przestępstw przeciwko prawom wierzycieli. Wierzyciele będą zaś mogli przy okazji postępowania karnego domagać się naprawienia poniesionej przez nich szkody.
Warto zaznaczyć, że sądy dosyć często oddalają wnioski o ogłoszenie upadłości z powodu braku środków na sfinansowanie kosztów postępowania upadłościowego. Bierze się to stąd, że już choćby ze względu na samo wynagrodzenie syndyka, koszty postępowania nawet małej spółki mogą wynosić kilkadziesiąt tysięcy złotych.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. nr 94, poz. 1037 ze zm.)
Ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.)
Ustawa z dnia 28.02.2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. z 2012 r. poz. 1112 ze zm.)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
