Afera Amber Gold wystawiła na szwank wiarygodność niektórych instytucji państwa, w tym również Krajowego Rejestru Sądowego. Obracający milionami przedsiębiorca nie składał do rejestru rocznych sprawozdań finansowych, a jego prezes zarządu był wpisany do KRS pomimo wcześniejszego skazania prawomocnymi wyrokami karnymi. Na tym przykładzie warto pokazać rozdźwięk występujący pomiędzy teorią a praktyką funkcjonowania największego rejestru sądowego w Polsce.
Sprawozdania rachunkowe
Przedsiębiorcy podlegający wpisowi do KRS zobowiązani są składać do akt rejestrowych m.in. roczne sprawozdania finansowe oraz sprawozdania z działalności. To główne źródło informacji, na podstawie którego kontrahenci mogą ustalić kondycję finansową przedsiębiorcy. Brak wzmianki w KRS o złożeniu dokumentów za dany rok powinien być sygnałem alarmowym dla podmiotów trzecich.
Istnieją jednak instrumenty prawne, dzięki którym sąd rejestrowy może reagować na zaniechanie wykonania obowiązków sprawozdawczych. Jak wynika z § 164 Regulaminu urzędowania sądów powszechnych (Dz. U. z 2007 r. nr 38, poz. 249 ze zm.), sąd rejestrowy prowadzi kontrolę terminowości składania sprawozdań finansowych i innych dokumentów, o których mowa w art. 40 pkt 2-5 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym. Kierownik sekretariatu, w oparciu o dane uzyskane z systemu informatycznego, zawiadamia sędziego o każdym zaniedbaniu w spełnieniu takiego obowiązku.
Dzięki takiej informacji sąd może wszcząć tzw. postępowanie przymuszające w trybie art. 24 ustawy o KRS, które pociąga za sobą nałożenie na osoby obowiązane grzywny w kwocie do 5.000 zł. W razie niewykonania obowiązku, wysokość grzywny może rosnąć. Niezależnie od tego sąd rejestrowy może zawiadomić organy ścigania o popełnieniu przestępstwa z art. 79 pkt 4 ustawy o rachunkowości (Dz. U. z 2009 r. nr 152, poz. 1223 ze zm.). Z przepisu tego wynika, że kto wbrew przepisom ustawy nie składa sprawozdania finansowego lub sprawozdania z działalności we właściwym rejestrze sądowym, ten podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
Jak widać sąd posiada instrumenty do kontrolowania terminowości wykonywania obowiązków sprawozdawczych. Faktycznie robi to jednak tylko, gdy otrzyma indywidualne zawiadomienie o zaniedbaniu. Ogromna liczba tzw. martwych podmiotów wpisanych w KRS powoduje, że składanie dokumentów sprawozdawczych do akt jest raczej wyjątkiem niż regułą. Wszczynanie dodatkowych dziesiątek tysięcy postępowań przymuszających przekracza możliwości kadrowe sądów rejestrowych. W efekcie spółki nie niepokojone przez sąd trwają nie składając latami sprawozdań do akt rejestrowych.
Skład organów spółki
Przykład prezesa Amber Gold upowszechnił wiedzę na temat innego niedociągnięcia w formule działania KRS. Chodzi tu o brak przepływu informacji między KRS a instytucjami karnego wymiaru sprawiedliwości. Ma ono dla obrotu handlowego ogromne znaczenie, gdyż art. 18 § 2 Kodeksu spółek handlowych (Dz. U. z 2000 r. nr 94, poz. 1037 ze zm.) zabrania piastowania funkcji w organach spółek handlowych osobom skazanym za niektóre przestępstwa.
Art. 21 ust. 2 ustawy o KRS ogólnie przewiduje, że sąd rejestrowy współpracuje z Szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w zakresie niezbędnym do realizacji jego zadań ustawowych. Pomimo tego sądy, przed dokonaniem każdego wpisu obejmującego dane o członkach organów spółki, nie występują z zapytaniem o karalność osób wskazanych we wniosku. Na skutek tego w obrocie funkcjonuje szereg podmiotów zarządzanych przez osoby, które nie posiadają do tego uprawnień. Bierze się to stąd, że metodyczne sprawdzanie danych o karalności ogromnie spowolniłoby procedurę dokonywania wpisów do rejestru. Tym bardziej, że art. 23 ust. 2 ustawy o KRS zobowiązuje sąd do badania zgodności zgłaszanych danych z rzeczywistym stanem tylko, gdy ma w tym względzie uzasadnione wątpliwości.
Prawdziwe zarzuty można natomiast stawiać sądom karnym, które wydając wyroki skazujące wobec członków organów spółek handlowych nie zawiadamiają o tym fakcie właściwych sądów rejestrowych. Utrudnia to wszczęcie przez sąd rejestrowy postępowania zmierzającego do ujawnienia w KRS nowego stanu prawnego.
Zgłoszenia komorników
Zasobność danych w KRS doznaje również poważnego uszczerbku z powodu zaniechań komorników i administracyjnych organów egzekucyjnych. Do rejestru przedsiębiorców powinno się wpisywać z urzędu informacje o umorzeniu egzekucji sądowej lub administracyjnej prowadzonej przeciwko przedsiębiorcy, z uwagi na fakt, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych. Wynika to z art. 41 pkt 5 i art. 45 ust. 3 ustawy o KRS. Podstawą wpisu jest postanowienie o jej umorzeniu wydane w oparciu o art. 824 § 1 pkt 3 Kodeksu postępowania cywilnego (Dz. U. z 1964 r. nr 43, poz. 296 ze zm.) albo art. 59 § 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2005 r. nr 229, poz. 1954 ze zm.). Po uprawomocnieniu się postanowienia organu egzekucyjnego jego odpis powinien zostać przekazany do sądu rejestrowego w oparciu o art. 21 ustawy o KRS. Sąd rejestrowy po jego otrzymaniu powinien z urzędu dokonać wpisu w czwartym dziale rejestru, umieszczając informacje o komorniku prowadzącym postępowanie, dacie postanowienia oraz sygnaturze sprawy.
Organy administracji rządowej i samorządowej, sądy, banki, komornicy i notariusze są obowiązani niezwłocznie informować sąd rejestrowy o zdarzeniach, które podlegają obowiązkowi wpisu do Rejestru z urzędu. Jednocześnie powinni wskazać aktualne dane niezbędne dla dokonania wpisu w Rejestrze.
Te zasady współdziałania komorników i administracyjnych organów egzekucyjnych z sądami rejestrowymi często jednak okazują się fikcją. Organy prowadzące postępowania egzekucyjne, pomimo umarzania w ciągu roku setek tysięcy postępowań wobec podmiotów wpisanych w KRS, nie wysyłają do sądów rejestrowych postanowień o umorzeniu. Na skutek tych zaniechań w rejestrze brak jest niezwykle istotnych dla kontrahentów informacji o niewypłacalności przedsiębiorcy.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. z 2007 r. nr 168, poz. 1186 ze zm.)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
