Rewolucja w prawach konsumentów

Polska, tak jak inne państwa członkowskie Unii Europejskiej, zobowiązana jest do wdrożenia postanowień tzw. dyrektywy Omnibus, dotyczącej ochrony praw konsumenta. Zmiany mają na celu wdrożenie większej przejrzystości zakupów w sieci, wprowadzają zakaz zawierania umów o świadczenie usług finansowych podczas pokazu i wycieczki, a także regulują sposób uwidaczniania cen w przypadku zastosowania obniżek i promocji.

Przepisy dyrektywy Omnibus zostaną implementowane do polskiego porządku prawnego w drodze ustawy o zmianie ustawy o prawach konsumenta oraz niektórych innych ustaw (obecnie zakończył się etap konsultacji i opiniowania projektu ustawy przygotowanej przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów - stan na dzień oddania GP do druku).

Internetowa platforma handlowa

Nowe przepisy mają zapewnić większą przejrzystość konsumentom zawierającym umowy on-line. Jak czytamy w uzasadnieniu projektowanej ustawy: "Obecnie konsument korzystający z internetowej platformy handlowej otrzymuje różnorodne oferty od dostawców zewnętrznych sprzedających na danej internetowej platformie handlowej, jak również oferty od samej internetowej platformy handlowej. Konsumenci nie zawsze wiedzą, w jaki sposób ustalono ranking ofert prezentowanych im na internetowej platformie handlowej, ani z kim zawierają umowę (z samą platformą czy sprzedawcą zewnętrznym czy z przedsiębiorcą czy innym konsumentem). Konsumenci mogą pozostawać w błędnym przekonaniu, że mają do czynienia z przedsiębiorcami, a tym samym, że korzystają z praw przysługujących konsumentom".

W związku z powyższym ma zostać wprowadzona definicja internetowej platformy handlowej, zgodnie z którą jest to usługa korzystająca z oprogramowania, w tym strony internetowej, części strony internetowej lub aplikacji, obsługiwanego przez przedsiębiorcę lub w jego imieniu, która umożliwia konsumentom zawieranie umów na odległość z innymi przedsiębiorcami lub konsumentami. Dostawcą internetowej platformy handlowej będzie przedsiębiorca, który umożliwia korzystanie lub obsługuje taką platformę. Na niego nałożony zostanie szereg nowych obowiązków informacyjnych, np. o plasowaniu ofert przedstawionych konsumentowi w wyniku wyszukiwania. Będzie on również musiał informować konsumentów o głównych parametrach determinujących wyniki tego wyszukiwania. Ponadto, jeśli osoba trzecia oferująca towary, usługi lub treści cyfrowe oświadczy, że nie jest przedsiębiorcą, dostawca internetowej platformy handlowej będzie musiał zamieszczać krótkie oświadczenie, z którego będzie wynikać, iż przepisy konsumenckie nie mają zastosowania do zawartej umowy, np. kupujący nie może skorzystać z prawa do odstąpienia od umowy w ciągu 14 dni.

Taki przedsiębiorca będzie również musiał informować o podziale obowiązków związanych z umową zawieraną przez konsumenta na internetowej platformie handlowej, pomiędzy osobą trzecią oferującą towary, usługi lub treści cyfrowe a nim jako dostawcą internetowej platformy handlowej.

Umowy "opłacone" danymi osobowymi

Dyrektywa Omnibus rozszerza prawa konsumentów również na usługi cyfrowe, w zamian za które konsumenci nie ponoszą opłat, ale dostarczają dane osobowe. Przepisy ustawy o prawach konsumenta będą stosowane do umów, na podstawie których:

• przedsiębiorca zobowiązał się dostarczyć lub dostarczył treści cyfrowe niedostarczane na nośniku materialnym, lub usługi cyfrowe, a
• konsument zobowiązał się udostępnić lub udostępnił przedsiębiorcy dane osobowe.

Uszczegółowiono też, iż przetwarzanie danych osobowych powinno być zgodne z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679, tj. RODO. Projekt ustawy reguluje również skutki odstąpienia od umowy "opłaconej" danymi. W przypadku odstąpienia od umowy przedsiębiorca będzie mógł uniemożliwić konsumentowi dalsze korzystanie z treści cyfrowych lub usługi cyfrowej, w szczególności przez uniemożliwienie konsumentowi dostępu do treści cyfrowych lub usługi cyfrowej bądź przez zablokowanie konta użytkownika.

Większa ochrona seniorów

Nowe przepisy mają wzmocnić ochronę konsumenta w przypadku zawierania umów poza lokalem. Regulacje te nie wynikają bezpośrednio z dyrektywy Omnibus, ale projektodawca polskich przepisów uznał, iż zagadnienie to jest szczególnie istotne z uwagi na fakt, że najczęściej naruszenia praw konsumentów dotykają osób starszych, dla których konsekwencje finansowe są najbardziej dotkliwe. Konsument, który zawrze umowę poza lokalem przedsiębiorstwa podczas nieumówionej wizyty przedsiębiorcy w miejscu zamieszkania lub zwykłego pobytu konsumenta albo wycieczki zorganizowanej przez przedsiębiorcę, której celem lub skutkiem jest promocja oraz zawieranie umów z konsumentami, będzie miał więcej czasu na odstąpienie od takiej umowy, bez podawania przyczyny i bez ponoszenia kosztów. Termin ten zostanie wydłużony z obecnych 14 dni do 30 dni.

Uprawnienie do odstąpienia od umowy nie ma zastosowania do wszystkich rodzajów sprzedaży poza lokalem przedsiębiorstwa, gdyż niektóre z nich ustawa o prawach konsumenta wyłącza z tej regulacji. Dotyczy to np. umów o usługi zdrowotne, które w ostatnim czasie bardzo często są przedmiotem sprzedaży poza lokalem. Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku sprzedaży wyrobów medycznych. Obecnie nie można odstąpić od umowy sprzedaży takiego wyrobu zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa. Zgodnie z proponowaną regulacją, konsumentom - stronom takich umów będzie przysługiwać prawo do odstąpienia od umowy, zaś przedsiębiorcy będą mieli określone obowiązki informacyjne związane z tym prawem.

Nowe zasady obniżek cen

Zmiany obejmą również ustawę o informowaniu o cenach towarów i usług. Doprecyzowany zostanie sposób uwidaczniania cen w przypadku zastosowania obniżek. W każdym przypadku obniżenia ceny towaru lub usługi będzie istniał obowiązek podania - obok informacji o obniżonej cenie - również informacji o najniższej cenie tego towaru lub usługi, jaka obowiązywała w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki. W odniesieniu do towarów, które będą oferowane do sprzedaży krócej niż 30 dni, trzeba będzie podać informację o najniższej cenie tego towaru lub usługi, która obowiązywała w okresie od dnia oferowania tego towaru lub usługi do sprzedaży do dnia wprowadzenia obniżki. W przypadku towarów, które ulegają szybkiemu zepsuciu lub mają krótki termin przydatności, będzie istniał obowiązek podania informacji o obniżonej cenie oraz informacji o cenie sprzed pierwszego zastosowania. Takie same zasady będą obowiązywały w reklamach, w których przedsiębiorca podaje cenę reklamowanego towaru lub usługi.

Planowane jest, że ustawa wejdzie w życie 3 miesiące po dniu ogłoszenia. Przepisy, zgodnie z unijnymi wymaganiami, powinny być obowiązkowo stosowane od maja 2022 r.