Preferencyjne zasady wypłaty zasiłków dla wykonujących zawód medyczny, gdy niezdolność do pracy nastąpiła z powodu COVID-19

W okresie ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ubezpieczonemu wykonującemu zawód medyczny zatrudnionemu w podmiocie leczniczym, w okresie podlegania obowiązkowej kwarantannie lub izolacji w warunkach domowych, o których mowa w przepisach o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, wynikających z pozostawania w styczności z osobami chorymi z powodu COVID-19 w związku wykonywaniem obowiązków wynikających z zatrudnienia w podmiocie leczniczym oraz w czasie niezdolności do pracy z powodu COVID-19 powstałej w związku wykonywaniem obowiązków wynikających z zatrudnienia w podmiocie leczniczym przysługuje zasiłek chorobowy. Jego wysokość wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku obliczonego na podstawie przepisów ustawy zasiłkowej. Tak stanowi art. 4c specustawy.

Przez osobę wykonującą zawód medyczny należy rozumieć osobę uprawnioną na podstawie odrębnych przepisów do udzielania świadczeń zdrowotnych oraz osobę legitymującą się nabyciem fachowych kwalifikacji do udzielania świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie lub w określonej dziedzinie medycyny (art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej - Dz. U. z 2020 r. poz. 295 ze zm.).

Zasiłek chorobowy w wysokości 100% podstawy wymiaru przysługuje osobom wykonującym zawód medyczny objętym ubezpieczeniem chorobowym zarówno obowiązkowo (np. pracownikom), jak i dobrowolnie (np. zleceniobiorcom, prowadzącym działalność pozarolniczą). Dotyczy on niezdolności do pracy oraz obowiązkowej kwarantanny lub izolacji w warunkach domowych, których okres przypada po 31 marca 2020 r.

Pracownik wykonujący zawód medyczny w podmiocie leczniczym, który spełnia omówione wyżej warunki, ma prawo do zasiłku chorobowego w wysokości 100% podstawy wymiaru, nawet gdy nie wyczerpał jeszcze limitu dni, za które w danym roku kalendarzowym zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas choroby, o którym mowa w art. 92 K.p. (33 lub 14 dni).

Szpital zatrudnia na podstawie umowy o pracę lekarza w wieku 46 lat. W czasie wykonywania obowiązków służbowych miał on kontakt z pacjentem, u którego zostało potwierdzone zakażenie COVID-19. W związku z tym lekarz został poddany obowiązkowej kwarantannie w warunkach domowych w okresie od 26 marca do 8 kwietnia 2020 r. (14 dni). Była to jego pierwsza niezdolność do pracy w tym roku.

Za okres obowiązkowej kwarantanny lekarz otrzymał wynagrodzenie chorobowe w wysokości 80% podstawy wymiaru za okres od 26 do 31 marca 2020 r. oraz zasiłek chorobowy w wysokości 100% podstawy wymiaru za okres od 1 do 8 kwietnia 2020 r.

Dokumentem niezbędnym do wypłaty zasiłku chorobowego w wysokości 100% podstawy wymiaru w przypadku, gdy niezdolność do pracy została potwierdzona zaświadczeniem lekarskim ZUS ZLA, jest oświadczenie wykonującego zawód medyczny, że niezdolność do pracy jest spowodowana COVID-19.

Z kolei dokumentem do wypłaty zasiłku dla ubezpieczonego, który został poddany kwarantannie lub izolacji na podstawie decyzji powiatowego inspektora sanitarnego jest ta decyzja.

Jeśli płatnikiem zasiłku jest ZUS, płatnik składek wystawia zaświadczenie odpowiednio na druku Z-3 lub Z-3a. W dokumencie tym, w sekcji "Uwagi" wpisuje, że ubezpieczony wykonuje zawód medyczny w podmiocie leczniczym oraz że:

• jego niezdolność do pracy powstała w związku wykonywaniem obowiązków wynikających z zatrudnienia w podmiocie leczniczym lub
   
• jego obowiązkowa kwarantanna lub izolacja wynikają ze styczności z osobami chorymi z powodu COVID-19 w związku z wykonywaniem obowiązków wynikających z zatrudnienia w podmiocie leczniczym.

Powyższe dokumenty można przekazać do ZUS za pośrednictwem portalu PUE ZUS, dołączając do zaświadczenia Z-3/Z-3a skan lub zdjęcie oświadczenia albo decyzji inspektora sanitarnego, potwierdzonych za zgodność z oryginałem.

W sytuacji, gdy o zasiłek chorobowy wnioskuje osoba prowadząca działalność gospodarczą, dokumentami niezbędnymi do wypłaty zasiłku chorobowego w wysokości 100% podstawy wymiaru są oświadczenia ubezpieczonego, że wykonuje zawód medyczny w podmiocie leczniczym oraz że:

• niezdolność do pracy powstała w związku z wykonywaniem obowiązków wynikających z zatrudnienia w podmiocie leczniczym - gdy niezdolność do pracy została potwierdzona zaświadczeniem lekarskim ZUS ZLA,
   
• obowiązkowa kwarantanna lub izolacja wynika ze styczności z osobami chorymi z powodu COVID-19 w związku z wykonywaniem obowiązków wynikających z zatrudnienia w podmiocie leczniczym - gdy niezdolność do pracy została stwierdzona na podstawie decyzji powiatowego inspektora sanitarnego; w takim przypadku niezbędne jest także przekazanie do ZUS skanu/zdjęcia ww. decyzji.

Oświadczenie może zostać przekazane do ZUS elektronicznie za pośrednictwem portalu PUE ZUS, wykorzystując w tym celu formularz ZAS-53 "Wniosek o zasiłek chorobowy" lub zaświadczenie płatnika składek Z-3b.

Co do zasady ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z jego celem traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Tak stanowi art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Przepis ten stosuje się również do dodatkowego zasiłku opiekuńczego, który jest przyznawany w trybie i na zasadach określonych w ustawie zasiłkowej (art. 4 ust. 2 specustawy).

Powołane regulacje od 1 kwietnia 2020 r. nie mają zastosowania do osób wykonujących zawód medyczny. Zgodnie bowiem z art. 4b ust. 1 specustawy, pracownik wykonujący zawód medyczny, zatrudniony w podmiocie leczniczym, nie traci prawa do dodatkowego zasiłku opiekuńczego, jeśli w trakcie jego pobierania świadczy pracę w podmiocie leczniczym w ramach dyżuru medycznego w godzinach innych niż czas zwolnienia od wykonywania pracy w związku z osobistym sprawowaniem opieki, o której mowa w art. 4 ust. 1 i 1a specustawy, tj. nad:

• zdrowym dzieckiem w wieku do 8 lat lub
   
• dzieckiem niepełnosprawnym w wieku do 16 lat, lub
   
• dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w wieku do 18 lat, lub
   
• dzieckiem z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego w wieku do 24 lat, lub
   
• dorosłą osobą niepełnosprawną,

oraz poza normalnymi godzinami pracy.

Ubezpieczony wykonujący zawód medyczny nie traci również prawa do zasiłku chorobowego przyznanego za czas podlegania obowiązkowej kwarantannie lub izolacji w warunkach domowych, jeśli w trakcie jego pobierania świadczy pracę zdalną, o której mowa w art. 3 specustawy, na rzecz podmiotu wykonującego działalność leczniczą lub udziela świadczeń zdrowotnych za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności (art. 4b ust. 2 specustawy).

Lekarka jest zatrudniona w szpitalu na podstawie umowy o pracę i pracuje w godzinach od 8⁰⁰ do 16⁰⁰, a jej mąż świadczy pracę od 9⁰⁰ do 17⁰⁰. Od 12 marca 2020 r. do nadal sprawuje ona osobistą opiekę nad 5-letnim dzieckiem w związku z zamknięciem z powodu COVID-19 przedszkola, do którego dziecko uczęszcza. Z tego tytułu pobiera dodatkowy zasiłek opiekuńczy. W dniach od 6 do 12 kwietnia 2020 r. lekarka pełniła w szpitalu dyżury w godzinach od 18⁰⁰ do 6⁰⁰. Nie utraciła ona prawa do dodatkowego zasiłku opiekuńczego pomimo świadczenia pracy w trakcie jego pobierania, gdyż dyżury odbywały się poza normalnie obowiązującym ją czasem pracy (art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej nie ma zastosowania).