Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego celem jego wzbogacenia i kosztem swojego majątku. W darowiźnie można przekazać środki pieniężne, zapasy czy środki trwałe. Ma ona swoje skutki księgowe i podatkowe.
Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 32 lit. h) ustawy o rachunkowości (Dz. U. z 2023 r. poz. 120 ze zm.), koszty związane z przekazaniem nieodpłatnie aktywów uznaje się za pozostałe koszty operacyjne.
Jeśli przedmiotem przekazanej darowizny są środki pieniężne, podstawą ujęcia ich wartości nominalnej w księgach jest dowód KW lub wyciąg bankowy. W księgach rachunkowych darczyńcy kwotę darowanych środków pieniężnych, pod datą ich przekazania, można ująć zapisem:
- Wn konto 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne",
- Ma konto 10-0 "Kasa" lub konto 13-0 "Rachunek bieżący".
Jeżeli w darowiźnie przekazano walutę na rachunek bankowy obdarowanego, jej wypływ z rachunku walutowego, w oparciu o wyciąg bankowy, księguje się:
- Wn konto 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne",
- Ma konto 13-1 "Rachunek walutowy".
Na operacji tej mogą powstać różnice kursowe od własnych środków pieniężnych.
Gdy przedmiotem darowizny są materiały lub towary, ich wyksięgowanie jest zależne od przyjętych zasad ich ewidencji:
a) jeśli ewidencja jest prowadzona w cenie nabycia lub zakupu
- Wn konto 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne",
- Ma konto 31 "Materiały" lub konto 33 "Towary",
b) jeżeli ewidencja jest prowadzona w stałych cenach ewidencyjnych
- Wn konto 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne",
- Ma konto 31 "Materiały" lub konto 33 "Towary",
- Wn/Ma konto 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne",
- Ma/Wn konto 34-1 "Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów" lub konto 34-2 "Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów",
c) gdy nie jest prowadzona bieżąca ewidencja magazynowa (por. art. 17 ust. 2 pkt 4 ustawy o rachunkowości)
- Wn konto 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne",
- Ma konto 40-1 "Zużycie materiałów i energii"
oraz równolegle
- Wn konto 49 "Rozliczenie kosztów",
- Ma konto zespołu 5,
- Wn konto 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne",
- Ma konto 73-1 "Wartość sprzedanych towarów w cenach zakupu (nabycia)".
Gdy jednostka przekazuje w darowiźnie wyroby gotowe, to w zależności od przyjętych zasad ich ewidencji będzie się to wiązało z następującymi zapisami w księgach rachunkowych:
a) jeżeli wyroby ujmowane są w koszcie wytworzenia
- Wn konto 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne",
- Ma konto 60 "Produkty gotowe i półprodukty",
b) jeśli wyroby ujmowane są w stałej cenie ewidencyjnej różniącej się od kosztu wytworzenia
- Wn konto 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne",
- Ma konto 60 "Produkty gotowe i półprodukty",
- Wn/Ma konto 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne",
- Ma/Wn konto 62 "Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów".
Zapisy te są wystarczające w podmiotach przygotowujących rachunek zysków i strat w wariancie kalkulacyjnym. Natomiast w przypadku jednostek sporządzających porównawczy rachunek zysków i strat wyksięgowania przekazanych w darowiźnie wyrobów dokonuje się za pośrednictwem kont obrotów wewnętrznych. Gdy prowadzą rachunek kosztów w zespole 4 i 5, zapisy księgowe mogą być następujące:
a) wyksięgowanie produktów wydanych z magazynu
- Wn konto 79-1 "Koszty obrotów wewnętrznych",
- Ma konto 60 "Produkty gotowe i półprodukty",
b) odniesienie wartości darowanych produktów do pozostałych kosztów operacyjnych
- Wn konto 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne",
- Ma konto 79-0 "Obroty wewnętrzne".
Jeśli ewidencja magazynowa wyrobów gotowych prowadzona jest w stałych cenach ewidencyjnych różniących się od kosztów ich wytworzenia, to wyksięgowania odchyleń od cen ewidencyjnych darowanych produktów należy dokonać również za pośrednictwem kont 79-0 i 79-1.
Przekazanie w darowiźnie środka trwałego skutkuje wyksięgowaniem jego wartości, na podstawie np. dowodu LT, zapisami:
a) gdy środek ten został w pełni zamortyzowany
- Wn konto 07-1 "Odpisy umorzeniowe środków trwałych",
- Ma konto 01 "Środki trwałe",
b) gdy środek trwały nie został całkowicie zamortyzowany
- Wn konto 07-1 "Odpisy umorzeniowe środków trwałych",
- Ma konto 01 "Środki trwałe",
- Wn konto 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne",
- Ma konto 01 "Środki trwałe".
W świetle przepisów ustawy o VAT nieodpłatne przekazanie towarów podlega zasadniczo opodatkowaniu VAT, o ile podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do odliczenia VAT z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych (art. 7 ust. 2 ustawy o VAT - Dz. U. z 2024 r. poz. 361 ze zm.). Jeżeli zatem jednostka przekazująca towar w drodze darowizny jest czynnym podatnikiem VAT i miała prawo do odliczenia VAT naliczonego w związku z jego nabyciem lub wytworzeniem, to ma obowiązek odprowadzenia VAT należnego od darowizny. Na mocy art. 29a ust. 2 ustawy o VAT, w przypadku dostawy towarów, o której mowa w art. 7 ust. 2 tej ustawy, podstawą opodatkowania jest cena nabycia towarów lub towarów podobnych, a gdy nie ma ceny nabycia - koszt wytworzenia, określone w momencie tej dostawy towarów.
Gdy w związku z przekazaniem darowizny u darczyńcy wystąpi obowiązek rozliczenia VAT należnego, jego wartość również ujmuje się w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych, zapisem:
- Wn konto 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne",
- Ma konto 22-1 "Rozrachunki z tytułu VAT należnego".
W związku z powodzią zostało wydane rozporządzenie obniżające do 0% stawkę VAT w przypadku darowizny na rzecz powodzian określonych aktywów (patrz ramka).
Nie uważa się za koszty uzyskania przychodów darowizn i ofiar wszelkiego rodzaju, z tym że kosztem uzyskania przychodów są koszty wytworzenia lub cena nabycia produktów spożywczych, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 16 ustawy o VAT, przekazanych na rzecz organizacji pożytku publicznego w rozumieniu przepisów ustawy o działalności pożytku publicznego, z przeznaczeniem wyłącznie na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez te organizacje. Tak stanowią art. 23 ust. 1 pkt 11 ustawy o pdof (Dz. U. z 2024 r. poz. 226 ze zm.) oraz art. 16 ust. 1 pkt 14 ustawy o pdop (Dz. U. z 2023 r. poz. 2805 ze zm.).
Jeśli zgodnie z przepisami ustawy o VAT podatnik wykazuje VAT należny z tytułu darowizny rzeczowej, to kwoty tego podatku nie może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów. Tak wynika z art. 23 ust. 1 pkt 43 lit. b) ustawy o pdof oraz art. 16 ust. 1 pkt 46 lit. b) ustawy o pdop.
Obecnie nie ma żadnych przepisów szczególnych umożliwiających rozliczenie w kosztach podatkowych przekazanych darowizn dla powodzian.
Warto nadmienić, że niektóre z darowizn można odliczyć od dochodu na zasadach przewidzianych w ustawach podatkowych, jednak kwestie te pomijam w niniejszym artykule.
Darowizna wyrobów budowlanych dla powodzian a VAT i księgiZamierzamy przekazać część produkowanych wyrobów gotowych - materiałów budowlanych dla osób poszkodowanych w wyniku powodzi.
Jak wynika z § 10b rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie obniżonych stawek VAT (Dz. U. z 2023 r. poz. 2670 ze zm.), do dnia 31 marca 2025 r. podatnik ma prawo do zastosowania 0% stawki VAT w przypadku darowizny dokonanej na rzecz poszkodowanych osób fizycznych oraz podmiotów, które prowadzą działalność edukacyjną, ochrony zdrowia, kulturalną, w zakresie opieki społecznej, opieki nad dziećmi, młodzieżą czy zbiorowego zakwaterowania uczniów lub studentów. Stawka ta jest stosowana do darowizn materiałów budowlanych (na cele budowlane) na rzecz powyżej wskazanych osób i podmiotów, dysponujących nieruchomością, w której w wyniku intensywnych opadów lub powodzi we wrześniu br. powstała szkoda, a która to nieruchomość położona jest na terenie gmin określonych w przepisach wydawanych na podstawie art. 1 ust. 2 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi. W wyniku powodzi, która mała miejsce we wrześniu 2024 r., wydane zostało na podstawie tego przepisu rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wykazu gmin, w których są stosowane szczególne rozwiązania związane z usuwaniem skutków powodzi z września 2024 r., oraz rozwiązań stosowanych na ich terenie. Przepisy tego rozporządzenia określają wykaz gmin poszkodowanych w wyniku wystąpienia powodzi we wrześniu 2024 r. Przy czym 0% stawka VAT ma zastosowanie, pod warunkiem zawarcia pisemnej umowy darowizny pomiędzy przekazującym darowiznę a poszkodowanym oraz przedłożenia przez poszkodowanego stosownego dokumentu potwierdzającego powstanie szkody w nieruchomości, w odniesieniu do której posiada on prawo do dysponowania. W przypadku osób fizycznych jest to kopia (potwierdzona za zgodność z oryginałem) części VII (sporządzona z pominięciem lit. A poz. 7-9 oraz lit. D) kwestionariusza rodzinnego wywiadu środowiskowego sporządzonego przez OPS, z którego będzie wynikać, że nieruchomość danej osoby została zniszczona w wyniku powodzi, która miała miejsce we wrześniu 2024 r. Odnośnie pozostałych podmiotów, o których mowa w rozporządzeniu, dokumentem takim jest zaświadczenie wydane przez odpowiednio: wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, o poniesieniu z tych powodów strat w obiektach, w których podmioty te prowadzą działalność. Kwestionariusz rodzinnego wywiadu środowiskowego sporządzany jest w każdym przypadku, gdy osoba ubiega się o pomoc w sytuacji zaistnienia szkód odniesionych w wyniku klęski żywiołowej lub zdarzenia losowego - zgodnie z § 10 rozporządzenia Ministra Rodziny i Polityki Społecznej w sprawie rodzinnego wywiadu środowiskowego (Dz. U. z 2021 r. poz. 893 ze zm.), wypełniana jest część VII kwestionariusza - i jest dokumentem zawierającym informacje o stratach poniesionych w wyniku ww. zdarzeń. Nie ma zatem potrzeby ubiegania się przez taką osobę o dodatkowe zaświadczenie. Przedłożenie kopii informacji zawartych w części VII lit. A poz. 7-9 oraz lit. D nie jest wymagane z uwagi na fakt, iż dotyczą one dochodu, sytuacji rodzinnej czy zdrowotnej, czy też otrzymywanych bądź przyznanych świadczeń socjalnych osobie lub rodzinie poszkodowanego.
Jeśli jednostka prowadzi ewidencję magazynową zapasów, przekazanie wyrobów budowlanych w darowiźnie ewidencjonuje: - Wn konto 49 "Rozliczenie kosztów", oraz równolegle - Wn konto 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne" (w analityce: NKUP), Gdy jednostka nie prowadzi ewidencji magazynowej, a stan wyrobów poznaje podczas spisu z natury, na okoliczność przekazania wyrobów w darowiźnie dokonuje księgowania: - Wn konto 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne" (w analityce: NKUP), Nie dokonuje się wtedy bieżąco zapisu na koncie 60, bowiem wprowadzana do ksiąg okresowa korekta kosztów o wartość stanu niesprzedanych wyrobów uwzględni zmniejszone wartości tych składników. |
| ||||||||||||
|
||||||||||||
