Jednostki, które rozpoczynają rozliczanie niewielkiej produkcji, a koszty dotychczas ewidencjonowały wyłącznie w zespole 4, mogą kontynuować prowadzenie tej ewidencji na zasadzie uproszczenia. Warunkiem jest jednak to, że rozbudują tę ewidencję dla celów ustalenia kosztu wytworzenia produktów.
Prowadzenie ewidencji kosztów wyłącznie w zespole 4 jest uproszczeniem ewidencyjnym. Jak w każdym przypadku uproszczeń, przy jego wyborze należy uwzględnić art. 4 ust. 4 ustawy o rachunkowości (Dz. U. z 2023 r. poz. 120 ze zm.). Przepis ten stanowi, że jednostka może w ramach przyjętych zasad (polityki) rachunkowości stosować uproszczenia, jeżeli nie wywiera to istotnie ujemnego wpływu na realizację obowiązku rzetelnego i jasnego przedstawienia sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego. Zatem koszty w taki sposób mogą ewidencjonować jednostki prowadzące działalność produkcyjną w miarę jednorodną i w niewielkich rozmiarach.
Produkty wycenia się zasadniczo w koszcie wytworzenia. Koszt wytworzenia produktu, zgodnie z art. 28 ust. 3 ustawy o rachunkowości, obejmuje:
Do kosztu wytworzenia produktu nie zalicza się kosztów:
Prowadząc ewidencję kosztów wyłącznie w zespole 4, powstaje trudność z ustaleniem kosztu wytworzenia produktów. Aby było to możliwe, należy dokonać odpowiednich dodatkowych wyodrębnień w analityce do konta 40 "Koszty według rodzajów", np. co najmniej:
Tak rozbudowana ewidencja na koncie 40 pozwoli na ustalenie kosztu wytworzenia produktów przyjmowanych na magazyn na koniec okresu zapisem:
- Wn konto 60 "Produkty gotowe i półprodukty",
- Ma konto 49 "Rozliczenie kosztów".
Sprzedawane produkty należy w koszcie ich wytworzenia przeksięgować:
- Wn konto 70-1 "Koszt sprzedanych produktów",
- Ma konto 60.
Zdarza się często, że jednostki ewidencjonujące produkcję wyłącznie w zespole 4 nie stosują konta 70-1. Wówczas nie prowadzi się bieżącej ewidencji magazynowej zapasów, a ich stan ustalony na koniec miesiąca w drodze inwentaryzacji wprowadza się zapisem:
- Wn konto 60,
- Ma konto 49.
Na początku następnego okresu można dokonać zapisu odwrotnego, odnoszącego te składniki z powrotem w koszty.
Jeśli jednostka produkcyjna nie prowadzi wówczas także ewidencji magazynowej materiałów, powinna wcześniej ustalić ich stan końcowy i wprowadzić na stan np. według cen z ostatnich faktur, zapisem: Wn konto 31 "Materiały", Ma konto 40-1 "Zużycie materiałów i energii".
Stan produktów można wówczas wycenić według kosztu wytworzenia, ustalonego na podstawie odpowiednio rozbudowanej ewidencji analitycznej do konta 40. Jeśli ewidencja prowadzona w zespole 4 nie umożliwia ustalenia kosztu wytworzenia wyrobów, wyceny dokonać można według cen sprzedaży netto. Należy jednak podkreślić, że wycena produktów w cenach sprzedaży netto jest daleko idącym uproszczeniem i powinna być stosowana w wyjątkowych przypadkach.
Wszystkie stosowane przez jednostkę produkcyjną uproszczenia powinny być odnotowane w polityce rachunkowości jednostki.
Poniesione koszty przyszłych okresów księguje się zapisami:
a) ujęcie kosztu na podstawie dowodu źródłowego
- Wn odpowiednie konto 40,
- Ma konta zespołu 0, 1, 2, 3, 8 itp.,
b) przeniesienie do rozliczenia w czasie
- Wn konto 64-0 "Czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów",
- Ma konto 49,
c) odpisy czynnych rozliczeń międzyokresowych kosztów dokonywane w okresie, którego koszt dotyczy
- Wn konto 49,
- Ma konto 64-0.
Przy czym istnieje również możliwość uproszczonej ewidencji kosztów rozliczanych w czasie, polegająca na braku wstępnej ich ewidencji na koncie 40 i ujmowaniu ich bezpośrednio na koncie 64-0. W zapisach księgowych prezentuje się to wówczas następująco:
a) ujęcie kosztu na podstawie dowodu źródłowego
- Wn konto 64-0,
- Ma konta zespołu 0, 1, 2, 3, 8 itp.,
b) zarachowanie kosztu do okresu, którego dotyczy
- Wn odpowiednie konto 40,
- Ma konto 64-0.
W przypadku potrzeby utworzenia biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów, np. na świadczenia pracownicze czy naprawy gwarancyjne, księguje się:
a) utworzenie rezerwy na koszty
- Wn konto 49,
- Ma konto 64-1 "Bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów",
b) rzeczywiście poniesione koszty, na które utworzono rezerwę
- Wn odpowiednie konto 40,
- Ma np. konto zespołu 2, 3,
c) rozliczenie kosztów pokrytych rezerwą - do wysokości rezerwy
- Wn konto 64-1,
- Ma konto 49.
Gdy nie zniekształca to obrazu sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego, moim zdaniem, możliwe jest także zastosowanie uproszczenia ewidencyjnego przy ujmowaniu biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów polegającego na nieujmowaniu ich na koncie 49, a na koncie 40. Zapisy w takim przypadku wyglądają następująco:
a) utworzenie rezerwy na koszty
- Wn odpowiednie konto 40,
- Ma konto 64-1,
b) rzeczywiście poniesione koszty, na które utworzono rezerwę
- Wn odpowiednie konto 40,
- Ma np. konto zespołu 2, 3,
c) rozliczenie kosztów pokrytych rezerwą - do wysokości rezerwy
- Wn konto 64-1,
- Ma odpowiednie konto 40.
Zapis w sprawie uproszczonej ewidencji czynnych i biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów powinien znaleźć się w polityce rachunkowości. Trzeba mieć na uwadze, że w przypadku tych uproszczonych rozwiązań nie dokonuje się księgowań na koncie 49, więc nie uwzględnia się sald kont 64-0 i 64-1 przy ustalaniu zmiany stanu produktów.
W przypadku stosowania wyłącznie kont zespołu 4 jednostki stosują także konto 79-0 "Obroty wewnętrzne". Za jego pośrednictwem księguje się m.in. przekazanie wyrobów w związku z budową środka trwałego (Wn konto 08 "Środki trwałe w budowie", Ma konto 79-0), przekazanie wyrobów na cele reklamy (Wn konto 40-2-2, Ma konto 79-0), straty w wyrobach lub przekazanie ich w darowiźnie (Wn konto 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne", Ma konto 79-0). Jeśli jednostka prowadzi ewidencję magazynową zapasów, towarzyszy temu zapis: Wn konto 49, Ma konto 60. Gdy jednostka nie prowadzi ewidencji magazynowej, a stan produktów poznaje podczas spisu z natury, nie dokonuje tego zapisu, gdyż wprowadzana do ksiąg okresowa korekta kosztów o wartość stanu niesprzedanych wyrobów uwzględni zmniejszone wartości tych składników.
Przy ewidencji kosztów działalności operacyjnej tylko w zespole 4, jednostka sporządza rachunek zysków i strat w wariancie porównawczym. Dla celów tego rachunku musi ustalić zmianę stanu produktów, która koryguje koszty rodzajowych do wysokości odnoszącej się do danego roku. Zmianę stanu produktów wyraża saldo konta 49. Zatem wpływ na nią mają zmiany na kontach zespołu 6, o ile jest z nimi związany zapis na koncie 49.
Na dzień bilansowy jednostka stosująca ewidencję kosztów tylko w zespole 4 i prowadząca bieżącą ewidencję produktów dokonuje następujących przeksięgowań dotyczących kosztów operacyjnych:
1) koszty rodzajowe
- Wn konto 86 "Wynik finansowy",
- Ma konto 40,
2) koszt wytworzenia
- Wn konto 49,
- Ma konto 70-1,
3) zmiana stanu produktów
a) saldo Wn (zmniejszenie)
- Wn konto 86,
- Ma konto 49,
b) saldo Ma (zwiększenie)
- Wn konto 49,
- Ma konto 86,
4) obroty wewnętrzne
- Wn konto 79-0,
- Ma konto 86.
W przypadku prowadzenia ewidencji kosztów wyłącznie w zespole 4 i nieprowadzenia bieżącej ewidencji magazynowej produktów, a więc i konta 70-1, na dzień bilansowy nie dokonuje się zapisu wskazanego w pozycji 2.
|
Przykład Założenia Jednostka produkcyjna koszty operacyjne ewidencjonuje wyłącznie na kontach zespołu 4. Prowadzona jest ewidencja bilansowa produktów gotowych i ustalany koszt wytworzenia na podstawie odpowiednio rozbudowanej ewidencji analitycznej do kont zespołu 4 i stosowane konto 70-1 "Koszt sprzedanych produktów". W sierpniu 2024 r. łączne koszty wytworzenia produktów wyniosły 43.600 zł. Wyroby przyjęto do magazynu po koszcie wytworzenia 43.600 zł. Sprzedano wyroby o koszcie wytworzenia 21.800 zł, wystawiając fakturę na kwotę brutto 34.858,20 zł (w tym VAT 6.518,20 zł). Dekretacja
Księgowania  |
||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||
|
||||||||||||
