Facebook

Jak szukać?»

Aktualnie jesteś: Gofin.pl (strona główna)  »  Prawo pracy  »  Inne zagadnienia  »   Gdy pracownicy nadużywają zwolnień lekarskich
POLECAMY
A A A  drukuj artykuł

Gdy pracownicy nadużywają zwolnień lekarskich

Gazeta Podatkowa nr 44 (1398) z dnia 1.06.2017
Bożena Dziuba

Brak wystarczającej liczby dni urlopu wypoczynkowego lub odmowa jego przyznania, np. gdy nadarzy się okazyjny, bardzo atrakcyjny wyjazd zagraniczny, skłaniają niekiedy pracowników do usprawiedliwienia nieobecności w pracy zwolnieniem lekarskim. Dzieje się tak zwłaszcza w okresie wakacyjnym, co znacznie utrudnia pracodawcom organizację pracy. Dlatego warto pamiętać, iż ubezpieczeni niezdolni do pracy mogą zostać poddani kontroli, która powinna być nasilana szczególnie w okresach, w których występuje zwiększona absencja z powodu choroby lub sprawowania opieki.

Cel zwolnienia od pracy

Gdy choroba uniemożliwia pracownikowi wykonywanie pracy, na tę okoliczność wystawiane jest mu stosowne zaświadczenie lekarskie, zwane potocznie zwolnieniem lekarskim. Obecnie może być ono sporządzone w formie elektronicznej (tzw. e-zwolnienie) lub na formularzu ZUS ZLA. Jest ono podstawą nie tylko do usprawiedliwienia nieobecności w pracy, ale również do wypłaty świadczeń chorobowych, tj. odpowiednio:

  • wynagrodzenia chorobowego, o którym mowa w art. 92 Kodeksu pracy (Dz. U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm.) i
     
  • zasiłku chorobowego.

Zwolnienie od pracy powinno być jednak przeznaczone wyłącznie na leczenie i rehabilitację, w celu jak najszybszego odzyskania zdrowia, a tym samym i zdolności do pracy. Nie może być natomiast wykorzystywane np. zamiast nieudzielonego urlopu wypoczynkowego.

Świadczenia chorobowe wypłacane z funduszu płatnika składek lub z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych mają na celu choćby częściowe zrekompensowanie utraconych zarobków za okres absencji chorobowej.

Nieprawidłowe jego wykorzystywanie

Niestety, w praktyce okres absencji chorobowej nierzadko wykorzystywany jest przez pracowników m.in. na:

  • wykonywanie czynności, na które świadcząc pracę nie ma czasu, np. na zrobienie remontu mieszkania, porządków świątecznych lub prac w ogrodzie albo
     
  • wyjazd na wycieczkę lub wczasy, a także
     
  • wykonywanie innej pracy zarobkowej.

Oczywiście jest to prawnie zabronione i pociąga za sobą określone konsekwencje.

Ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.


Świadczenie chorobowe nie przysługuje również w przypadku, gdy zaświadczenie lekarskie zostało sfałszowane.


Stanowi o tym art. 17 ust. 1 i 2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową.

Co istotne, za nieprawidłowe wykorzystywanie zwolnienia od pracy można utracić prawo nie tylko do zasiłku chorobowego wypłacanego z ubezpieczenia chorobowego. Dotyczy to również pozostałych świadczeń należnych osobom niezdolnym do pracy z powodu choroby, w tym również z ubezpieczenia wypadkowego, a także świadczenia wypłacanego osobom zwolnionym od wykonywania pracy z powodu konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem lub innym chorym członkiem rodziny.

Wymagana kontrola

Wspomniane wcześniej okoliczności uzasadniające pozbawienie prawa do świadczenia chorobowego, w świetle art. 17 ust. 3 ustawy zasiłkowej powinny być ustalone w trybie:

  • kontroli ubezpieczonych co do prawidłowości wykorzystywania zwolnień od pracy zgodnie z ich celem oraz
     
  • formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich.

Do przeprowadzenia stosownej kontroli uprawnieni są:

  • płatnicy składek upoważnieni do wypłaty zasiłków swoim ubezpieczonym, a więc zgłaszający do ubezpieczenia chorobowego (według stanu na dzień 30 listopada poprzedniego roku kalendarzowego lub na pierwszy miesiąc zgłoszenia do tego ubezpieczenia) powyżej 20 osób - w stosunku do swoich ubezpieczonych oraz
     
  • ZUS - w stosunku do pozostałych ubezpieczonych.

Szczegółowe zasady i tryb kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich określa wydane w tej sprawie rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej, zwane dalej rozporządzeniem.

Pracodawca może przeprowadzić kontrolę prawidłowości wykorzystywania zwolnienia lekarskiego od pracy także za okres, za który pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za czas choroby wypłacane ze środków pracodawcy. Podlega jej każde zwolnienie, bez względu na wskazania lekarskie, tj. zarówno, gdy lekarz leczący wskazał w nim, iż "chory powinien leżeć", jak i w przypadku adnotacji "chory może chodzić".

Częstotliwość kontroli

Jak często powinna być przeprowadzana w zakładzie pracy kontrola prawidłowości wykorzystywania zwolnienia od pracy ubezpieczonych i czy można wcześniej przygotować jej harmonogram? Ta kwestia również została uregulowana w § 7 rozporządzenia.

W świetle przywołanego przepisu, kontrola prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy powinna być:

  • dokonywana w miarę potrzeby, bez ustalania z góry stałych jej terminów,
     
  • nasilana szczególnie w okresach, w których występuje zwiększona absencja z powodu choroby lub sprawowania opieki (np. w okresie wakacji).

Upoważnienie

Osoba kontrolująca prawidłowość wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy powinna posiadać wystawione przez płatnika składek imienne upoważnienie. Jego wzór został określony w załączniku nr 1 do rozporządzenia.

Uprawnia ono do wykonywania kontroli w miejscu:

  • zamieszkania,
     
  • czasowego pobytu (adres pobytu w okresie orzeczonej niezdolności do pracy z powodu choroby podawany jest w zaświadczeniu lekarskim) lub
     
  • miejscu zatrudnienia

osoby kontrolowanej, albo w innym miejscu, jeżeli z posiadanych informacji wynika, że jest to celowe.

Protokół z kontroli

W razie stwierdzenia nieprawidłowości w trakcie kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnienia od pracy, osoba kontrolująca powinna na tę okoliczność sporządzić protokół. Jego wzór stanowi załącznik nr 2 do rozporządzenia. Podaje się w nim m.in. na czym polegało nieprawidłowe wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego od pracy.

Sporządzony protokół należy przedłożyć ubezpieczonemu w celu wniesienia przez niego uwag.


Formularze upoważnienia i protokołu dostępne są w serwisie www.druki.gofin.pl, w dziale Zasiłki i świadczenia.
 


Protokołu kontroli nie sporządza się, jeżeli w trakcie przeprowadzania kontroli nie stwierdzono wykonywania pracy zarobkowej ani wykorzystywania zwolnienia lekarskiego niezgodnie z jego celem.

Czy pracownik na pewno jest chory?

Zdarza się, że pracodawcy mają wątpliwości, czy pracownik nie symuluje choroby, aby otrzymać zwolnienie od pracy, wykorzystywane później do innych celów. W tym przypadku również nie muszą być bezradni.

Prawidłowość orzekania o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby oraz wystawiania zaświadczeń lekarskich także bowiem podlega kontroli. Przeprowadzają ją lekarze orzecznicy ZUS na zasadach określonych w art. 59 ustawy zasiłkowej.

Pracodawcy mogą wystąpić do ZUS z wnioskiem o przeprowadzenie takiej kontroli, wykorzystując w tym celu np. przygotowany przez ZUS formularz OL-2 - Wniosek pracodawcy o kontrolę prawidłowości wystawienia zaświadczenia lekarskiego, w którym wskazuje się m.in.:

  • dane identyfikacyjne pracownika,
     
  • dane adresowe pracownika (adres jego pobytu w okresie orzeczonej niezdolności do pracy),
     
  • serię i numer oraz okres na jaki zostało wystawione zaświadczenie lekarskie, które ma zostać poddane kontroli.

Jeśli zwolnienie lekarskie zostało wystawione na formularzu ZUS ZLA, do wniosku należy załączyć jego kserokopię lub skan.

W przypadku gdy podczas kontroli lekarz orzecznik ZUS określi wcześniejszą datę ustania niezdolności do pracy orzeczonej w zaświadczeniu lekarskim, wystawia zaświadczenie ZLA/K, które jest traktowane na równi z zaświadczeniem stwierdzającym brak przeciwwskazań do pracy na dotychczasowym stanowisku. Zaświadczenie to ubezpieczony jest zobowiązany dostarczyć swojemu płatnikowi składek.

Natomiast w razie uniemożliwienia badania lub niedostarczenia posiadanych wyników badań w wyznaczonym przez ZUS terminie, zaświadczenie lekarskie traci ważność od dnia następującego po tym terminie.

Zarówno w jednym, jak i drugim przypadku organ rentowy wydaje decyzję o braku prawa do zasiłku, od której przysługuje odwołanie do sądu.

Rodzaje kontroli, które mogą dokonywać upoważnieni płatnicy składek
Rodzaj kontroli Na czym polega kontrola? Tryb postępowania w razie stwierdzenia/podejrzenia nieprawidłowości

Formalna kontrola zaświadczeń lekarskich

Sprawdzenie, czy zaświadczenie:

- nie zostało sfałszowane,

Płatnik składek występuje o wyjaśnienie sprawy do:

- lekarza leczącego,
- zostało wydane zgodnie z przepisami w sprawie zasad i trybu wystawiania zaświadczeń lekarskich.
- terenowej jednostki organizacyjnej ZUS.

Kontrola prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy z powodu choroby*

Ustalenie, czy ubezpieczony w okresie orzeczonej niezdolności do pracy:

- nie wykonuje pracy zarobkowej,
- nie wykorzystuje zwolnienia lekarskiego od pracy w sposób niezgodny z jego celem

Osoba kontrolująca sporządza protokół, w którym podaje, na czym polegało nieprawidłowe wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego od pracy. Protokół należy przedłożyć ubezpieczonemu w celu wniesienia przez niego uwag.

 

UWAGA: Wątpliwości, czy zwolnienie lekarskie od pracy wykorzystywane było niezgodnie z jego celem, rozstrzyga właściwa jednostka organizacyjna ZUS, uzyskując w miarę potrzeby opinię lekarza leczącego. W razie sporu organ rentowy wydaje decyzję, od której przysługują środki odwoławcze.

Kontrola prawidłowości wykorzystywania przez ubezpieczonych zwolnień lekarskich od pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem lub innym chorym członkiem rodziny

Ustalenie, czy:

- ubezpieczony nie wykonuje pracy zarobkowej,
- ubezpieczony nie wykorzystuje zwolnienia lekarskiego od pracy niezgodnie z jego celem,
- poza ubezpieczonym nie ma innych członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym, mogących zapewnić opiekę**.
* Kontrolą tą obejmuje się również ubezpieczonych zwolnionych od pracy w wyniku decyzji wydanej przez właściwy organ albo uprawniony podmiot na podstawie przepisów o zwalczaniu chorób zakaźnych albo o zwalczaniu gruźlicy.
** Nie dotyczy sprawowania opieki nad chorym dzieckiem w wieku do 2 lat.

Typowanie pracowników do kontroli

Do kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy, zdaniem ZUS, należy typować w szczególności osoby, które:

- korzystają często z krótkotrwałych zwolnień lekarskich od pracy,
- uzyskują kolejne zaświadczenia lekarskie od różnych lekarzy,
- korzystają z kolejnych okresów zasiłkowych,
- były już pozbawione prawa do wynagrodzenia za czas choroby, zasiłku chorobowego lub zasiłku opiekuńczego albo świadczenia rehabilitacyjnego w związku z niewłaściwym wykorzystywaniem zwolnień lekarskich od pracy,
- składały poprzednie zwolnienia lekarskie po ustawowym terminie, co skutkowało obniżeniem zasiłku o 25%.
- wobec których zachodzi podejrzenie, że w czasie zwolnienia od pracy wykonują pracę zarobkową lub wykorzystują zwolnienie lekarskie od pracy niezgodnie z jego celem.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2016 r. poz. 372 ze zm.)

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 27.07.1999 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich (Dz. U. nr 65, poz. 743)

Więcej na ten temat w zasobach płatnych:

Inne zagadnienia - czytaj także:

 
Przydatne linki
 
Sklep internetowy - sklep.gofin.pl
 
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o., ul. Owocowa 8, 66-400 Gorzów Wlkp., tel. 95 720 85 40, faks 95 720 85 60
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN
Szanowny Użytkowniku !
Prosimy o zapoznanie się z poniższymi informacjami oraz wyrażenie dobrowolnej zgody poprzez kliknięcie przycisku "Zgadzam się".
Pamiętaj, że zawsze możesz wycofać zgodę.

Serwis internetowy, z którego Pani/Pan korzysta używa plików cookies w celu:

  • niezbędnego zapewnienia prawidłowego działania Serwisów (utrzymania sesji),
  • realizacji funkcjonalności ułatwiających obsługę Serwisu,
  • analizy statystyk ruchu i reklam w Serwisach,
  • zbierania i przetwarzania danych osobowych w celu wyświetlenia reklam produktów własnych i klientów reklamowych.
Pliki cookies

Są to pliki instalowane w urządzeniach końcowych osób korzystających z Serwisu, w celu administrowania Serwisem, dostosowania treści Serwisu do preferencji użytkownika, utrzymania sesji użytkownika oraz dla celów statystycznych i targetowania reklamy (dostosowania treści reklamy do indywidualnych potrzeb użytkownika). Informujemy, że istnieje możliwość określenia przez użytkownika Serwisu warunków przechowywania lub uzyskiwania dostępu do informacji zawartych w plikach cookies za pomocą ustawień przeglądarki lub konfiguracji usługi. Szczegółowe informacje na ten temat dostępne są u producenta przeglądarki, u dostawcy usługi dostępu do internetu oraz w Polityce prywatności i plików cookies.

Administratorzy

Administratorem Pana/Pani danych osobowych w związku z korzystaniem z Serwisu internetowego i jego usług jest Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o. Administratorem danych osobowych w plikach cookies w związku z wyświetleniem analizy statystyk i wyświetlaniem spersonalizowanych reklam są partnerzy Wydawnictwa Podatkowego GOFIN sp. z o.o., Google Inc, Facebook Inc.

Jakie ma Pani/Pan prawa w stosunku do swoich danych osobowych?

Wobec swoich danych mają Pan/Pani prawo do żądania dostępu do swoich danych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych, prawo do cofnięcia zgody.

Podstawy prawne przetwarzania Pani/Pana danych osobowych
  • Niezbędność przetwarzania danych w związku z wykonaniem umowy.

    Umowa w naszym przypadku oznacza akceptację regulaminu naszych usług. Jeśli zatem akceptuje Pani/Pan umowę na realizację danej usługi, to możemy przetwarzać Pani/Pana dane w zakresie niezbędnym do realizacji tej umowy.

  • Niezbędność przetwarzania danych w związku z prawnie uzasadnionym interesem administratora.

    Dotyczy sytuacji, gdy przetwarzanie danych jest uzasadnione z uwagi na usprawiedliwione potrzeby administratora, tj. dokonanie pomiarów statystycznych, ulepszania naszych usług, jak również prowadzenie marketingu i promocji własnych usług administratora.

  • Dobrowolna zgoda.

    Aby móc realizować cele:
    - zapamiętania Pani/Pana decyzji w Serwisach w zakresie korzystania z dostępnych opcjonalnie funkcjonalności,
    - analiz statystyk ruchu i reklam w Serwisach,
    - wyświetlania spersonalizowanych reklam produktów własnych i klientów reklamowych w związku z odwiedzaniem niniejszego Serwisu internetowego partnerzy Wydawnictwa Podatkowego Gofin sp. z o.o. muszą mieć możliwość przetwarzania Pani/Pana danych.

Potrzebna jest Nam Pani/Pana dobrowolna zgoda na zapisy w plikach cookies w celach realizacji powyższych celów.
W związku z powyższymi wyjaśnieniami prosimy o wyrażenie dobrowolnej zgody na zapisywanie informacji w plikach cookies przez kliknięcie przycisku „Zgadzam się” lub „Nie teraz” w przypadku braku zgody. Istnieje możliwość skorzystania z „ustawień zaawansowanych” plików cookies w celu określenia indywidualnych zgód na zapis wybranych plików cookies realizujących wybrane cele.