Badania psychotechniczne pracowników wykorzystujących samochody służbowe lub prywatne do celów służbowych

Czy pracownicy korzystający podczas pracy ze służbowego lub prywatnego samochodu osobowego muszą przechodzić w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej testy psychotechniczne? Czy w przypadku, gdy lekarz-profilaktyk nie skierował pracownika na takie dodatkowe badania, obowiązek ten ciąży na pracodawcy?

Badania profilaktyczne pracowników są przeprowadzane przez lekarzy medycyny pracy w oparciu o skierowanie wystawione przez pracodawcę. Powinno ono wskazywać rodzaj badania, stanowisko na którym pracownik jest lub ma być zatrudniony oraz opis warunków pracy zawierający informacje o występowaniu czynników niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia lub uciążliwych i innych wynikających ze sposobu wykonywania pracy, z podaniem wielkości narażenia wraz z aktualnymi wynikami badań i pomiarów wykonywanych na tych stanowiskach. W przypadku, gdy powierzona praca wiąże się z koniecznością korzystania z samochodu (służbowego lub prywatnego), informacja ta powinna znaleźć się w treści skierowania. Dla lekarza oznacza to obowiązek zakwalifikowania pracownika do osób wykonujących prace wymagające pełnej sprawności psychoruchowej. Wiąże się z tym konieczność przeprowadzenia badań okulistycznych i neurologicznych, testów sprawności psychoruchowej oraz przeprowadzania badań profilaktycznych co 3-4 lata, a po ukończeniu 50. roku życia co 2 lata. Jeżeli lekarz uzna, że jest to praca wymagająca ruchów monotypowych kończyn, rozszerza zakres badań o układ ruchu i obwodowy układ nerwowy. Tak stanowi załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. nr 69, poz. 332 z późn. zm.).

Obowiązek wykonania tych badań został zarezerwowany dla zawodowych kierowców, wykonujących przewóz drogowy pojazdami o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 3,5 tony lub przeznaczonymi konstrukcyjnie do przewozu więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą. Zasady przeprowadzania badań lekarskich i psychologicznych takich pracowników regulują przepisy art. 39j i 39k ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2013 r. poz. 1414 z późn. zm.). Z jednej strony oznacza to, że badania lekarskie kierowców zastępują wstępne i okresowe badania pracownicze, a dopełnienie obowiązku skierowania kierowcy na te badania uznaje się za równoznaczne z dopełnieniem powinności określonej w art. 229 § 1 i 2 K.p. Taki kierowca musi ponadto przechodzić badania psychologiczne, których celem jest stwierdzenie istnienia lub braku przeciwwskazań psychologicznych do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy. Przeprowadza się je w zakresie i na zasadach wynikających z rozdziału 13 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz. U. z 2015 r. poz. 155). W praktyce badaniom tym podlegają m.in. osoby ubiegające się o prawo jazdy kategorii C1, C1+E, C, C+E, D1, D1+E, D i D+E lub uprawnienia do kierowania tramwajem, osoby ubiegające się o przywrócenie uprawnień w zakresie prawa jazdy kategorii AM, A1, A2, A, B1, B, B+E i T w przypadku cofnięcia ich decyzją starosty w trybie art. 103 ust. 1 ustawy o kierujących pojazdami.

W związku z tym należy stwierdzić, że jeśli pracownik kieruje w ramach obowiązków służbowych prywatnym lub firmowym samochodem osobowym, względnie lekkim autem dostawczym (o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 tony), możliwość wykonywania tej pracy nie jest uzależniona od przeprowadzenia badań psychologicznych. Wyjątki od tej zasady dotyczą jedynie tych zakładów, które uzależniły w przepisach wewnętrznych wykonywanie zadań związanych z kierowaniem pojazdami od poddania się przez pracowników takim dodatkowym badaniom. W tych okolicznościach możliwość powierzenia pracownikowi zadań kierowcy będzie uzależniona od uprzedniego przeprowadzenia badań z pozytywnym wynikiem.

Zwracamy uwagę! Zakres badań profilaktycznych może zostać również rozszerzony przez lekarza medycyny pracy, do czego mogą zobowiązywać wytyczne krajowego konsultanta w dziedzinie medycyny pracy. Jeśli jednak lekarz - wiedząc o kierowaniu pojazdem w ramach obowiązków służbowych ze skierowania na badania lekarskie - nie zlecił przeprowadzenia badań psychologicznych, to pracodawca nie ma obowiązku kierowania pracownika na takie badania.