W naszym małżeństwie obowiązuje ustrój wspólności majątkowej. Czy w razie choroby męża mam prawo załatwiać za niego różnego rodzaju formalności związane z jego majątkiem? Co w sytuacji, gdy nie posiadam w danym momencie pełnomocnictwa, a trzeba np. odebrać czynsz od lokatorów?
W pewnych sytuacjach jeden małżonek może działać za drugiego (w jego imieniu i na jego rzecz) bez potrzeby okazywania jakiegokolwiek pełnomocnictwa. Dotyczy to nie tylko ustroju wspólności ustawowej. Jest to tzw. przedstawicielstwo ustawowe małżonków (ustawowe, a więc wynikające nie z pełnomocnictwa, ale właśnie bezpośrednio z przepisów ustawy). Małżonkowie mogą (i powinni) wzajemnie sobie pomagać w sytuacjach kryzysowych, czyli wtedy, gdy z przemijających powodów nie mogą sami zająć się ciążącymi na nich obowiązkami. Przepis stanowi, że w razie przemijającej przeszkody, która dotyczy jednego z małżonków pozostających we wspólnym pożyciu, drugi małżonek może za niego działać w sprawach zwykłego zarządu. Wynika to z art. 29 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (Dz. U. z 1964 r. nr 9, poz. 59 ze zm.). W szczególności bez pełnomocnictwa można pobierać przypadające należności, chyba że sprzeciwia się temu małżonek, którego przeszkoda dotyczy. Jednakże taki sprzeciw względem osób trzecich jest skuteczny tylko wtedy, gdy był im wiadomy.
Pomimo tego, że działanie w ramach przedstawicielstwa ustawowego nie wymaga pełnomocnictwa, to jednak nie jest zupełnie proste i pozbawione pewnych formalności. Przede wszystkim, aby było to możliwe małżonkowie muszą znajdować się we wspólnym pożyciu (należy rozumieć przez to, co do zasady, wspólne zamieszkiwanie małżonków, wspólne gospodarowanie, prowadzenie domu itp.). Małżonkowie w separacji nie mogą więc korzystać z tej instytucji. Następny element (warunek) to przemijająca przeszkoda, czyli takie zdarzenie, które uniemożliwia bądź co najmniej znacznie utrudnia, osobiste działania małżonka i które ma charakter przemijający (a nie trwały), np. choroba współmałżonka. Ponadto sprawy, w których współmałżonek może reprezentować drugiego małżonka, muszą mieścić się w ramach spraw zwykłego zarządu. W grę mogą tu wchodzić zarówno czynności faktyczne, jak i czynności prawne, które związane są z normalnym korzystaniem z majątku, zapobieżeniem powstania szkód. Przepisy wskazują, że w szczególności do takich spraw należeć będzie pobieranie należności (pobieranie czynszu od najemcy), płacenie podatków itp.
Działanie małżonka w ramach ustawowego przedstawicielstwa nie wymaga legitymowania się jakimkolwiek dokumentem, jednak z oczywistych względów trzeba umieć wykazać fakt pozostawania z osobą reprezentowaną w związku małżeńskim oraz udowodnić (uwiarygodnić) fakt istnienia przemijającej przeszkody po jej stronie (np. przedstawić stosowne zaświadczenie ze szpitala potwierdzające czasową niedyspozycję małżonka).
| ||||||||||||
|
||||||||||||
