Ponad pół roku temu zmarła moja mama. Od wielu lat nie miałem z nią kontaktu, bo mieszkam poza granicami kraju. Od rodzeństwa dowiedziałem się, że spadek po mamie jest mocno zadłużony i nie pozostawiła żadnych oszczędności. Z tego powodu odrzuciłem spadek, aby nie angażować się niepotrzebnie w dalsze formalności spadkowe. Teraz dowiedziałem się, że jednak do masy spadkowej weszły dwie nieruchomości o sporej wartości, o których nie wiedziałem. Czy mogę cofnąć moje oświadczenie o odrzuceniu spadku i przystąpić z rodzeństwem do dziedziczenia?
Zasadniczo nie. Spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Stanowi o tym art. 1015 § 1 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2018 r. poz. 1025 ze zm.). Niezłożenie tego oświadczenia przez spadkobiercę w terminie jest jednoznaczne z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku złożone pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu jest nieważne. Nie można zatem złożyć oświadczenia np. o odrzucenia spadku, pod warunkiem że wartość spadku nie okaże się większa od stanu z dnia składania oświadczenia. Co więcej, oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku nie może być również odwołane.
Jednak w sytuacji, gdy oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli. Oznacza to, że w grę wchodzi jedynie tzw. błąd istotny. Można bowiem powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści. W doktrynie dominuje pogląd, że poprzestanie na pozbawionym jakichkolwiek konkretnych podstaw przypuszczeniu, dotyczącym stanu majątku spadkowego, nie może być uznane za błąd istotny, lecz za lekkomyślność. Spadkobierca, który przykładowo nie podjął wysiłku, aby zweryfikować stan majątku spadkodawcy, nie może później domagać się uchylenia od skutków prawnych oświadczenia woli na podstawie przepisów o wadach oświadczenia woli. Natomiast jeśli swoją decyzję spadkobierca oparł np. na błędnym przeświadczeniu o wartości spadku wynikającym z przekazywania przez pozostałych spadkobierców nieprawdziwych informacji, taka okoliczność może stanowić błąd istotny.
Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem, a spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca.
|