Zasady obliczania wysokości świadczeń emerytalnych przysługujących z ubezpieczenia społecznego nie są proste. Normy prawne regulujące te kwestie dzielą się na dotyczące starej emerytury i nowej, która jest nierozerwalnie związana z ustaleniem kapitału początkowego. Dogłębna analiza przepisów wskazuje na pewne podobieństwa w poszczególnych etapach służących obliczeniu wysokości świadczeń. Nietrudno jednak w tych wspólnych cechach znaleźć odrębne regulacje różniące się od siebie. Takim przykładem jest ustalanie podstawy wymiaru starej emerytury i kapitału początkowego na rzecz wysokości nowej emerytury.
W pierwszym etapie obliczania kapitału początkowego należy ustalić wymiar okresów składkowych i nieskładkowych przebytych do 31 grudnia 1998 r. oraz podstawę jego wymiaru. Wartość ta występuje również we wzorze na obliczenie starej emerytury. Pomimo iż nazwa tej wartości jest taka sama, to zasady jej ustalania już nie.
Podstawa wymiaru starej emerytury
Wysokość świadczenia emerytalnego uzależniona jest od długości okresu składkowego i nieskładkowego, wysokości kwoty bazowej oraz podstawy jego wymiaru. Emerytura wynosi:
Okresy składkowe i nieskładkowe ustala się z uwzględnieniem pełnych miesięcy. Wskazany wzór na ustalenie wysokości emerytury zawarty został w art. 53 ust. 1-2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zwanej ustawą emerytalną.
Podstawę wymiaru starej emerytury stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie:
W celu ustalenia podstawy wymiaru z jednego ze wskazanych okresów należy obliczyć:
Tak obliczony WWPW mnoży się przez obowiązującą kwotę bazową. Zaznaczyć należy, iż WWPW nie może być wyższy niż 250%.
Nowa emerytura
Emerytura ze zreformowanego systemu stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia ustalonej podstawy obliczenia przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego.
Podstawę obliczenia nowej emerytury stanowi:
Średnie dalsze trwanie życia ustalane wspólnie dla kobiet i mężczyzn, wyrażane jest w miesiącach. Wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę przyjmowany jest w ukończonych latach i miesiącach. Kwestie te regulują art. 25-25a, 26 ustawy emerytalnej.
Kapitał początkowy
Jedna z części składowych nowej emerytury to tzw. kapitał początkowy. Jego wartość ustala się na dzień 1 stycznia 1999 r. Co do zasady jest on obliczany ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. posiadającym przypadające do 31 grudnia 1998 r. okresy pracy/ubezpieczenia.
Kapitał początkowy oblicza się na zasadach określonych w art. 53 ustawy emerytalnej, czyli jak wysokość starej emerytury, z uwzględnieniem uregulowań szczególnych zawartych w art. 174 ust. 2-12 wskazanej ustawy. Podstawa wymiaru to jeden z elementów w procesie naliczania kapitału początkowego. Odgrywa ona stosunkowo dużą rolę, bo rzutuje na jego wartość. Stanowi ją wynagrodzenie przyjęte za podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne przed 1999 r. Co do zasady ustalana jest ona z:
z okresu przed 1 stycznia 1999 r.
Dla obliczenia kwoty kapitału początkowego bez znaczenia pozostaje, kiedy osoba zainteresowana złożyła wniosek o jego ustalenie.
Ustalona wartość kapitału początkowego ma za zadanie odtworzyć teoretyczną składkę na ubezpieczenie społeczne.
Różnica
W celu ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego z jednego ze wskazanych okresów należy obliczyć:
Przy czym, jeżeli ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu jedynie przez część miesięcy danego roku, do obliczenia stosunku:
przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego na ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu.
Tak obliczony WWPW mnoży się przez obowiązującą kwotę bazową wynoszącą 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 r., czyli 1.220,89 zł.
Liczba miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu w danym roku kalendarzowym |
Suma podstaw wymiaru składek - zarobków |
Roczne przeciętne wynagrodzenie |
Suma kwot przeciętnego wynagrodzenia odpowiednia do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu |
Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury - |
Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego - |
(1) |
(2) |
(3) |
(4) |
|
(6) = (2) : (4) |
2 miesiące 1989 r. | 290.451 zł | 2.481.096 zł | 413.516 zł | 11,71% | 70,24% |
12 miesięcy 1990 r. | 10.554.202 zł | 12.355.644 zł | 12.355.644 zł | 85,42% | 85,42% |
6 miesięcy 1991 r. | 9.070.330 zł | 21.240.000 zł | 10.620.000 zł | 42,70% | 85,41% |
2 miesiące 1992 r. | 3.110.000 zł | 35.220.000 zł | 5.870.000 zł | 8,83% | 52,98% |
8 miesięcy 1993 r. | 25.400.600 zł | 47.940.000 zł | 31.960.000 zł | 52,98% | 79,48% |
12 miesięcy 1994 r. | 50.000.950 zł | 63.936.000 zł | 63.936.000 zł | 78,20% | 78,20% |
12 miesięcy 1995 r. | 7.620,51 zł | 8.431,44 zł | 8.431,44 zł | 90,38% | 90,38% |
7 miesięcy 1996 r. | 5.165,00 zł | 10.476,00 zł | 6.111,00 zł | 49,30% | 84,52% |
5 miesięcy 1997 r. | 3.988,96 zł | 12.743,16 zł | 5.309,65 zł | 31,30% | 75,13% |
12 miesięcy 1998 r. |
11.375,50 zł | 14.873,88 zł | 14.873,88 zł | 76,48% | 76,48% |
Średnia arytmetyczna wartości wskazanych w kolumnie (5), (6), stanowiąca WWPW |
52,73% | 77,82% |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.)
|