W Dzienniku Ustaw z dnia 22 sierpnia 2023 r. pod poz. 1667 została opublikowana ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o emeryturach pomostowych oraz niektórych innych ustaw, zwana dalej nowelą. Przepisy tej ustawy wprowadzają zmiany m.in. w ustawie z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2023 r. poz. 164), dalej zwanej ustawą pomostową, które omawiamy poniżej. Wejdą one w życie z dniem 1 stycznia 2024 r.
Najważniejsza ze zmian w ustawie pomostowej to uchylenie wygaszającego charakteru emerytur pomostowych. Nowela usuwa bowiem pkt 5 w art. 4 ustawy pomostowej, który jako jeden z warunków uprawniających do emerytury pomostowej (dalej zwanej zamiennie również wcześniejszą emeryturą) wymienia wykonywanie przed dniem 1 stycznia 1999 r. prac w szczególnych warunkach lub prac w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej lub art. 32 i art. 33 ustawy emerytalnej.
Uchylenie tego przepisu umożliwi ubieganie się o wcześniejszą emeryturę osobom zatrudnionym przy pracach w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, które nie wykonywały pracy "szczególnej" przed 1 stycznia 1999 r., a spełniają pozostałe warunki określone w tym przepisie.
Na mocy art. 4 ustawy pomostowej po zmianie - od 1 stycznia 2024 r. - prawo do wcześniejszej emerytury będzie przysługiwało pracownikowi, który spełni łącznie następujące warunki:
Zwracamy uwagę! W art. od 5 do 10 ustawy pomostowej określono dla niektórych prac w szczególnych warunkach/o szczególnym charakterze niższy wiek i/lub okres pracy "szczególnej" niż wskazany wcześniej w myślniku drugim i trzecim.
Zgodnie z art. 5 ust. 1 noweli, do postępowań w sprawie emerytury pomostowej wszczętych na wniosek pracownika zgłoszony bezpośrednio lub za pośrednictwem płatnika składek w organie rentowym i niezakończonych wydaniem decyzji prawomocnej przed dniem wejścia w życie noweli, czyli przed 1 stycznia 2024 r., będzie stosowało się art. 4 ustawy pomostowej w nowym brzmieniu.
W konsekwencji zmiany wygasającego charakteru emerytur pomostowych dokonane zostaną zmiany dotyczące rekompensaty, o której mowa w ustawie pomostowej. Nowela zmieni definicję rekompensaty, która ma określać, iż jest to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze dla osób, które nie mają ustalonego decyzją prawomocną prawa do emerytury pomostowej (art. 2 pkt 5 w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2024 r.). Jest ona wynikiem dotychczasowej praktyki ZUS, który odmawia ustalenia rekompensaty tylko tym ubezpieczonym spełniającym wymagania ustawowe do uzyskania prawa do emerytury pomostowej, które zostało potwierdzone prawomocną decyzją ZUS. Zmiana ta pozwoli na wyeliminowanie pojawiających się wątpliwości interpretacyjnych odnoszących się do obecnego brzmienia przepisu (pogrubiony fragment stanowi aktualnie: "nie nabył prawa do emerytury pomostowej"), w których podnoszono, że z brzmienia ww. przepisu wynika, że rekompensata nie przysługuje już w sytuacji, kiedy ubezpieczeni spełnili tylko warunki ustawowe do uzyskania prawa do emerytury pomostowej.
Zgodnie z art. 21 ustawy pomostowej, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy emerytalnej, wynoszący co najmniej 15 lat. Rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy emerytalnej. Nowela zmieni ten przepis poprzez wyraźne wskazanie, że 15-letni okres ww. pracy przypada przed dniem 1 stycznia 2009 r. oraz że rekompensata nie przysługuje osobie, która ma ustalone decyzją prawomocną prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy emerytalnej lub przepisów odrębnych.
Prawo do emerytury pomostowej ulega zawieszeniu lub emerytura ta ulega zmniejszeniu na zasadach określonych w art. 103 ust. 3 i art. 103a-106 ustawy emerytalnej (art. 17 ust. 1 ustawy pomostowej). Zgodnie z art. 17 ust. 4 ustawy pomostowej, prawo do emerytury pomostowej ulega zawieszeniu bez względu na wysokość uzyskiwanego przychodu w razie podjęcia przez uprawnionego pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej. Przytoczony w poprzednim zdaniu przepis zostanie zmieniony. Jak uzasadniał projektodawca zmiany: "(...) Regulacja ta pozwala na zawieszenie prawa do emerytury pomostowej osobom pobierającym emeryturę pomostową tylko w sytuacji, świadczenia przez nich pracy w ramach stosunku pracy. Organizacje związkowe jak też sami zatrudnieni wskazywali tymczasem na problem wykonywania pracy kierowców autobusów (motorniczych tramwajów) w komunikacji miejskiej przez osoby pobierające emerytury pomostowe na podstawie umów cywilnoprawnych (np. zlecenia). Zdaniem tych podmiotów zarówno osoby świadczące takie usługi, jak i pracodawcy omijają w ten sposób przepisy o emeryturach pomostowych (dotyczące zawieszenia prawa do emerytury pomostowej) i odprowadzania składek na FEP. Podkreślenia wymaga, że ww. praktyka stanowi istotne zagrożenie dla bezpieczeństwa publicznego, w związku z wykonywaniem tego rodzaju pracy o szczególnym charakterze przez osoby powyżej 60 roku życia. (...)". Przepis art. 17 ust. 4 ustawy pomostowej po zmianie będzie stanowił, że: "Prawo do emerytury pomostowej ulega zawieszeniu bez względu na wysokość uzyskiwanego przychodu w razie podjęcia przez uprawnionego pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3, na podstawie stosunku pracy lub umowy cywilnoprawnej.". Oznacza to, że każda forma wykonywania tego rodzaju pracy, bez względu na jej podstawę prawną, będzie powodowała zawieszenie prawa do emerytury pomostowej.
| Ważne: Do umów cywilnoprawnych zawartych przed dniem wejścia w życie noweli, czyli przed 1 stycznia 2024 r., będzie się stosowało art. 17 ust. 4 ustawy pomostowej, w brzmieniu dotychczasowym (art. 5 ust. 2 noweli). |
Nowa regulacja dotycząca zawieszalności emerytur pomostowych obejmie umowy cywilnoprawne zawarte począwszy od 1 stycznia 2024 r.
Dotychczas przepis art. 40 ust. 1 ustawy pomostowej stanowił, że od nieopłaconych w terminie składek na FEP należne są od płatnika składek odsetki za zwłokę, na zasadach i w wysokości określonych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 z późn. zm.), jeżeli ich wysokość przekracza 6,60 zł. Nowela zmienia jego brzmienie na następujące: "Od nieopłaconych w terminie składek na FEP należne są od płatnika składek odsetki za zwłokę wymierzane w wysokości i na zasadach, o których mowa w art. 23 i art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.". W konsekwencji powyższego ujednolicone zostaną przepisy dotyczące odsetek za zwłokę, w tym ich nienaliczania w przypadkach określonych w ustawie o sus.
Wspomnijmy, że zgodnie z art. 23 ust. 1a-1c ustawy o sus, odsetek za zwłokę nie nalicza się:
Przez utrwaloną praktykę interpretacyjną, o której mowa wyżej, rozumie się wyjaśnienia zakresu i sposobu stosowania przepisów prawa dominujące w interpretacjach indywidualnych wydawanych przez ZUS w takich samych stanach faktycznych lub w odniesieniu do takich samych zdarzeń przyszłych oraz w takim samym stanie prawnym.
Zwracamy uwagę! Do odsetek za zwłokę od składek na Fundusz Emerytur Pomostowych za okres przed dniem wejścia w życie noweli (czyli przed 1 stycznia 2024 r.) stosuje się art. 40 ust. 1 ustawy pomostowej, w brzmieniu nadanym nowelą (art. 7 noweli).
| ||||||||||||
|
||||||||||||
