Badanie uprawnień do renty rodzinnej rozpoczyna zaistnienie pewnego zdarzenia prawnego, jakim jest zgon żywiciela. Członkowie rodziny mogą wówczas ubiegać się o przyznanie prawa do świadczenia, które niewątpliwie powinno dostarczać środków utrzymania. Z prawa jednak do tego rodzaju wyjątkowego świadczenia mogą skorzystać enumeratywnie wymienieni członkowie rodziny, po spełnieniu przez nich określonych warunków. Ponadto ustawodawca określił, iż ważną przesłanką, aczkolwiek ogólną dla prawa do wnioskowanego świadczenia, jest określony status żywiciela w chwili jego śmierci.
Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń.
Uprawnieni do renty
Spośród członków rodziny uprawnionych do renty rodzinnej ustawa o emeryturach i rentach z FUS, zwana ustawą emerytalną, wymienia m.in.:
Generalną zasadą jest, iż dzieci własne zmarłego oraz drugiego małżonka, a także te przysposobione przez niego mogą korzystać z prawa do renty rodzinnej:
Ustawodawca przewidział możliwość przedłużenia prawa do renty rodzinnej, pomimo osiągnięcia przez uprawnionego 25 lat, ale tylko w przypadku, gdy dziecko osiągnęło wskazany wiek będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej. Wówczas prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego ostatniego roku studiów.
Dla jednej osoby uprawnionej renta rodzinna wynosi 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu.
Ustawowa granica wieku 16 lat
Pobieranie renty rodzinnej po zmarłym rodzicu przez dzieci, które ukończyły 16. rok życia, uzależnione zostało od kontynuowania dalszej edukacji. Zasadniczym bowiem celem tego świadczenia jest dostarczenie środków utrzymania dzieciom zmarłego ubezpieczonego (rencisty/emeryta), które kształcą się. Jednocześnie ma rekompensować utracony dochód, wskutek śmierci osoby bliskiej, na utrzymaniu której dziecko pozostawało.
Kontynuacja nauki, kształcenie się, ukończenie nauki - te zwroty często podlegały wykładni dokonywanej zarówno przez sądy powszechne, jak i Sąd Najwyższy.
Ukończenie nauki w szkole jest, co do zasady, uprzednim efektem pobierania nauki, co z kolei nierozerwalnie wiąże się z uczęszczaniem do szkoły, a zarazem faktem bycia uczniem. O samym zaś statusie ucznia decydują wyłącznie względy formalne powodujące de facto figurowanie na liście uczniów. Nie przestaje bowiem być uczniem osoba nieuczęszczająca do szkoły i niewypełniająca innych regulaminowych obowiązków szkolnych, dopóki nie zostanie skreślona z listy uczniów.
Samo zapisanie się do szkoły, następnie nieuczestniczenie w zajęciach (lekcjach), niepisanie prac kontrolnych, nieuzyskanie zaliczeń, wreszcie nieprzystąpienie do egzaminów nie może w żaden sposób wypełnić kryterium kontynuowania nauki. Zachowanie takie może jedynie doprowadzić do skreślenia z listy uczniów, co jest jednoznaczne, iż nauka nie zostanie ukończona.
Natomiast realizowanie przez ucznia programu nauczania, choćby nawet z negatywnymi jego rezultatami, będzie wypełniało przesłankę prawa do renty rodzinnej. Może się bowiem zdarzyć, iż uczeń nie będzie miał zaliczonych, w danym momencie, wszystkich przedmiotów objętych programem nauczania, a nawet nie będzie miał 100-procentowej frekwencji na zajęciach. Jeśli jednak jego postępowanie będzie zmierzało do osiągnięcia celu, jakim jest zaliczenie kolejnego etapu nauczania (semestru, roku), nie powinien mieć problemów z zachowaniem uprawnień do renty rodzinnej.
O kontynuowaniu nauki, jej pobieraniu nie można natomiast mówić, gdy uczeń nie wykonuje żadnych czynności polegających na kształceniu się, a zapisanie się do szkoły (uzyskanie statusu ucznia) ma wyłącznie charakter formalny, zmierzający tylko do zachowania prawa do świadczenia. Powyższe potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 lutego 2013 r., sygn. akt I UK 471/12.
Interpretacja zwrotu "ukończenie nauki w szkole" w orzecznictwie "Skoro dzieciom do ukończenia 16 lat renta rodzinna przysługuje bez wyraźnie zastrzeżonego w ustawie warunku nauki w szkole, to zapewne dlatego, że w tym wieku występuje obowiązek szkolny. Natomiast jeżeli dziecko przekroczyło 16 lat, to renta rodzinna przysługuje mu "do ukończenia nauki w szkole", nie dłużej niż do osiągnięcia 25 lat życia, co oznacza, że nie wystarcza sam wiek, lecz chodzi także o kontynuowanie nauki, a to zależy od ucznia, a więc renta rodzinna zależy od określonych starań dziecka w roli ucznia, gdyż z regulacji ustawy wynika, że celem nie jest sama nauka ale także jej "ukończenie". Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2012 r., sygn. akt I UK 65/12
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 sierpnia 2012 r., sygn. akt I UK 96/12 |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.)
|