Na jakich zasadach działają spółdzielnie socjalne?

W początkowym okresie funkcjonowania przepisów umożliwiających prowadzenie spółdzielni socjalnych zakładali je głównie bezrobotni. Obecnie na rynku funkcjonują już spółdzielnie socjalne zakładane przez osoby młode, po studiach. Prowadzenie takiego przedsiębiorstwa wymaga dużego nakładu pracy osobistej jej członków, co nie zawsze przekłada się na wysokie zyski.

Kto może założyć spółdzielnię?

Obecnie widać systematyczny wzrost liczby zarejestrowanych spółdzielni socjalnych. Na koniec 2011 r. w Polsce działało już ponad 400 spółdzielni. Zasady ich zakładania oraz prowadzenia reguluje ustawa o spółdzielniach socjalnych. Przedmiotem działalności spółdzielni jest prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa w oparciu o osobistą pracę członków. Poza tym spółdzielnia powinna działać na rzecz społecznej i zawodowej reintegracji jej członków. Chodzi tu o uczestniczenie w życiu społeczności lokalnej, a także odbudowanie i podtrzymanie zdolności do samodzielnego świadczenia pracy na rynku pracy.

Spółdzielnię socjalną mogą założyć tzw. osoby z grup zagrożonych wykluczeniem, tj.:

• osoby bezrobotne,
   
• osoby, o których mowa w ustawie o zatrudnieniu socjalnym (tj. uzależnione od alkoholu, narkotyków oraz innych środków odurzających po zakończeniu leczenia, bezdomne, które realizują indywidualny program wychodzenia z bezdomności, byli więźniowie, mający trudności w integracji ze środowiskiem, osoby chore psychicznie, uchodźcy mający problemy z integracją),
   
• osoby niepełnosprawne,
   
• inne osoby, niż wskazane wcześniej, pod warunkiem, że ich liczba nie przekracza 50% ogólnej liczby założycieli.

Osoby z grup zagrożonych wykluczeniem muszą mieć stosowne zaświadczenie poświadczające np. status bezrobotnego, niepełnosprawność itp. Będą to więc zaświadczenia z powiatowego urzędu pracy, powiatowego centrum pomocy rodzinie, zakładu lecznictwa odwykowego czy też z ośrodka pomocy społecznej.

Spółdzielnię mogą założyć osoby fizyczne, w liczbie co najmniej 5, lub 2 osoby prawne będące:

• organizacjami pozarządowymi,
   
• jednostkami samorządu terytorialnego,
   
• kościelnymi osobami prawnymi.

Przy czym podmioty te zobowiązane są do zatrudnienia co najmniej 5 osób spośród osób z wymienionych wcześniej grup, w terminie 6 miesięcy od dnia wpisu spółdzielni socjalnej do Krajowego Rejestru Sądowego. Osoby te po 12 miesiącach nieprzerwanego zatrudnienia mają prawo do uzyskania członkostwa w spółdzielni.

Dotacje z urzędu pracy i PFRON

Środki na założenie spółdzielni socjalnej bądź na przystąpienie do niej można uzyskiwać z różnych źródeł. Przede wszystkim wsparcia można szukać w urzędach pracy, gdzie można wystąpić o jednorazową dotację ze środków Funduszu Pracy na podjęcie działalności gospodarczej w wysokości nieprzekraczającej 4-krotnej wysokości przeciętnego wynagrodzenia na każdego członka założyciela spółdzielni socjalnej oraz 3-krotnej wysokości przeciętnego wynagrodzenia na każdego członka przystępującego do już istniejącej spółdzielni socjalnej.

Osoby niepełnosprawne zarejestrowane w powiatowym urzędzie pracy jako osoby bezrobotne albo poszukujące pracy mogą otrzymać wsparcie z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Są to środki na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej, w wysokości określonej w umowie zawartej ze starostą, w kwocie nieprzekraczającej wysokości piętnastokrotnego przeciętnego wynagrodzenia.

Zwolnienie z opłat za KRS

Spółdzielnie socjalne podlegają obowiązkowemu wpisowi do KRS. Na mocy obowiązujących przepisów zwolnione są one z obowiązku wnoszenia opłaty sądowej od wniosku o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego oraz wniosku o zmianę wpisu, a także nie uiszczają opłaty za ogłoszenie tego wpisu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.

Działalność spółdzielni socjalnej może zostać wsparta ze środków budżetu państwa lub środków budżetu jednostki samorządu terytorialnego, np. poprzez dotacje, pożyczki, poręczenia, doradztwo itp.

Ulgi podatkowe

Spółdzielnie socjalne mogą ubiegać się o sfinansowanie ze środków Funduszu Pracy składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i wypadkowe od kwoty minimalnego wynagrodzenia zatrudnionych osób z grup zagrożonych wykluczeniem w pełnej wysokości przez okres 24 miesięcy od dnia zatrudnienia oraz w połowie wysokości przez kolejne 12 miesięcy.

Dochody spółdzielni wydatkowane w roku podatkowym na cele związane ze społeczną i/lub zawodową reintegracją jej członków są zwolnione z podatku dochodowego od osób prawnych w części niezaliczonej do kosztów uzyskania przychodów (art. 17 ust. 1 pkt 43 ustawy o pdop - Dz. U. z 2014 r. poz. 851 ze zm.). Ponadto spółdzielnie socjalne mogą stosować uproszczone zasady rachunkowości. Jak bowiem wynika z art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o rachunkowości (Dz. U. z 2013 r. poz. 330 ze zm.), ustawy tej nie stosuje się, jeżeli przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych spółdzielni socjalnej za poprzedni rok obrotowy nie przekroczyły równowartości w walucie polskiej 1.200.000 euro.

Podział zysku

Zasady podziału zysku spółdzielni ściśle regulują przepisy ustawy o spółdzielniach socjalnych. Nadwyżki bilansowej nie można dzielić między członków spółdzielni. Nie można jej przeznaczać na zwiększenie funduszu udziałowego, a także na oprocentowanie udziałów. Nadwyżka bilansowa podlega podziałowi na podstawie uchwały walnego zgromadzenia i jest przeznaczana na:

• fundusz zasobowy - nie mniej niż 40%,
   
• fundusz inwestycyjny,
   
• cele społecznej i zawodowej reintegracji jej członków, przez co należy rozumieć działania mające na celu odbudowanie i podtrzymanie zdolności do samodzielnego świadczenia pracy na rynku pracy, działalność społeczną i oświatowo-kulturalną na rzecz swoich członków oraz ich środowiska lokalnego, a także działalność społecznie użyteczną w sferze zadań publicznych określonych w ustawie o działalności pożytku publicznego i wolontariacie - nie mniej niż 40%.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 27.04.2006 r. o spółdzielniach socjalnych (Dz. U. nr 94, poz. 651 ze zm.)