Pracodawcy przyznają pracownikom różnego rodzaju świadczenia pieniężne. Dla rozstrzygnięcia czy od ich wartości trzeba naliczyć składki ZUS, czy też nie ma takiego obowiązku istotne znaczenie ma źródło pochodzenia świadczeń. Zasadniczo, jeżeli wsparcie przekazane pracownikom pochodzi ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, wówczas od jego wartości nie opłaca się składek ubezpieczeniowych do ZUS. Jednak nie w każdej sytuacji składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne będą nienależne.
Czym jest ZFŚS?
Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych (ZFŚS) jest funduszem celowym. Dofinansowanie z jego środków pozwala pracownikom na korzystanie z różnego rodzaju form wypoczynku czy działalności kulturalnej, a także pomocy materialnej - rzeczowej lub finansowej.
Tworzą go (obowiązkowo) pracodawcy zatrudniający według stanu na dzień 1 stycznia danego roku co najmniej 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty.
Niezależnie jednak od liczby zatrudnionych pracowników tworzą go też pracodawcy prowadzący działalność w formie jednostek budżetowych lub samorządowych zakładów budżetowych.
Osobami uprawnionymi do korzystania z Funduszu są:
Składki za pracowników
Zasadą jest, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (w konsekwencji również na ubezpieczenie zdrowotne) pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów ustawy o pdof, osiągany u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Takie uregulowanie wynika z art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 81 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Do przychodu pracowniczego, stanowiącego podstawę wymiaru składek ZUS, zalicza się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne (czyli wynagrodzenia zasadnicze, premie, nagrody pieniężne itd.), ekwiwalenty, jak też wartość pieniężną świadczeń w naturze (są to np. bony towarowe, przekazany pracownikowi prezent w formie rzeczowej, paczka świąteczna itd.).
Niektóre przychody pracownicze korzystają z wyłączenia z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (dalej zwanego rozporządzeniem składkowym). Wśród przychodów wymienionych w § 2 ust. 1 pkt 19 tego rozporządzenia wskazano świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach ZFŚS.
Dotyczy to również podstawy wymiaru składki zdrowotnej, ponieważ do ustalenia podstawy jej wymiaru stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.
Kiedy świadczenia bez składek?
Choć § 2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia składkowego wyłącza z podstawy wymiaru składek ubezpieczeniowych (społecznych i zdrowotnej) świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne, to należy wyjaśnić, że nie w każdym przypadku od wartości takich świadczeń nie opłaca się składek ZUS.
Aby mogły one korzystać ze zwolnienia ze składek ZUS w oparciu o ten przepis, powinny przede wszystkim wchodzić w zakres działalności socjalnej. Definicję takiej działalności zawiera art. 2 pkt 2 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Stosownie do brzmienia tego przepisu działalność socjalna oznacza usługi świadczone przez pracodawców na rzecz różnych form wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej, sportowo-rekreacyjnej, opieki nad dziećmi w żłobkach, klubach dziecięcych, sprawowanej przez dziennego opiekuna lub nianię, w przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego. Stanowi ją również udzielanie pomocy materialnej - rzeczowej lub finansowej, a także zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych umową.
Ponadto przyznawane przez pracodawcę ulgowe usługi i świadczenia z ZFŚS oraz ich wartość powinny być uzależnione od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z tego rodzaju pomocy. Wynika to z art. 8 ust. 1 ustawy o ZFŚS.
Wobec czego świadczenia przyznane ze środków ZFŚS w takiej samej wysokości dla wszystkich pracowników, bez uwzględnienia ich sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej, podlegają oskładkowaniu. Wynika to z faktu, iż pomocy przyznanej w taki sposób uprawnionym osobom nie można uznać za świadczenie socjalne.
Orzecznictwo w zakresie świadczeń ze środków ZFŚS "(…) Z funduszu świadczeń socjalnych mogą być finansowane tylko te rodzaje działalności socjalnej, które są objęte ustawową definicją pojęcia "działalność socjalna", zawartą w art. 2 pkt 1 ustawy z 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Wyklucza to finansowanie z funduszu takich świadczeń socjalno-bytowych, których pracodawca udziela pracownikom w związku z ich zatrudnieniem. (…)" Wyrok SA w Białymstoku z dnia 16 kwietnia 2013 r., sygn. akt III AUa 1056/12
Wyrok SA z dnia 16 września 2009 r., sygn. akt I UK 121/09
Wyrok SA w Poznaniu z dnia 26 marca 2013 r., sygn. akt III AUa 1311/12
Wyrok SA w Białymstoku z dnia 27 lutego 2013 r., sygn. akt III AUa 919/12 |
Zapomoga dla pracownika
Pracownikowi znajdującemu się w trudnej sytuacji socjalno-bytowej przekazaliśmy w sierpniu br. zapomogę pieniężną - bez aktualnej analizy jego sytuacji materialnej (dwa lata temu również korzystał on z zapomogi). Wartość pomocy została przez nas sfinansowana ze środków ZFŚS. Czy przekazana mu zapomoga podlega składkom na ubezpieczenia społeczne i składce zdrowotnej?
TAK. Od wartości przekazanego pracownikowi wsparcia finansowego pracodawca jest zobowiązany naliczyć i opłacić wszystkie składki ZUS (społeczne i zdrowotną oraz na FP i FGŚP - o ile za danego pracownika nie jest zwolniony z obowiązku ich opłacania).
Ze stanu faktycznego przedstawionego w pytaniu wynika, iż przekazanie pracownikowi świadczenia pieniężnego, w związku z jego trudną sytuacją socjalno-bytową, odbyło się bez uwzględnienia kryterium socjalnego. Pracodawca bowiem przed jego przyznaniem nie dokonał analizy obecnej sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej pracownika.
Zatem przekazana pracownikowi w taki sposób pomoc finansowa nie może korzystać z wyłączenia z podstawy wymiaru składek ubezpieczeniowych na podstawie § 2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia składkowego. Pracodawca nie zachował tu bowiem podstawowej zasady dysponowania środkami ZFŚS wynikającej z art. 8 ust. 1 ustawy o ZFŚS. Powyższe oznacza, że przekazanej pracownikowi pomocy (zapomogi pieniężnej) nie można traktować jako świadczenia o charakterze socjalnym. Tym samym jego wartość nie podlega wyłączeniu z podstawy wymiaru składek ZUS.
Zwolnienie ze składek bez ograniczeń
Córka naszej pracownicy uczestniczyła w sierpniu br. w obozie turystyczno-surwiwalowym. Zakład przekazał pracownicy dofinansowanie na ten cel z ZFŚS, ale jeszcze przed wyjazdem córki na obóz. Czy udzielone świadczenie korzysta ze zwolnienia ze składek ZUS?
Z uregulowań dotyczących funkcjonowania ZFŚS wynika, że pracodawca powinien w zakładowym regulaminie określić zasady i warunki korzystania z usług i świadczeń finansowanych z Funduszu. Oznacza to, że regulamin ten może zawierać uściślenia co do terminu udzielonych pracownikowi świadczeń.
Niemniej jednak przepis zwalniający z oskładkowania świadczenia sfinansowane ze środków ZFŚS (art. 2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia składkowego) nie określa żadnych obostrzeń co do momentu udzielenia świadczenia oraz jego formy. Nie czyni tego również w kwestii jego wysokości. Dla celów zwolnienia z oskładkowania udzielonego świadczenia nie ma więc znaczenia, kiedy pracodawca przekaże je pracownikowi - przed wyjazdem czy po powrocie dziecka pracownika z wypoczynku. Pracodawca może też przelać pieniądze na konto pracownika albo wypłacić mu to dofinansowanie w gotówce.
Co podlega sfinansowaniu ze środków ZFŚS? |
|
1) różne formy wypoczynku |
spływy kajakowe organizowane dla pracowników i członków ich rodzin, kolonie, zimowiska, obozy dla ich dzieci, wczasy, w tym też wczasy w ramach agroturystyki, pikniki, festyny itp. |
2) działalność kulturalno-oświatowa |
zakup biletów wstępu do kina, teatru, opery czy filharmonii itp. |
3) działalność sportowo-rekreacyjna |
zakup sprzętu sportowego, wyposażenie sali gimnastycznej lub siłowni, organizowanie różnego rodzaju zawodów sportowych dla pracowników i ich rodzin |
4) opieka nad dziećmi w żłobkach, |
tworzenie zakładowych żłobków, klubów dziecięcych i przedszkoli oraz innych form wychowania przedszkolnego, dofinansowanie opłat do wymienionych form opieki nad dziećmi |
5) udzielenie pomocy materialnej |
w przypadku zdarzeń losowych, także zapomogi dla pracowników, którzy znajdują się w trudnej sytuacji materialno-bytowej |
6) zwrotna lub bezzwrotna pomoc |
np. pożyczka mieszkaniowa |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.)
Ustawa z dnia 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.)
Ustawa z dnia 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. U. z 2012 r. poz. 592 ze zm.)
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. nr 161, poz. 1106 ze zm.)
|