Uwolnienie środków z rachunku VAT

W przypadku nagromadzenia się środków na rachunku VAT podatnik ma możliwość ich uwolnienia. W tym celu musi złożyć do urzędu skarbowego stosowny wniosek w tej sprawie. Jednak nie zawsze będzie on rozpatrzony przez urząd skarbowy pozytywnie.

Rachunek VAT

Jak wynika z art. 108a ust. 2 ustawy o VAT, zastosowanie mechanizmu podzielonej płatności (MPP) polega na tym, że:

1) zapłata kwoty odpowiadającej całości albo części kwoty podatku wynikającej z otrzymanej faktury jest dokonywana na rachunek VAT, natomiast

2) zapłata całości albo części kwoty odpowiadającej wartości sprzedaży netto wynikającej z otrzymanej faktury dokonywana jest na rachunek bankowy albo rachunek w SKOK, dla których jest prowadzony rachunek VAT, albo jest rozliczana w inny sposób.

Rachunek VAT otwierany jest przez bank lub SKOK dla każdego przedsiębiorcy posiadającego rachunek rozliczeniowy czy imienny rachunek członka SKOK. Dotyczy to nie tylko podatników VAT czynnych, ale również zwolnionych z tego podatku. Ponadto nie można otworzyć rachunku VAT do rachunku osobistego, wykorzystywanego w działalności gospodarczej.

Rachunek VAT oprócz zapłaty kwoty odpowiadającej kwocie VAT przy użyciu komunikatu przelewu, z tytułu transakcji objętej MPP może być uznany środkami pieniężnymi pochodzącymi m.in. z tytułu:

1) przekazania środków z innego rachunku VAT posiadacza rachunku VAT,

2) zwrotu:

a) kwoty odpowiadającej kwocie VAT w przypadkach, o których mowa w art. 29a ust. 10 pkt 1-3 i ust. 14 ustawy o VAT, wynikającego z wystawionej przez podatnika faktury korygującej,

b) różnicy podatku, o którym mowa w art. 87 ust. 6a ustawy o VAT przez urząd skarbowy

- przy użyciu komunikatu przelewu.

Podkreślić należy, że dysponowanie środkami zgromadzonymi na rachunku VAT, pomimo że należą do podatnika, jest ograniczone. Podatnik oprócz wykorzystania tych środków do zapłaty należności za fakturę lub fakturę korygującą dostawcy w MPP może dokonać także przy użyciu komunikatu przelewu zapłaty na określone przepisami zobowiązania (patrz ramka).

Przekazanie środków

Na wniosek podatnika naczelnik urzędu skarbowego wydaje, w drodze postanowienia, zgodę na przekazanie środków zgromadzonych na wskazanym przez podatnika rachunku VAT na wskazany przez niego rachunek bankowy albo rachunek w SKOK.

Wniosek taki mogą złożyć także:

1) osoby, które były wspólnikami spółki cywilnej lub handlowej niemającej osobowości prawnej,

2) podmioty nieposiadające siedziby działalności gospodarczej lub stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju, które nie są podatnikami VAT.

Dla podmiotu nieposiadającego siedziby działalności gospodarczej lub stałego miejsca prowadzenia działalności na terytorium Polski właściwym do rozpatrzenia takiego wniosku jest naczelnik Drugiego Urzędu Skarbowego Warszawa-Śródmieście. Z kolei dla innych podmiotów, tj. dla:

• osoby fizycznej - właściwym organem jest naczelnik urzędu skarbowego według miejsca zamieszkania,
• podmiotu niebędącego osobą fizyczną - właściwym organem jest naczelnik urzędu skarbowego według adresu siedziby.

Zgoda lub odmowa uwolnienia środków

Po otrzymaniu wniosku o uwolnienie środków z rachunku VAT naczelnik urzędu skarbowego ma 60 dni na podjęcie decyzji w tej sprawie. W przypadku wyrażenia zgody, podatnik otrzyma postanowienie, w którym określona jest wysokość środków, jaka ma zostać przekazana. Na postanowienie to służy zażalenie. Jednocześnie naczelnik urzędu skarbowego przekazuje, przy wykorzystaniu systemu teleinformatycznego albo z użyciem środków komunikacji elektronicznej, informację o tym postanowieniu bankowi albo SKOK, które prowadzą rachunek VAT wskazany we wniosku.

Przy czym naczelnik urzędu skarbowego może także odmówić uwolnienia środków z rachunku VAT, w drodze decyzji. Nastąpi to w przypadku:

1) posiadania przez podatnika zaległości z tytułu podatków i należności, tj. z tytułu VAT, CIT, PIT, AKC oraz należności celnych - w wysokości odpowiadającej tej zaległości wraz z odsetkami za zwłokę, według stanu na dzień wydania decyzji,

2) gdy zachodzi uzasadniona obawa, że:

a) zobowiązanie podatkowe z tytułu tych podatków i należności nie zostanie wykonane, w szczególności gdy podatnik trwale nie uiszcza wymagalnych zobowiązań podatkowych lub dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku, które mogą utrudnić lub udaremnić egzekucję zobowiązań podatkowych, lub

b) wystąpi zaległość podatkowa z tytułu tych podatków i należności lub zostanie ustalone dodatkowe zobowiązanie podatkowe.

Należy podkreślić, że w sytuacji, gdy zaległości podatnika są objęte decyzją o ich odroczeniu lub rozłożeniu na raty, naczelnik urzędu skarbowego także może wydać postanowienie wyrażające zgodę na uwolnienie środków z rachunku VAT na rachunek rozliczeniowy.

Warto w tym miejscu także przywołać wyrok WSA w Łodzi z dnia 16 grudnia 2021 r., sygn. akt I SA/Łd 771/21 (orzeczenie nieprawomocne). Zdaniem WSA decydujące dla uznania prawidłowości odmowy wydania zgody na przekazanie środków zgromadzonych na rachunku VAT jest wykazanie przez organ podatkowy, że zachodzi uzasadniona obawa, że wystąpi zaległość podatkowa. Przy czym, jak zaznaczył Sąd, obawa powstania zaległości podatkowych musi być uzasadniona w świetle zgromadzonego materiału dowodowego. Obawę taką mogą uzasadniać takie okoliczności, jak poważna, umotywowana konkretnymi okolicznościami sprawy sytuacja ekonomiczna podatnika, sytuacja, gdy podatnik wyzbywa się majątku, porównanie wysokości zobowiązania podatkowego z dochodami podatnika, fakt, że dotychczasowe zobowiązania były nieterminowo opłacane przez podatnika. Zdaniem Sądu chodzi tu o podatnika, któremu odmawia się zgody, a nie inne osoby, w tym jego kontrahentów. Jak zaznaczył Sąd, odmowę uwolnienia środków zgromadzonych na rachunku VAT powinny poprzedzać ustalenia co do realności obawy powstania (i związanego z tym ryzyka niewykonania) zaległości podatkowych. Niewystarczające w tej mierze jest skupienie się na okolicznościach dotyczących innych podmiotów gospodarczych niż podatnik.

Ponadto w odpowiedzi na interpelację poselska z dnia 9 grudnia 2021 r., nr PT8.054.3.2021, wskazano, że jeżeli wysokość środków na rachunku VAT jest wyższa niż posiadanie zaległości, nie ma przeszkód w otrzymaniu zgody i przekazaniu nadwyżki środków na rachunek rozliczeniowy celem swobodnego dysponowania środkami (przykład 1).

Uwolnienie środków z rachunku technicznego

W przypadku gdy na dzień rozwiązania umowy o prowadzenie rachunku rozliczeniowego podatnik posiada na rachunku VAT środki pieniężne i nie dokonał ich przeniesienia na inny rachunek VAT, jak też nie wystąpił z wnioskiem do naczelnika urzędu skarbowego o ich uwolnienie, bank dokonuje przeksięgowania tych środków na tzw. rachunek techniczny. Środki te są zatem zdeponowane na tym specjalnym rachunku i oczekują na ewentualną dyspozycję posiadacza. Tak wynika m.in. z art. 62e ustawy - Prawo bankowe.

Zgodnie z art. 108b ust. 10-15 ustawy o VAT, podatnik może wystąpić do naczelnika urzędu skarbowego z wnioskiem o wydanie zgody na wypłatę środków zdeponowanych na rachunku technicznym. Analogiczne rozwiązanie dotyczy podmiotów, które nie są podatnikami, np. zlikwidowały działalność gospodarczą.

We wniosku o wydanie zgody na wypłatę środków podatnik wskazuje numer rachunku VAT, z którego nastąpiło przekazanie środków na rachunek techniczny, oraz wysokość środków, jaka ma zostać wypłacona z tego rachunku technicznego.

W przypadku braku negatywnych przesłanek, o których mowa w art. 108b ust. 5 ustawy o VAT, czyli m.in. posiadania zaległości podatkowych czy też uzasadnionej obawy, że zobowiązanie podatkowe nie zostanie wykonane, naczelnik urzędu skarbowego w terminie 60 dni od dnia otrzymania wniosku wyrazi w formie postanowienia zgodę na wypłatę tych środków.

Procedura dotycząca tych wniosków składanych przez podatników, jak i podmioty niebędące podatnikami jest analogiczna do stosowanej przy uwalnianiu środków z rachunku VAT. Na tego typu postanowienie przysługuje także możliwość złożenia zażalenia.

Informacja o wydanym postanowieniu będzie przekazywana do banku, który prowadzi dany rachunek techniczny z użyciem środków komunikacji elektronicznej (przykład 2).

Przekazanie środków z jednego rachunku VAT na inny

Warto podkreślić, że obecnie podatnicy mają możliwość dokonywania przekazania własnego w ramach wszystkich swoich rachunków VAT, również tych prowadzonych przez inne banki. Realizacja przekazania własnego w ramach rachunków prowadzonych przez różne banki następuje przy wykorzystaniu komunikatu przelewu, w którym podatnik w polu przeznaczonym na:

• kwotę odpowiadającą całości albo części kwoty VAT wynikającej z faktury, która ma zostać zapłacona w MPP oraz w polu przeznaczonym na kwotę odpowiadającą całości albo części wartości sprzedaży brutto - wskazuje kwotę przekazywanych środków,
• wskazanie numeru faktury - wpisuje "przekazanie własne",
• wskazanie NIP dostawcy lub usługodawcy - wskazuje numer, za pomocą którego jest zidentyfikowany na potrzeby podatku VAT (przykład 3).

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 11.03.2004 r. o VAT (Dz. U. z 2021 r. poz. 685 ze zm.)

Ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Prawo bankowe (Dz. U. z 2021 r. poz. 2439 ze zm.)