Umarzanie zaległości w podatku od nieruchomości

Zobowiązanie w zakresie opłacania podatku od nieruchomości stanowi znaczne obciążenie dla budżetu wielu przedsiębiorców. Zdarza się, że podatnicy nie mają środków na jego opłacenie i na skutek tego posiadają zaległości. Czy można je umorzyć lub rozłożyć na raty?

Możliwe narzędzia pomocy

Zaległość podatkowa w podatku od nieruchomości powstaje wówczas, gdy osoba zobowiązana do uiszczenia podatku, nie wnosi go w terminie. Późniejsze uregulowanie podatku od nieruchomości powoduje naliczenie ustawowych odsetek za każdy dzień zwłoki. Oblicza się je w wysokości i na zasadach określonych w przepisach działu III Ordynacji podatkowej (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.).

W przypadku wystąpienia problemów ze spłatą należnego podatku od nieruchomości podatnik może wystąpić do organu podatkowego z prośbą o:

• odroczenie terminu płatności podatku lub rozłożenie zapłaty podatku na raty,
• odroczenie lub rozłożenie na raty zapłaty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę bądź odsetek od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek od nieruchomości,
• umorzenie w całości lub w części zaległości podatkowych bądź odsetek za zwłokę.

Umorzenie zaległości podatkowej powoduje również umorzenie odsetek za zwłokę w całości lub w takiej części, w jakiej została umorzona zaległość podatkowa.

Co istotne, jest to możliwe tylko w sytuacjach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym.

W celu uzyskania możliwości skorzystania z któregoś z narzędzi pomocy podatnik musi złożyć wniosek do organu podatkowego właściwego w sprawach podatku od nieruchomości. Uprawnienie w tym zakresie przysługuje wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta). Większość urzędów gmin i miast posiada wzory wniosków w zakresie umorzenia zaległości podatkowych. Należy wyczerpująco uzasadnić własną sytuację. Do wniosku trzeba dołączyć dokumenty potwierdzające status wnioskodawcy (patrz ramka: Załącznikami do wniosku...).

Interes podatnika i interes publiczny

Wydając decyzję, organ podatkowy bierze pod uwagę ważny interes podatnika lub interes publiczny. Przesłanki te nie zostały ustawowo zdefiniowane. Interpretację tych pojęć znajdziemy w orzecznictwie sądowym. Ukształtował się pogląd, zgodnie z którym:

• ważny interes podatnika to sytuacja, gdy z powodu nadzwyczajnych, losowych przypadków, podatnik nie jest w stanie uregulować zaległości podatkowych; będzie to utrata możliwości zarobkowania, utrata losowa majątku,
• interes publiczny to sytuacja, gdy zapłata zaległości podatkowej spowoduje konieczność sięgania przez podatnika do środków pomocy państwa, gdyż nie będzie w stanie zaspokajać swoich potrzeb materialnych.

Tym samym organ podatkowy w każdej rozpatrywanej sprawie indywidualnie musi ustalić i ocenić, na czym polega ważny interes podatnika oraz interes publiczny. Kryterium ważnego interesu podatnika wymaga wykazania konkretnych okoliczności, które uniemożliwiają wywiązanie się z ciążących obowiązków podatkowych bez doraźnej pomocy ze strony organów podatkowych. Nakaz uwzględnienia interesu publicznego oznacza dyrektywę postępowania, zgodnie z którą należy mieć na względzie respektowanie wartości wspólnych dla całego społeczeństwa, takich jak: sprawiedliwość, równość, bezpieczeństwo, zaufanie obywateli do organów władzy, sprawność działania aparatu państwowego (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 6 września 2022 r., sygn. akt I SA/Gd 74/22).

Zatem urząd może kierować się różnymi kryteriami. W praktyce organ podatkowy w sposób uznaniowy podejmuje decyzję o tym, czy przyznać podatnikowi ulgę w spłacie zobowiązań podatkowych czy też nie.

W sprawach ulg i zwolnień uznaniowych udzielanych na podstawie Ordynacji podatkowej ciężar udowodnienia okoliczności, na które powołuje się wnioskodawca w swoim wniosku, spoczywa na samym zainteresowanym. Wnioskodawca bowiem, wskazując na przeszkody w zakresie możliwości uiszczenia podatku, najczęściej sam dysponuje dowodami mogącymi potwierdzić określone fakty. W opinii sądów, ze względów fiskalnych, nie ma powodów, aby ciężar udowodnienia, tzn. potwierdzenia czy zaprzeczenia sytuacji opisywanej przez wnioskodawcę, musiał obciążać wyłącznie organy podatkowe. Takie stanowisko potwierdził m.in. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 14 września 2022 r., sygn. akt III FSK 538/22.

Decyzja organu podatkowego

Organ podatkowy w wyniku rozpatrzenia wniosku o umorzenie zaległości podatkowych w podatku od nieruchomości oraz po analizie dołączonych do wniosku dokumentów wydaje stosowną decyzję. Może w niej przychylić się do złożonego wniosku bądź wydać decyzję odmowną.

Organ, wydając decyzję odmowną, powinien w sposób szczegółowy, oparty o zebrany w sprawie materiał dowodowy uzasadnić, dlaczego nie przychylił się do złożonego wniosku. Opinia ta musi odnosić się do aktualnej sytuacji podatnika, czyli tej, która ma miejsce w dniu wydania decyzji.

Od decyzji w zakresie umorzenia zaległego podatku od nieruchomości podatnikowi przysługuje prawo odwołania do samorządowego kolegium odwoławczego. Co ważne, sąd administracyjny nie może zobowiązać organu podatkowego do wydania decyzji o umorzeniu bądź odmowie umorzenia zaległości podatkowej (w przypadku stwierdzenia istnienia co najmniej jednej z przesłanek). Nie może też oceniać kryteriów przyjętych przez organ, a uzasadniających wybór opcji decyzyjnej. Tak orzekł NSA w wyroku z dnia 31 sierpnia 2022 r., sygn. akt III FSK 845/21.