Uzupełniający urlop macierzyński w pytaniach Czytelników

Od 19 marca 2025 r. obowiązuje art. 180² K.p., na mocy którego rodzice wcześniaków lub dzieci hospitalizowanych po porodzie zyskali nowe uprawnienie w postaci uzupełniającego urlopu macierzyńskiego. Na temat zasad jego udzielania pisaliśmy w UiPP nr 5/2025, str. 57 i nast. W tym numerze odpowiadamy na pytania Czytelników dotyczące uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, które wpłynęły do naszej redakcji.

1) Czy z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego może skorzystać także pracownik - ojciec dziecka, gdy na urlopie macierzyńskim w pełnym wymiarze przebywała wyłącznie pracownica - matka dziecka?

Z art. 180² § 1 K.p. wynika, że do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego uprawniona jest pracownica albo pracownik - ojciec wychowujący dziecko. Przy czym taka konstrukcja przepisu wskazuje, że z urlopu tego może korzystać tylko jedno z rodziców, tj. matka albo ojciec dziecka. Nie mogą zatem się nim podzielić.

Ustawodawca, poprzez odesłanie zawarte w art. 180² § 7 K.p., dopuścił jednak możliwość w ściśle określonych przypadkach przejęcia przez pracownika - ojca dziecka lub pracownika - innego członka rodziny części uzupełniającego urlopu macierzyńskiego od matki dziecka, gdy to ona wystąpi z wnioskiem o jego udzielenie. Okoliczności te wymienia odpowiednio art. 180 § 6-17 K.p. i jest to przykładowo hospitalizacja matki dziecka, jej zgon lub porzucenie przez nią dziecka.

2) Czy pracownik - ojciec dziecka przedwcześnie urodzonego ma prawo do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, gdy nieubezpieczona matka dziecka po porodzie nie nabyła prawa do urlopu macierzyńskiego/zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający temu urlopowi?

Zgodnie z art. 180² § 1 K.p., uzupełniający urlop macierzyński jest ściśle związany z urlopem macierzyńskim, gdyż przysługuje bezpośrednio po jego zakończeniu. W sytuacji gdy matka dziecka nieobjęta ubezpieczeniem chorobowym po porodzie nie była uprawniona do urlopu macierzyńskiego albo do zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający temu urlopowi, pracownik - ojciec dziecka nie ma prawa do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego. Nadal jednak jest uprawniony do urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego.

Dodajmy, że nieubezpieczona matka dziecka po porodzie ma prawo do świadczenia rodzicielskiego w wysokości 1.000 zł. Świadczenie to od 19 marca 2025 r. zostało wydłużone o okres pobytu dziecka w szpitalu, na zasadach analogicznych do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego.

3) Pracownica - matka "wcześniaka" w dniu 19 marca 2025 r. rozpoczęła urlop rodzicielski. Czy mogła wycofać wniosek i skorzystać z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego?

Nie, ponieważ uzupełniający urlop macierzyński jej nie przysługiwał. Do tego urlopu mają prawo pracownicy, którzy w dniu wejścia w życie ustawy z dnia 6 grudnia 2024 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy... (Dz. U. poz. 1871), dalej ustawy nowelizującej, tj. 19 marca 2025 r., byli uprawnieni do korzystania lub korzystali z urlopu macierzyńskiego albo urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego (art. 26 ustawy nowelizującej). Skoro pracownica od 19 marca 2025 r. korzysta z urlopu rodzicielskiego, to przed tym dniem wykorzystała już przysługujący jej urlop macierzyński. Tym samym nie spełniła warunku do nabycia prawa do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego.

4) Pracownica - matka "wcześniaka" zakończyła urlop macierzyński 30 marca 2025 r., a od 31 marca 2025 r. rozpoczęła urlop rodzicielski. Obecnie wystąpiła z wnioskiem o uzupełniający urlop macierzyński w wymiarze 8 tygodni. Czy ma do niego prawo?

Nie. Pracownik, który po urlopie macierzyńskim rozpoczął korzystanie z urlopu rodzicielskiego nie ma możliwości skutecznego ubiegania się o udzielenie uzupełniającego urlopu macierzyńskiego. Urlop ten jest bowiem wykorzystywany bezpośrednio po przysługującym urlopie macierzyńskim.

5) Pracownica matka dziecka przedwcześnie urodzonego w dniu wejścia w życie ustawy nowelizującej korzystała z ostatnich dwóch tygodni urlopu macierzyńskiego (do 2 kwietnia 2025 r.). Termin na złożenie wniosku o uzupełniający urlop macierzyński to 21 dni przed zakończeniem urlopu macierzyńskiego. Czy to oznacza, że nie mogła ona skorzystać z tego urlopu, gdyż nie złożyła wniosku w ustawowym terminie?

Pracownica miała czas na złożenie wniosku o uzupełniający urlop macierzyński najpóźniej do 2 kwietnia 2025 r. (włącznie).

Termin na złożenie wniosku o uzupełniający urlop macierzyński to 21 dni przed zakończeniem korzystania z urlopu macierzyńskiego (art. 180² § 4 K.p.). Podany termin dotyczy jednak wyłącznie pracowników - rodziców dzieci urodzonych po 18 marca 2025 r.

Natomiast rodzice dzieci urodzonych przed wejściem w życie ustawy nowelizującej, którzy nabyli prawo do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego na mocy przepisów przejściowych, wniosek w sprawie udzielenia tego urlopu muszą złożyć najpóźniej w ostatnim dniu korzystania z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego albo urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.

W świetle powyższego powstała wątpliwość, czy pracodawca może uwzględnić wniosek o uzupełniający urlop macierzyński złożony po terminie, a jeśli tak, to czy pracownikowi przysługuje wówczas zasiłek macierzyński za okres tego urlopu? Z przepisów Kodeksu pracy wynika, że wiążący dla pracodawcy jest tylko wniosek złożony w terminie. Naszym zdaniem udzielenie pracownikowi urlopu na podstawie wniosku złożonego z uchybieniem terminu zależy od decyzji pracodawcy. Jeśli pracodawca go udzieli, to pracownikowi przysługuje zasiłek macierzyński. Potwierdza to ZUS w komentarzu do ustawy zasiłkowej (dostępnym na stronie internetowej www.zus.pl), wskazując, że jeśli pracodawca udzieli urlopu rodzicielskiego mimo niezachowania terminu na złożenie wniosku o ten urlop, zasiłek macierzyński przysługuje za okres udzielonego urlopu. Uważamy, że poprzez analogię stanowisko to ma zastosowanie także do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego.

6) Do wniosku o uzupełniający urlop macierzyński należy dołączyć zaświadczenie ze szpitala z informacją m.in. o okresie pobytu dziecka w szpitalu. Jak powinni postąpić rodzice "wcześniaka", gdy zbliża się termin złożenia tego wniosku, a dziecko nadal przebywa w szpitalu?

W takim przypadku lekarz prowadzący leczenie dziecka (bądź administracja szpitala) powinien wystawić zaświadczenie o tygodniu ciąży, w którym urodziło się dziecko, jego masie urodzeniowej wraz z informacją, że hospitalizacja dziecka nie została jeszcze zakończona.

7) Gdzie należy przechowywać dokumenty związane z ubieganiem się i korzystaniem przez pracownika z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego?

Dokumenty związane z ubieganiem się i korzystaniem przez pracownika z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, pracodawca powinien przechowywać w części B akt osobowych pracownika. Tak wynika z § 3 pkt 2 lit. m rozporządzenia w sprawie dokumentacji pracowniczej.