HITY GOFINU

Przypominamy, iż 17 kwietnia 2015 r. do Sejmu wpłynął rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o rachunkowości oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy 3352). 14 maja 2015 r. projekt ten po I czytaniu na posiedzeniu Sejmu skierowano do Komisji Finansów Publicznych. Zmiany prawa bilansowego opisywaliśmy już w Zeszytach Metodycznych Rachunkowości nr 9 z 1 maja 2015 r. (część I) oraz nr 10 z 20 maja 2015 r. (część II).

Zmiany w art. 4 ustawy o rachunkowości

Projekt zakłada dodanie w art. 4 ustawy o rachunkowości nowego ust. 1a i ust. 1b oraz ust. 4a. Na uwagę zasługuje przede wszystkim treść nowego ust. 1b w art. 4, który stanowi, iż w wyjątkowych sytuacjach, gdy stosowanie danego przepisu ustawy nie pozwoli na rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego, jednostka będzie miała prawo odstąpić od stosowania tego przepisu. Przyczyny niezastosowania tego przepisu będzie zobowiązana uzasadnić w informacji dodatkowej wraz z określeniem wpływu tego faktu na obraz sytuacji majątkowej i finansowej oraz wynik finansowy jednostki. Z kolei na mocy nowego ust. 4a w art. 4, wprowadzona zostanie definicja pojęcia istotności (zasada istotności). Zgodnie z tym przepisem, informacje wykazywane w sprawozdaniu finansowym oraz skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym będą uznane za istotne, jeżeli ich pominięcie lub zniekształcenie może wpływać na decyzje podejmowane na ich podstawie przez użytkowników tych sprawozdań finansowych. Istotność poszczególnych pozycji będzie oceniana w kontekście innych podobnych pozycji. Oznacza to, że nie będzie można uznać kilku pozycji za nieistotne, jeżeli łącznie stanowią one istotną pozycję. Z uzasadnienia do projektu wynika, iż ww. zasada istotności nie ma zastosowania przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych. Księgi rachunkowe mają być prowadzone według zasad ogólnych, tj. rzetelnie, bezbłędnie, sprawdzalnie i bieżąco, a wszystkie operacje gospodarcze jakie miały miejsce w danej jednostce muszą być w nich ujęte, bez względu na wartość. Oznacza to, że ww. zasadę istotności można będzie zastosować do sprawozdania finansowego (zarówno jednostkowego, jak i skonsolidowanego).

Ujęcie skutków zmiany przyjętych zasad (polityki) rachunkowości

Według projektu rozszerzony zostanie art. 8 ust. 2 ustawy o rachunkowości, poprzez dodanie ostatniego (nowego) zdania stanowiącego, iż skutki zmiany przyjętych zasad (polityki) rachunkowości odnosi się na kapitał własny i wykazuje jako zysk (stratę) z lat ubiegłych. Proponowana nowelizacja ujednolica przepisy ustawy o rachunkowości z postanowieniami KSR nr 7 "Zmiany zasad (polityki) rachunkowości, wartości szacunkowych, poprawianie błędów, zdarzenia następujące po dniu bilansowym – ujęcie i prezentacja".

Koszty zakończonych prac rozwojowych

Po zmianach planowanych w treści art. 33 ust. 3 ustawy o rachunkowości, koszty zakończonych prac rozwojowych będą odpisywane przez okres ekonomicznej użyteczności rezultatów tych prac rozwojowych (przypominamy – nie są aktywowane koszty prac zakończonych niepowodzeniem). Tylko w wyjątkowych przypadkach, gdy nie będzie można wiarygodnie oszacować okresu ekonomicznej użyteczności rezultatów zakończonych prac rozwojowych, maksymalny okres dokonywania odpisów nie będzie mógł przekraczać 5 lat.

Odpisy amortyzacyjnych od wartości firmy

Proponowana w projekcie treść art. 44b ust. 10 ustawy o rachunkowości zakłada wprowadzenie nowych zasad dokonywania odpisów amortyzacyjnych od wartości firmy. Po zmianach, od wartości firmy jednostka będzie dokonywała odpisów amortyzacyjnych przez okres jej ekonomicznej użyteczności. W przypadku gdy nie będzie można wiarygodnie oszacować okresu ekonomicznej użyteczności, maksymalny okres dokonywania odpisów amortyzacyjnych wartości firmy nie będzie mógł być dłuższy niż 5 lat. Bez zmian pozostanie zasada, iż odpisów amortyzacyjnych dokonuje się metodą liniową i zalicza się je do pozostałych kosztów operacyjnych.

Przechowywanie dowodów księgowych

Rozszerzany zostanie zakres art. 74 ust. 2 pkt 8 ustawy o rachunkowości dotyczący przechowywania pozostałych dowodów księgowych i dokumentów przez okres 5 lat. Zmiana proponowana w projekcie polega na wprowadzeniu do ww. przepisu, zamiast słowa "dokumentów", słowa "sprawozdań". Ma ona na celu objęcie obowiązkiem przechowywania przez okres 5 lat sprawozdań z płatności na rzecz administracji publicznych oraz skonsolidowanych sprawozdań dotyczących płatności na rzecz administracji publicznych.

Odpowiedzialność karna

Zwiększony zostanie zakres odpowiedzialności karnej określony w art. 77 pkt 2 ustawy o rachunkowości. Po zmianach, odpowiedzialnością karną objęte zostanie niesporządzenie (oprócz sprawozdania finansowego) skonsolidowanego sprawozdania finansowego, sprawozdania z działalności, sprawozdania z działalności grupy kapitałowej, sprawozdania z płatności na rzecz administracji publicznych, skonsolidowanego sprawozdania z płatności na rzecz administracji publicznych lub sporządzenie ich niezgodnie z przepisami ustawy lub zawarcie w tych sprawozdaniach nierzetelnych danych. Sankcje karne pozostaną bez zmian. Nadal będzie to grzywna lub kara pozbawienia wolności do lat 2, albo obie te kary łącznie. Analogicznie rozszerzony zostanie zakres odpowiedzialności karnej, określony w art. 79 pkt 4 ustawy o rachunkowości. Po zmianach odpowiedzialnością karną objęte zostanie nieskładanie we właściwym rejestrze sądowym (oprócz sprawozdania finansowego oraz sprawozdania z działalności) skonsolidowanego sprawozdania finansowego, sprawozdania z działalności grupy kapitałowej, sprawozdania z płatności na rzecz administracji publicznych, skonsolidowanego sprawozdania z płatności na rzecz administracji publicznych. Sankcje karne pozostaną bez zmian. Nadal będzie to grzywna lub kara pozbawienia wolności.

Nowy zakres informacji wykazywanych w załączniku nr 1

Zakres informacyjny załącznika nr 1 do ustawy o rachunkowości (dla jednostek innych niż banki, zakłady ubezpieczeń, zakłady reasekuracji oraz jednostki mikro) dostosowany zostanie do wymogów dyrektywy 2013/34/UE. Poniżej omówimy najważniejsze zmiany w poszczególnych elementach sprawozdania finansowego dla ww. jednostek:

1) projekt zakłada następujące zmiany w bilansie:

• nowy podział prezentacyjny następujących pozycji m.in.: inwestycji długoterminowych, należności, czy zobowiązań; według nowego podziału w ww. pozycjach należało będzie podać dane dotyczące jednostek powiązanych (wszystkich), pozostałych jednostek, w których jednostka posiada zaangażowanie w kapitale, oraz pozostałych jednostek, w których nie ma zaangażowania w kapitale,
   
• nowa prezentacja pozycji "Udziały (akcje) własne" po stronie aktywów w odrębnej pozycji D, a nie jak obecnie w "Kapitale (funduszu) własnym" pasywów jako wielkość ujemna; powyższa zmiana wpłynie także na układ zestawienia zmian w kapitale (funduszu) własnym,
   
• nowe zasady prezentacji pozycji "Należne wpłaty na kapitał podstawowy", tj. w aktywach bilansu w odrębnej pozycji C, zamiast jak obecnie w pasywach w kapitale (funduszu) własnym jako wielkość ujemna,
   
• uszczegółowienie niektórych pozycji kapitałów:
   
• A.II. "Kapitał (fundusz) zapasowy" – o podpozycję "nadwyżka wartości sprzedaży/emisyjnej nad wartością nominalną udziałów (akcji)",
   
• A.III. "Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny – o podpozycję "z tytułu aktualizacji wartości godziwej",
   
• A.IV. "Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe" – o podpozycje: "tworzone zgodnie z umową/statutem spółki" oraz "na udziały/akcje własne";

2) proponowane zmiany w rachunku zysków i strat:

• usunięcie pozycji strat i zysków nadzwyczajnych oraz wyniku na operacjach nadzwyczajnych,
   
• w pozycjach: "Zysk z tytułu rozchodu aktywów finansowych" (analogicznie w przypadku straty) wymagana będzie prezentacja dodatkowo zysk/strata z tytułu rozchodu aktywów finansowych w jednostkach powiązanych,
   
• w pozycji "Pozostałe przychody operacyjne" wprowadzenie nowej podpozycji "Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych",
   
• w przychodach finansowych prezentacja pozycji "Dywidendy i udziały w zyskach" w podziale na: od jednostek powiązanych, w tym w których jednostka posiada zaangażowanie w kapitale oraz od jednostek pozostałych, w tym w których jednostka posiada zaangażowanie w kapitale,
   
• w wariancie porównawczym w pozycji B.VI. "Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia" wyodrębnienie świadczeń emerytalnych, tj. zarówno składek emerytalnych płaconych w ramach ubezpieczenia społecznego, jak i przykładowo świadczeń związanych z programami emerytalnymi;

3) proponowane zmiany w dodatkowych informacjach i objaśnieniach – w tej części sprawozdania finansowego wymagana będzie prezentacja większej ilości informacji niż dotychczas; w tym celu dodano nowe punkty obejmujące m.in.:

• kwotę dokonanych w trakcie roku obrotowego odpisów aktualizujących wartość aktywów trwałych odrębnie dla długoterminowych aktywów niefinansowych oraz długoterminowych aktywów finansowych,
   
• kwotę wartości firmy oraz kwotę kosztów zakończonych prac rozwojowych, a także wyjaśnienie okresu ich odpisywania określonych w art. 44b ust. 10 oraz art. 33 ust. 3 ustawy o rachunkowości,
   
• koszt wytworzenia środków trwałych w budowie, w tym odsetki oraz różnice kursowe, które powiększyły koszt wytworzenia środków trwałych w budowie w roku obrotowym,
   
• odsetki oraz różnice kursowe, które powiększyły cenę nabycia towarów lub koszt wytworzenia produktów w roku obrotowym,
   
• kwotę i charakter poszczególnych pozycji przychodów lub kosztów o nadzwyczajnej wartości lub które wystąpiły incydentalnie,
   
• informacje o wszelkich zobowiązaniach wynikających z emerytur i świadczeń o podobnym charakterze dla byłych członków tych organów lub zobowiązaniach zaciągniętych w związku z tymi emeryturami, ze wskazaniem kwoty ogółem dla każdej kategorii organu,
   
• informacje o przychodach i kosztach z tytułu błędów popełnionych w latach ubiegłych odnoszonych w roku obrotowym na kapitał (fundusz) własny z podaniem ich kwot i rodzaju,
   
• informacje o istotnych zdarzeniach, jakie nastąpiły po dniu bilansowym, a nieuwzględnionych w sprawozdaniu finansowym oraz o ich wpływie na sytuację majątkową, finansową oraz wynik finansowy jednostki.

Ponadto w ust. 4 pkt 2 przy prezentacji transakcji na innych warunkach niż rynkowe ze stronami powiązanymi wprowadzono definicję stron powiązanych, poprzez bezpośrednie odwołanie do definicji podmiotu powiązanego określonej w MSR (24), przyjętych przez UE.

Zmiany w zakresie informacji wykazywanych w załączniku nr 4

W załączniku nr 4 do ustawy o rachunkowości, zawierającym zakres informacji wykazywanych w sprawozdaniu dla jednostek mikro, zmienią się zasady prezentacji w bilansie: "Udziałów (akcji) własnych" oraz "Należnych wpłat na kapitał podstawowy". Po zmianach będą one prezentowane w aktywach bilansu w oddzielnych pozycjach D i C, analogicznie jak w załączniku nr 1 do ustawy o rachunkowości, o czym pisaliśmy wcześniej.

Uchylenie przepisów określających sporządzanie uproszczonego sprawozdania

W związku z wprowadzeniem możliwości sporządzania uproszczonych sprawozdań finansowych przez jednostki mikro i jednostki małe, z art. 50 ww. ustawy wykreślono ust. 2 i ust. 4.

Uwaga: W następnym numerze Zeszytów Metodycznych Rachunkowości opiszemy kolejne zmiany prawa bilansowego wynikające z dostosowania do zmieniającego się otoczenia gospodarczego oraz związane z wprowadzeniem uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów dla małych organizacji pozarządowych.