HITY GOFINU

Podatnikowi wolno zbyć rzecz lub prawo majątkowe, na którym został ustanowiony zastaw skarbowy jako zabezpieczenie spłaty zobowiązań podatkowych, ponieważ zastaw skarbowy jest skuteczny wobec każdorazowego właściciela. Istnienie takiego obciążenia łatwiej będzie sprawdzić. Od 1 lipca 2017 r. rusza Rejestr Zastawów Skarbowych. Każdy zainteresowany będzie mógł go przeszukiwać on-line.

Rola zastawu

Zastaw skarbowy to forma zabezpieczenia na wypadek niewypłacalności podatnika (płatnika, inkasenta, następcy prawnego lub osoby trzeciej pociągniętej do odpowiedzialności za cudze długi podatkowe). Może być ustanowiony na rzecz Skarbu Państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego. Służy zabezpieczeniu spłaty zaległości podatkowych stanowiących ich dochód, odsetek za zwłokę należnych od tych długów oraz zobowiązań podatkowych powstających na podstawie decyzji konstytutywnych (ustalających ich wysokość).

Zastaw skarbowy może być ustanowiony na rzeczach ruchomych oraz zbywalnych prawach majątkowych będących własnością podatnika, a także stanowiących współwłasność łączną jego i małżonka. Wyłączony jest jednak majątek niepodlegający egzekucji oraz mogący być przedmiotem hipoteki. Ograniczenia wynikają ponadto z Prawa upadłościowego. Po ogłoszeniu upadłości nie jest dozwolone obciążenie zastawem skarbowym składników masy upadłości w celu zabezpieczenia wierzytelności powstałej przed lub po ogłoszeniu upadłości.

Wierzyciela podatkowego interesują przy tym tylko cenne aktywa. Wartość poszczególnych rzeczy lub praw majątkowych, w dniu ustanowienia zastawu, musi w bieżącym roku wynosić co najmniej 12.400 zł. Stanowi tak art. 41 § 1 Ordynacji podatkowej. Przepisy prawa nie określają, w jaki sposób należy ustalić wartość składników majątku podatnika, które mają być objęte zastawem skarbowym. Powinna ona zasadniczo odzwierciedlać wartość rynkową. Nie ma przy tym wymogu powoływania za każdym razem rzeczoznawcy. Opinia biegłego jest wskazana w sytuacjach wątpliwych i spornych, zwłaszcza gdy właściciel podnosi zarzut niedopuszczalności ustanowienia zastawu skarbowego ze względu na zbyt małą wartość rzeczy lub prawa majątkowego (por. wyrok NSA z dnia 8 kwietnia 2014 r., sygn. akt II FSK 973/12).

Nie ma zakazu zbycia mienia z takim obciążeniem. Zastaw skarbowy jest bowiem skuteczny wobec każdorazowego właściciela i ma pierwszeństwo przed jego wierzycielami osobistymi. Oznacza to, że jeżeli mienie obciążone zastawem skarbowym zostanie zbyte, wierzyciel podatkowy może dochodzić spłaty zabezpieczonej kwoty od nabywcy (z przedmiotu zastawu, z tym że aktualny właściciel ma prawo uiścić zabezpieczony podatek). Jedynie w przypadku, gdy na rzeczy lub prawie majątkowym został ustanowiony zastaw ujawniony w innym rejestrze prowadzonym na podstawie odrębnych ustaw (np. zastaw rejestrowy), zastaw wpisany wcześniej ma pierwszeństwo przed wpisanym później.

Rejestry i wypisy

Rzecz lub prawo majątkowe, które zamierza się nabyć, warto sprawdzić przed sfinalizowaniem transakcji pod kątem istnienia zastawu skarbowego.

Obecnie urzędy skarbowe odnotowują każdy ustanowiony przez siebie zastaw skarbowy we własnym rejestrze zastawów skarbowych. Dodatkowo Szef Krajowej Administracji Skarbowej prowadzi Centralny Rejestr Zastawów Skarbowych (CRZS). Znajdują się w nim informacje o wszystkich zastawach skarbowych ustanowionych w Polsce. Dane są przekazywane nie później niż następnego dnia po dokonaniu przez urząd skarbowy wpisu lub wykreśleniu wpisu z rejestru zastawów skarbowych. Stanowi tak § 3 rozporządzenia w sprawie rejestru zastawów skarbowych oraz Centralnego Rejestru Zastawów Skarbowych.

Zastaw skarbowy powstaje z dniem wpisu do rejestru zastawów.

Rejestry są jawne. Dane zgromadzone zarówno w rejestrach urzędów skarbowych, jak i w CRZS są udostępniane zainteresowanym, na ich wniosek, w formie wypisu. Dzięki temu można uzyskać informacje o obciążeniu rzeczy lub prawa majątkowego zastawem skarbowym oraz o wysokości zabezpieczonego w ten sposób zobowiązania podatkowego lub zaległości podatkowej. Nie ma urzędowego wzoru wniosku o wypis. Istotne jest, aby podać w nim dane wnioskodawcy, podatnika oraz rzeczy lub prawa majątkowego. Opis rzeczy lub prawa powinien być szczegółowy. Należy podać cechy pozwalające na ich identyfikację, np. w przypadku samochodu: markę, numer rejestracyjny, numer silnika i podwozia. Za wypis z rejestru prowadzonego przez urząd skarbowy trzeba zapłacić 20 zł, a za wypis z CRZS - 50 zł.

Baza on-line

Dostęp do informacji o zastawach skarbowych ma być od 1 lipca 2017 r. szybszy i łatwiejszy dzięki udostępnianemu on-line Rejestrowi Zastawów Skarbowych.

Zniknie dualizm w systemie zastawów skarbowych. Urzędy skarbowe nie będą prowadziły odrębnych rejestrów. Powstanie (jeden) Rejestr Zastawów Skarbowych. Będzie go prowadził w systemie teleinformatycznym Szef Krajowej Administracji Skarbowej. Znajdą się w nim automatycznie dane zawarte w rejestrach zastawów skarbowych prowadzonych przez urzędy skarbowe oraz w CRZS. Nowe wpisy będą natomiast dokonywane na wnioski przesłane za pomocą środków komunikacji elektronicznej przez organy uprawnione do występowania w imieniu Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. O kolejności wpisu rozstrzygnie czas wpływu wniosku - godzina z dokładnością co do minuty. Wnioski, które wpłyną w tym samym czasie, będą uznawane za złożone równocześnie. Wnioski zostaną sprawdzone pod kątem formalnym, ale także zgodności z danymi zgromadzonymi w publicznych rejestrach osób, ruchomości lub zbywalnych praw majątkowych. Uchybienia co do treści czy formy wniosku lub niezgodność danych uniemożliwią dokonanie wpisu.

Organy uprawnione do występowania o wpis zastawu skarbowego oraz organy egzekucyjne mają mieć zapewniony wgląd do rejestru w zakresie niezbędnym do wykonywania swoich ustawowych zadań. Dostęp uzyskają na podstawie identyfikatora i hasła nadanych po przesłaniu wniosku na elektroniczną skrzynkę Szefa Krajowej Administracji Skarbowej.

Formy dostępu

Rejestr Zastawów Skarbowych zostanie udostępniony na stronie internetowej Ministerstwa Finansów. Każdy zainteresowany będzie mógł bezpłatnie go przeszukiwać za pośrednictwem specjalnej aplikacji i sporządzić wydruk. W ten sposób będzie można dowiedzieć się o obciążeniu danej rzeczy lub prawa majątkowego zastawem skarbowym, dacie powstania zastawu skarbowego, kwocie zabezpieczenia, organie dokonującym wpisu. Nie uzyska się natomiast danych osoby lub podmiotu, których rzecz lub prawo majątkowe zostało obciążone.

Niezależnie od możliwości przeglądania Rejestru Zastawów Skarbowych on-line będzie można otrzymać wypis lub zaświadczenie. Dokumenty te będą wydawane na wniosek zainteresowanego przez naczelników urzędów skarbowych. Wypis będzie zawierał informacje o obciążeniu zastawem skarbowym ruchomości lub zbywalnego prawa majątkowego, a także o wysokości zabezpieczonej w ten sposób kwoty, dacie powstania zastawu skarbowego oraz organie dokonującym jego wpisu. Zaświadczenie będzie natomiast dotyczyło ubiegającego się o jego wydanie. W ten sposób otrzyma on potwierdzenie, że nie figuruje w rejestrze albo jest wpisany jako właściciel ruchomości lub zbywalnego prawa majątkowego obciążonego zastawem skarbowym.

Szczegółowe zasady otrzymywania wypisów i zaświadczeń określa rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów (na dzień oddania GP do druku znajdujące się w fazie projektu). Zakłada ono, że wniosek o wydanie wypisu lub zaświadczenia należy sporządzić na urzędowym formularzu, oznaczonym symbolem WW-1. Wniosek będzie można złożyć w formie papierowej - w dowolnym urzędzie skarbowym lub drogą pocztową, albo w postaci elektronicznej za pośrednictwem platformy ePUAP. Za wydanie wypisu lub zaświadczenia przewidziana jest opłata w wysokości 50 zł. Dowód jej uiszczenia należy dołączyć do wniosku. Jeżeli wniosek składany jest przez internet, dowód zapłaty ma postać elektronicznej kopii dokumentu, np. w formacie pdf.

Wypisy i zaświadczenia będą wydawane według nowych zasad na wnioski złożone od 1 lipca 2017 r. Do wniosków o wypisy z rejestrów zastawów skarbowych prowadzonych przez urzędy skarbowe lub z CRZS, złożonych i nierozpatrzonych do 1 lipca 2017 r., stosuje się przepisy obowiązujące przed 1 lipca 2017 r. Wynika to z art. 18 ustawy z dnia 10 września 2015 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1649 ze zm.).

Usunięcie wpisu

Nowe regulacje wprowadzają również zmiany w zakresie składania wniosków o wykreślenie zastawu skarbowego z rejestru.

Obecnie wykreślenia dokonuje się w przypadku, gdy rzecz lub prawo majątkowe obciążone zastawem skarbowym w dniu jego ustanowienia nie stanowiły własności podatnika (płatnika, inkasenta, następcy prawnego lub osoby trzeciej odpowiadającej za cudze zaległości podatkowe). Osoba powołująca się na swoje prawo własności musi złożyć wniosek o wykreślenie wpisu w ciągu 7 dni od dnia, w którym dowiedziała się o ustanowieniu zastawu skarbowego. W sprawie wykreślenia wydawana jest decyzja.

Znowelizowane przepisy przewidują, że o usunięcie wpisu będzie mogła ubiegać się nie tylko osoba powołująca się na swoje prawo własności znajdująca się w opisanej wcześniej sytuacji, ale także podatnik (płatnik, inkasent, następca prawny lub osoba trzecia odpowiadająca za zaległości podatkowe), któremu w dniu ustanowienia zastawu skarbowego nie przysługiwała własność obciążonego mienia. Wniosek rozpatruje organ występujący z inicjatywą ustanowienia zastawu skarbowego. Będzie można go złożyć w każdym czasie istnienia zastawu skarbowego. Jeżeli wniosek okaże się uzasadniony, zostanie wydana decyzja o wykreśleniu zastawu skarbowego z rejestru. Ostateczne rozstrzygnięcie będzie stanowiło podstawę do wykreślenia z urzędu zastawu skarbowego.

Wpis zostanie ponadto usunięty na wniosek organu dokonującego zastawu skarbowego. Przewidziano to w przypadku wygaśnięcia zobowiązania podatkowego, sprzedaży obciążonego mienia w postępowaniu egzekucyjnym lub upadłościowym, ustanowienia innego zabezpieczenia spłaty należności, znacznego obniżenia wartości przedmiotu zastawu skarbowego.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2017 r. poz. 201 ze zm.)

Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 24.12.2002 r. w sprawie rejestru zastawów skarbowych oraz Centralnego Rejestru Zastawów Skarbowych (Dz. U. z 2013 r. poz. 152)