Przepisy podatkowe nakładają obowiązek amortyzowania składnika majątkowego spełniającego kryteria do uznania go za środek trwały albo wartość niematerialną i prawną. Rozpoczętej amortyzacji, co do zasady, nie można przerwać. Zdarzają się jednak sytuacje, że niektóre elementy firmowego mienia przestają być używane albo przejściowo trafiają w obce ręce. W niektórych z tych przypadków odpisy amortyzacyjne nie będą naliczane.
Jak wynika z treści art. 22c pkt 5 ustawy o pdof (Dz. U. z 2019 r. poz. 1387 ze zm.) oraz art. 16c pkt 5 ustawy o pdop (Dz.U. z 2019 r. poz. 865 ze zm.), amortyzacji nie podlegają składniki majątku, które nie są używane m.in. na skutek zaprzestania działalności, w której były one używane. Podatnik powinien wówczas zaniechać dokonywania odpisów amortyzacyjnych od miesiąca następującego po miesiącu, w którym zawiesił lub zaprzestał tej działalności.
O zaprzestaniu działalności można mówić wtedy, gdy podatnik bądź zlikwiduje dany rodzaj działalności (np. prowadząc równolegle działalność budowlaną i transportową, zrezygnuje z jednej z nich), bądź zmieni charakter działalności firmy (np. z produkcyjnego na handlowy).
W praktyce organów skarbowych i w orzecznictwie sądowym (por. wyrok NSA z dnia 20 października 2011 r., sygn. akt II FSK 725/10) wypracowano stanowisko, że tylko całkowite oraz trwałe zaniechanie danego rodzaju działalności uzasadnia zaprzestanie amortyzacji składnika majątkowego w niej wykorzystywanego. Oczywiście jeśli użycie tego składnika będzie możliwe także po zmianie profilu firmy, przerwa w amortyzacji nie będzie konieczna. Użyteczność środka trwałego powinna być jednak rzeczywista.
Skoro z przepisów nie wynika, że środek trwały - dla zachowania swojego statusu i możliwości amortyzacji - musi być wykorzystywany permanentnie w działalności gospodarczej, to znaczy, że okresowe przerwy w korzystaniu z niego nie wywołują negatywnych skutków podatkowych. Przerwy te mogą być wywołane np. awarią, planowym remontem lub przestojem w produkcji spowodowanym przejściowym brakiem możliwości zbytu. W takich i podobnych przypadkach dokonywanie odpisów amortyzacyjnych jest nadal uprawnione.
Amortyzacji nie podlegają również środki trwałe nieużywane na skutek zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej (art. 22c pkt 5 ustawy o pdof i art. 16c pkt 5 ustawy o pdop). Przepisy nakazują wstrzymanie amortyzacji od miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano zawieszenia, nie wspominają natomiast o tym, z jaką datą podjąć amortyzację w przypadku wznowienia wykonywania działalności. W praktyce przyjmuje się, że amortyzację należy kontynuować od miesiąca wznowienia działalności.
Jeżeli mimo zawieszenia działalności podatnik nadal wykorzystuje jakiś firmowy składnik, to jest uprawniony do jego nieprzerwanej amortyzacji i ujmowania odpisów w kosztach. Należy jednak pamiętać, że amortyzowane mogą być tylko te składniki majątkowe, które nie świadczą o prowadzeniu działalności zarobkowej, np. lokal biurowy, w którym przechowywana jest firmowa dokumentacja lub magazyn z niesprzedanymi towarami.
Z treści art. 22a ustawy o pdof i art. 16a ustawy o pdop wynika, że jednym z warunków, umożliwiających stosowanie amortyzacji składników majątku, jest ich wykorzystywanie na potrzeby związane z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą (albo oddanie do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy, leasingu).
Należy podkreślić, iż pojęcie "wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą" nie oznacza, że tylko podatnik (właściciel) jest uprawniony do posługiwania się danym środkiem trwałym w okresie jego amortyzacji. Istotne jest wyłącznie to, aby składnik majątkowy nie przestawał służyć potrzebom gospodarczym podatnika.
W myśl art. 23 ust. 1 pkt 45a lit. c) ustawy o pdof oraz art. 16 ust. 1 pkt 63 lit. c) ustawy o pdop, do kosztów uzyskania przychodów nie zalicza się odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych oddanych do nieodpłatnego używania - za miesiące, w których składniki te były oddane do nieodpłatnego używania.
Nieodpłatne używanie polega na bezpłatnym, czyli pozbawionym ekwiwalentu majątkowego, korzystaniu z cudzej rzeczy. W praktyce gospodarczej często zdarzają się sytuacje, gdy kontrahenci przekazują sobie czasowo środki trwałe, np. w celach reklamowych własnej firmy bądź promocji produktów lub premiując zamówienia o znacznej wartości. Udostępnienie składników majątkowych wkalkulowane jest więc w cenę kontraktu, a to przesądza o komercyjnym, nastawionym na zysk, charakterze zdarzenia.
Brak cechy nieodpłatności sprawia, że właściciel udostępnionych środków trwałych nie traci prawa do ich amortyzowania i rozliczania w kosztach podatkowych w okresie, gdy są używane przez kontrahentów.
Jak już wskazano, środki trwałe powinny być wykorzystywane na potrzeby firmowe. Z interpretacji fiskusa wynika jednak, że zaspokajanie przy ich pomocy również potrzeb prywatnych podatnika nie uniemożliwia rozliczania tych składników majątkowych w kosztach podatkowych poprzez odpisy amortyzacyjne. Według jego wykładni, sporadyczne wykorzystywanie środków trwałych dla celów prywatnych nie stoi w sprzeczności z ich charakterem, gdyż przepisy nie wymagają, aby dany składnik majątku był wykorzystywany wyłącznie na potrzeby firmowe (por. interpretację Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 27 września 2016 r., nr 2461-IBPB-1-1.4511.460.2016.1.WRz).
Wydaje się, że ten sam klucz interpretacyjny należy zastosować także do pozostałych rzeczowych elementów firmy, których zakup miał wpływ na podstawę opodatkowania.
Jednak trzeba podkreślić, że w myśl art. 23 ust. 1 pkt 49 ustawy o pdof i art. 16 ust. 1 pkt 52 ustawy o pdop, do kosztów nie zalicza się wydatków poniesionych na zakup zużywających się stopniowo rzeczowych składników majątku przedsiębiorstwa, niezaliczanych zgodnie z odrębnymi przepisami do środków trwałych - w przypadku stwierdzenia, że składniki te nie są wykorzystywane dla celów prowadzonej działalności gospodarczej, lecz służą celom osobistym podatnika, pracowników lub innych osób, albo bez uzasadnienia znajdują się poza siedzibą przedsiębiorstwa.
|