1) Ochotnicza straż pożarna wykonująca działalność gospodarczą nie prowadziła do tej pory ksiąg rachunkowych tylko książkę skarbnika. Zostało to zakwestionowane przez kontrolę. Czy OSP rzeczywiście musi założyć księgi rachunkowe?
Ochotnicze straże pożarne (OSP) funkcjonujące jako stowarzyszenia na podstawie Prawa o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r. nr 79, poz. 855 ze zm.) posiadają osobowość prawną, w związku z czym zobowiązane są do stosowania przepisów ustawy o rachunkowości, a tym samym do prowadzenia ksiąg rachunkowych. Przy czym jeśli jednostki te nie wykonują działalności gospodarczej (a tylko działalność statutową), księgi rachunkowe mogą prowadzić w sposób uproszczony, w oparciu o przepisy rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie szczególnych zasad rachunkowości dla niektórych jednostek niebędących spółkami handlowymi, nieprowadzących działalności gospodarczej (Dz. U. z 2001 r. nr 137, poz. 1539 ze zm.).
Ponieważ jednostka OSP, o której mowa w pytaniu, wykonuje działalność gospodarczą, ma obowiązek stosować przepisy ustawy o rachunkowości w pełnym zakresie, w tym prowadzić księgi rachunkowe. Nie wystarczy zatem prowadzenie przez OSP książki skarbnika, w której wpisywane są przychody i rozchody (wraz z podaniem daty, kwoty, nr faktury i kontrahenta).
Należy przy tym podkreślić, iż odpowiedzialność za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości ponosi kierownik jednostki, czyli prezes zarządu OSP.
2) W jaki sposób na podstawie książki skarbnika ustalić stan kont (bilans otwarcia)?
Książka skarbnika zawiera jedynie dane na temat przychodów i rozchodów, nie przedstawia natomiast danych o posiadanych przez jednostkę aktywach i pasywach. Dlatego też podstawą otwarcia ksiąg rachunkowych OSP powinien być w tej sytuacji sporządzony i zatwierdzony przez kierownika jednostki inwentarz (wykaz składników aktywów i pasywów).
Jak wynika z art. 19 ustawy o rachunkowości, wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz) powinien być potwierdzony przeprowadzoną inwentaryzacją, a jego pozycje winny stanowić odpowiedniki lub rozwinięcia poszczególnych pozycji bilansu otwarcia. Zinwentaryzowane składniki aktywów i pasywów należy przy tym wycenić według zasad określonych w rozdziale 4 ustawy o rachunkowości "Wycena aktywów i pasywów oraz ustalenie wyniku finansowego".
3) Czy OSP wykonująca działalność gospodarczą musi prowadzić konta zespołu 5, czy wystarczą tylko konta zespołu 4?
Będąca stowarzyszeniem OSP ewidencję i rozliczenie kosztów może prowadzić - w zależności od potrzeb - na trzy sposoby, a mianowicie:
Należy przy tym pamiętać, że stowarzyszenie prowadzące, obok działalności statutowej, także działalność gospodarczą, powinno wyodrębnić w księgach rachunkowych konta służące do ewidencji przychodów i kosztów w sposób umożliwiający prawidłowe ustalenie wyniku finansowego z każdego rodzaju działalności. Oznacza to, że w księgach rachunkowych takiego stowarzyszenia należy oddzielnie ewidencjonować przychody i koszty działalności gospodarczej oraz przychody i koszty działalności statutowej. Wskazane jest w takim przypadku prowadzenie pełnego rachunku kosztów, tj. na kontach zespołu 4 (koszty według rodzajów) oraz równocześnie na kontach zespołu 5 (koszty według funkcji) lub wyłącznie na kontach zespołu 5. W ramach kont zespołu 5 jednostka może wówczas wyodrębnić konta służące ewidencji kosztów działalności statutowej (np. konto 50-0), kosztów administracyjnych (np. konto 50-1) i kosztów działalności gospodarczej (np. konto 50-2).
Wybór sposobu prowadzenia rachunku kosztów jest ściśle związany z wariantem sporządzania rachunku zysków i strat.
W przypadku prowadzenia ewidencji kosztów jednocześnie na kontach zespołu 4 i 5, kierownik jednostki powinien dokonać wyboru wariantu sporządzania rachunku zysków i strat spośród dwóch możliwych, a więc wariantu porównawczego lub kalkulacyjnego. Natomiast prowadząc ewidencję kosztów tylko w zespole 5, OSP będzie sporządzać kalkulacyjny rachunek zysków i strat.
Stosowny zapis w tej sprawie powinien znaleźć się w dokumentacji opisującej przyjęte przez jednostkę zasady (politykę) rachunkowości, o której mowa w art. 10 ust. 1 ustawy o rachunkowości.
Należy przy tym podkreślić, iż decydując się na prowadzenie ewidencji kosztów tylko w układzie funkcjonalnym, tj. na kontach zespołu 5, należy do każdego konta syntetycznego w tym zespole wyodrębnić analitykę według poszczególnych kosztów prostych (według rodzajów). Jest to spowodowane koniecznością zapewnienia niezbędnych danych do sporządzenia informacji dodatkowej. Zgodnie bowiem z załącznikiem nr 1 do ustawy o rachunkowości, w jednostkach sporządzających rachunek zysków i strat w wersji kalkulacyjnej w ust. 2 pkt 6 dodatkowych informacji i objaśnień powinna znaleźć się informacja o poszczególnych kosztach rodzajowych (amortyzacji, zużyciu materiałów i energii, usługach obcych, podatkach i opłatach, wynagrodzeniach, ubezpieczeniach i innych świadczeniach, pozostałych kosztach rodzajowych).
|