Poniesienie straty przez spółkę z o.o. obliguje organy spółki, zwłaszcza zarząd, do wykonania określonych obowiązków. Jeśli w spółce wystąpiła strata kwalifikowana, wówczas należy zadecydować, czy spółka będzie kontynuowana. Członkowie zarządu powinni także w razie potrzeby pamiętać o terminowym złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości.
W spółkach z o.o., których rok obrotowy jest zgodny z kalendarzowym, minął już termin na sporządzenie rocznego sprawozdania finansowego. Jeśli bilans stanowiący jego element wykazuje stratę za ubiegły rok obrotowy, wówczas zarząd powinien ustalić, czy jest to strata kwalifikowana. Taka strata występuje, jeżeli bilans sporządzony przez zarząd wykaże stratę przewyższającą sumę kapitałów zapasowego i rezerwowych oraz połowę kapitału zakładowego. Stanowi o tym art. 233 K.s.h. (Dz. U. z 2024 r. poz. 18). Według przeważającego stanowiska przez stratę wskazaną w tej regulacji chodzi o sumę straty netto i straty z lat ubiegłych.
Jeśli strata kwalifikowana zaistniała w spółce, zarząd jest obowiązany niezwłocznie zwołać zgromadzenie wspólników (może być to zwyczajne zgromadzenie) w celu powzięcia uchwały dotyczącej dalszego istnienia spółki. Zanim zarząd wywiąże się z tego obowiązku, musi sprawdzić, czy spółka jest niewypłacalna (patrz ramka).
|
Czy konieczna jest upadłość albo restrukturyzacja? Na członkach zarządu spoczywa obowiązek stałego monitorowania stanu zadłużenia spółki. Członkowie zarządu muszą być świadomi, że obowiązek zwołania zgromadzenia wspólników przewidziany w art. 233 K.s.h. nie wyłącza ani nie zastępuje ciążącego na nich obowiązku zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości (wyrok SN z dnia 19 grudnia 2013 r., sygn. akt II UK 196/13). Zaistnienie stanu niewypłacalności oznacza bowiem, że na spółce z o.o. jako dłużniku, a także na każdym członku jej zarządu uprawnionym do prowadzenia spraw spółki i do jej reprezentowania, samodzielnie lub łącznie z innymi osobami, ciąży obowiązek zgłoszenia w sądzie wniosku o ogłoszenie upadłości. Z powinności tej należy wywiązać się w terminie 30 dni od dnia, w którym spółka stała się niewypłacalna. Zasady ustalania stanu niewypłacalności określa art. 11 ustawy - Prawo upadłościowe (Dz. U. z 2024 r. poz. 794 ze zm.). Niewypłacalność to także jedna z przesłanek otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego. Rozważając, jakie działania powinien podjąć członek zarządu, pamiętać trzeba, że postępowanie restrukturyzacyjne może być wdrożone także wówczas, gdy spółka jest zagrożona niewypłacalnością, tj. wtedy, gdy jej sytuacja ekonomiczna wskazuje, że w niedługim czasie może stać się niewypłacalna. Jeśli członkowie zarządu chcą ratować spółkę, a jednocześnie nie chcą ponosić odpowiedzialności, wówczas restrukturyzację należy planować przed zaistnieniem stanu niewypłacalności. Gdy nie jest to możliwe, wówczas mogą równocześnie złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości i o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego. W sytuacji jednoczesnego złożenia omawianych wniosków sąd w pierwszej kolejności rozpozna wniosek restrukturyzacyjny. Takie rozwiązanie ma na celu ochronę członków zarządu przed odpowiedzialnością za długi spółki. Wiąże się to z tym, że przepisy regulujące odpowiedzialność członków zarządu spółki kapitałowej (m.in. z o.o.) za długi spółki czy jej zaległości podatkowe (składkowe) są tak skonstruowane, że bezpieczniej jest złożyć jednocześnie omawiane dwa wnioski, aby członek zarządu mógł się uwolnić od tej odpowiedzialności. W tym celu członek zarządu musi bowiem wykazać, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu. W przypadku wniosku o ogłoszenie upadłości istotna jest data skutecznego złożenia tego wniosku. Natomiast przy wniosku restrukturyzacyjnym liczy się data rozpatrzenia wniosku przez sąd. O stanowisku Ministra Finansów w kwestii czasu właściwego na zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości pisaliśmy w GP nr 36 z 2024 r., na str. 17. |
W przypadku gdy spółka jest wypłacalna pomimo osiągnięcia straty kwalifikowanej, wówczas wspólnicy mogą podjąć uchwałę o dalszym istnieniu spółki i o przyjęciu programu naprawczego (tzw. zwykłego związanego z reorganizacją spółki czy jej dofinansowaniem przez wspólników) czy o celowości wdrożenia ustawowego postępowania restrukturyzacyjnego (w razie zagrożenia niewypłacalnością - patrz uwagi w ramce).
Wspólnicy mogą też podjąć uchwałę o rozwiązaniu spółki. Musi ona być stwierdzona protokołem sporządzonym przez notariusza, ewentualnie może być podjęta w trybie S24 (art. 270 pkt 2 i pkt 21 K.s.h.). Przy tym z trybu S24 mogą skorzystać jedynie spółki zawiązane przez system S24 i tylko wówczas, gdy ich umowa spółki nie była modyfikowana poza systemem. Jeżeli zarząd ma podstawy sądzić, że wspólnicy będą chcieli podjąć taką uchwałę, a spółka nie może korzystać z systemu S24, musi zadbać o to, aby na zgromadzeniu był obecny notariusz. Jeśli nie ma go na zgromadzeniu, a uchwała o rozwiązaniu ma być podjęta, należy rozpatrzyć wniosek o zwołanie nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników z udziałem rejenta (por. art. 239 § 2 K.s.h.).
Niezależnie od tego, czy spółka odnotowała stratę, o której mowa w art. 233 K.s.h., o ile będzie kontynuować działalność, czy w spółkach z mniejszą stratą, sposób jej pokrycia powinna wskazywać uchwała wspólników. Przy tym to zarząd zobligowany jest do przygotowania wniosków dotyczących pokrycia straty. Jeżeli w spółce funkcjonuje organ nadzoru, to on ocenia te wnioski (art. 219 § 3 pkt 2 i art. 221 § 1 K.s.h.).
Jeśli spółka odnotowała stratę, a były w niej wypłacane zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy, zarząd zobowiązany jest do zadbania o to, aby zostały one spółce zwrócone stosownie do art. 195 § 11 K.s.h. Regulacja ta oznacza, że spółce przysługuje roszczenie o zwrot wypłaconych zaliczek w całości, gdy spółka odnotowała stratę. Spółka reprezentowana przez zarząd powinna zatem wezwać wspólników do zwrotu zaliczek. Jeśli nie uczynią oni tego dobrowolnie, spółka będzie mogła pozwać wspólnika uchylającego się od zwrotu.
Kodeks spółek handlowych obecnie nie przewiduje, w jaki sposób wspólnicy mają postąpić w sprawie pokrycia straty. Rozstrzygając o tym, należy przestrzegać umowy spółki. Może ona bowiem wskazywać sposób pokrycia straty. Źródłem pokrycia straty mogą być w szczególności:
| ||||||||||||
|
||||||||||||
