Lista sankcyjna w związku z agresją Rosji na Ukrainę a koszty i ulga na złe długi - informacja Ministerstwa Finansów

Konsekwencją ataku Rosji na Ukrainę jest m.in. objęcie niektórych podmiotów sankcjami. Dlatego pojawiają się wątpliwości odnośnie skutków podatkowych transakcji zawieranych z takimi podmiotami. Do niektórych problemów odniosło się Ministerstwo Finansów w informacji z 30 maja 2022 r. (ID informacji 492931) zamieszczonej na stronie https://eureka.mf.gov.pl.

1) Czy jeśli podatnik opłaci fakturę wystawioną przez podmiot objęty sankcjami w związku z agresją Rosji na Ukrainę, to ma prawo zaliczyć wydatek do kosztów uzyskania przychodów, czy też powinien wyłączyć go z takich kosztów na podstawie art. 23 ust. 1 pkt 61 updof (odpowiednio art. 16 ust. 1 pkt 66 updop)?

W tej kwestii Ministerstwo wyjaśniło, że fakt umieszczenia na tzw. liście sankcyjnej podmiotu, na rzecz którego dokonywana jest zapłata z tytułu transakcji handlowej, nie przesądza o braku możliwości zaliczenia przez podatnika takiego wydatku do kosztów uzyskania przychodu, przy założeniu spełnienia pozostałych przesłanek, od których ustawy podatkowe (tj. art. 22 updof oraz art. 15 updop) uzależniają taki koszt. Znajduje to swoje uzasadnienie w charakterze regulacji, które stanowią część krajowego porządku prawnego wraz z wejściem w życie ustawy z dnia 13 kwietnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego (Dz. U. poz. 835). Przepisy przywołanej ustawy poprzez odwołanie się do środków sankcyjnych nie przesądzają o nieważności stosunków gospodarczych między kontrahentami, wśród których znajduje się podmiot objęty sankcjami na mocy decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, a jedynie statuują zakaz transferu wartości majątkowych na rzecz podmiotu, który został umieszczony na liście sankcyjnej.

W rezultacie: "Dokonanie zapłaty na rzecz takiego podmiotu nie podlega przepisom z art. 23 ust. 1 pkt 61 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz korelującego z nim art. 16 ust. 1 pkt 66 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Przedmiotowe przepisy przewidują wyłączenia dla wydatków służących sfinansowaniu czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy. Stosownie jednak do tego co wyżej przedstawiono, ustawa z 13.04.2022 roku nie wprowadza generalnego zakazu zawierania transakcji z podmiotami, wobec których (...) MSWiA podjął decyzję o zastosowaniu wskazanych w tej decyzji sankcji, przewidując wyłącznie określone reperkusje za przekazanie aktywów w celu realizacji zobowiązania wynikającego z tej transakcji. Zapłata za fakturę na rzecz podmiotu widniejącego na liście, o której mowa w art. 2 ust. 1 ustawy o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego, nie stanowi samoistnej przeszkody w zaliczeniu kwoty tego wydatku do kosztów uzyskania przychodu".

2) Jeśli dany wydatek nie jest kosztem podatkowym albo nie został zaliczony do takich kosztów przez nabywcę, to czy pomimo tego brak zapłaty należności za fakturę oznacza konieczność stosowania zawartych w ustawie o PIT oraz ustawie o CIT przepisów o "uldze na złe długi"? Jak to wygląda odpowiednio, gdy faktura została opłacona oraz nie została opłacona?

Ministerstwo Finansów wyjaśniło, że w przypadku niezaliczenia danego wydatku do kosztów, który w świetle ogólnych wymagań przewidzianych przepisami prawa podatkowego mógłby zostać ujęty jako koszt podatkowy, podatnik nie ponosi konsekwencji prawnych, a całość dolegliwości sprowadza się u niego do braku pomniejszenia przychodu o wysokość niezaliczonego do kosztów uzyskania przychodu wydatku. Jeśli więc dana transakcja nie została przez podatnika uwzględniona jako koszt uzyskania przychodu, bezprzedmiotowym staje się analiza potencjalnego zastosowania instytucji z art. 26i updof oraz z art. 18f updop, tj. ulgi na złe długi, z uwagi na okoliczność, że obie regulacje znajdują zastosowanie w przypadku, gdy kwota zaliczana do kosztów uzyskania przychodów nie zostanie opłacona (tj. podatnik nie poniesie ekonomicznego ciężaru wydatku).

Zdaniem Ministerstwa inaczej wygląda sytuacja, gdy podatnik zobowiązany do zapłaty ujmie dany wydatek w księgach podatkowych jako koszt uzyskania przychodu, natomiast płatność za daną transakcję zawartą z podmiotem, wobec którego wydano decyzję o zastosowaniu określonych sankcji, nie nastąpiła w ciągu 90 dni od terminu zapłaty przewidzianego przez kontrahentów w umowie, na fakturze bądź innym rachunku. Taka sytuacja wypełnia przepis art. 26i ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2 updof oraz art. 18f ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2 updop, co obliguje dłużnika do korekty podstawy opodatkowania poprzez jej odpowiednie zwiększenie (odpowiednio: zmniejszenie straty) o kwotę nieuregulowanych zobowiązań względem podmiotu, który na podstawie powołanej ustawy z dnia 13 kwietnia 2022 r., został objęty zakazem przekazywania na jego rzecz wartości majątkowych.

Korekta podstawy opodatkowania, w tym przypadku, ma na celu jedynie ekonomiczne wyeliminowanie z wyniku podatkowego kosztu, który nie obciążył majątku podatnika. W przypadku jego uregulowania podatnik uprawniony będzie do odpowiedniej korekty zwrotnej podstawy opodatkowania (odpowiednio: straty) o zapłaconą kwotę zobowiązania.