Roczne rozliczenie składki zdrowotnej przedsiębiorców

W 2023 r. w kwietniowych dokumentach rozliczeniowych niektórzy przedsiębiorcy będą musieli dokonać rocznego rozliczenia składki zdrowotnej. Obowiązek ten dotyczy przedsiębiorców opłacających podatek na zasadach ogólnych oraz zryczałtowany podatek dochodowy. Roczne rozliczenie ma na celu zweryfikowanie, czy kwota składki zdrowotnej obliczonej od rocznej podstawy wymiaru różni się od sumy tych składek wykazanych w dokumentach za poszczególne miesiące roku kalendarzowego (u ryczałtowców) lub składkowego (u przedsiębiorców rozliczających się na zasadach ogólnych).

Termin rozliczenia

Rocznego rozliczenia składki zdrowotnej przedsiębiorca dokonuje w dokumencie rozliczeniowym składanym za miesiąc, w którym upływa termin złożenia zeznania, o którym mowa w art. 45 ust. 1 ustawy o pdof (Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 ze zm.). Termin złożenia tego zeznania za dany rok upływa 30 kwietnia roku następnego. Rozliczenia za 2022 r. należy dokonać w dokumencie rozliczeniowym (ZUS DRA lub ZUS RCA) składanym za kwiecień 2023 r.

Od 1 maja 2023 r. będą obowiązywały nowe wzory raportu ZUS RCA i deklaracji ZUS DRA. Rocznego rozliczenia składki zdrowotnej przedsiębiorca powinien w nich dokonać w:

• w bloku XII. deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA - jeżeli prowadzi działalność gospodarczą jednoosobowo,
• bloku III.F. raportu RCA - jeżeli opłaca składki także za inne osoby (np. pracowników).

Dokumenty rozliczeniowe za kwiecień 2023 r. przedsiębiorcy powinni przekazać do ZUS najpóźniej do 22 maja br., ponieważ w 2023 r. 20 maja przypada w sobotę.

Przedsiębiorca na ryczałcie

Osoba, która z tytułu prowadzonej działalności opłaca podatek dochodowy w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych zgodnie z przepisami ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym (...), ustala roczną podstawę wymiaru składki zdrowotnej w oparciu o art. 81 ust. 2e ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2561 ze zm.), zwanej ustawą zdrowotną. Zgodnie z tym przepisem, roczną podstawę wymiaru składki zdrowotnej dla takich osób stanowi:

• iloczyn liczby miesięcy w roku kalendarzowym podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i kwoty odpowiadającej 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, jeżeli firmowe przychody opodatkowane ryczałtem nie przekroczyły w tym okresie kwoty 60.000 zł,
• iloczyn liczby miesięcy w roku kalendarzowym podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i kwoty 100% ww. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli firmowe przychody opodatkowane ryczałtem przekroczyły w tym okresie kwotę 60.000 zł i nie przekroczyły kwoty 300.000 zł (przykład),
• iloczyn liczby miesięcy w roku kalendarzowym podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i kwoty odpowiadającej 180% ww. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli firmowe przychody opodatkowane ryczałtem przekroczyły w tym okresie kwotę 300.000 zł.

Rozliczenia rocznego za 2022 r. należy dokonać w oparciu o przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale 2021 r., włącznie z wypłatami z zysku, czyli kwotę 6.221,04 zł.

Podatek na zasadach ogólnych

Roczną podstawę wymiaru składki zdrowotnej osób, które z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności opłacają podatek dochodowy na zasadach ogólnych, tj. określonych w art. 27 (według skali podatkowej), art. 30c (podatkiem liniowym) lub art. 30ca (IP Box) ustawy o pdof, ustala się zgodnie z art. 81 ust. 2 ustawy zdrowotnej. Podstawę tę stanowi dochód z działalności gospodarczej ustalony za rok kalendarzowy jako różnica między osiągniętymi przychodami, w rozumieniu ustawy o pdof, z wyłączeniem przychodów niepodlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym innych niż określone w art. 21 ust. 1 pkt 63a, pkt 63b, pkt 152-154 ustawy o pdof, a poniesionymi kosztami uzyskania tych przychodów z uwzględnieniem art. 24 ust. 1-2b ustawy o pdof (patrz tabela). Ustalony w taki sposób dochód pomniejsza się o kwotę opłaconych w tym roku składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe (tj. społecznych), jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów.

Należy pamiętać, że roczna podstawa wymiaru składki zdrowotnej nie może być niższa od kwoty stanowiącej iloczyn liczby miesięcy podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu w roku kalendarzowym, za który ustalany był dochód i minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w pierwszym dniu roku składkowego. Kwotę najniższej rocznej podstawy wymiaru składki zdrowotnej ustala się, biorąc pod uwagę minimalne wynagrodzenie obowiązujące w lutym danego roku, czyli za 2022 r. w wysokości 3.010 zł. Zgodnie z art. 81 ust. 2ba ustawy zdrowotnej, w liczbie miesięcy podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu nie uwzględnia się miesięcy, w których przedsiębiorca spełniał warunki do zwolnienia z obowiązku opłacania składki zdrowotnej na podstawie art. 82 ust. 8-9a ustawy zdrowotnej (tj. jako emeryt lub rencista, osoba niepełnosprawna, pobierająca zasiłek macierzyński nieprzekraczający kwoty świadczenia rodzicielskiego lub zatrudniona jednocześnie na etacie z pensją nie wyższą niż minimalna płaca).

Jeśli przedsiębiorca uzyskał przychody w związku ze zbyciem środków trwałych zamortyzowanych przed 2022 r. i odpisy amortyzacyjne zaliczył do kosztów podatkowych, nie dolicza ich do dochodu.

Dokonując rozliczenia rocznego za 2022 r., przedsiębiorcy opodatkowani na zasadach ogólnych uwzględniają składki zdrowotne zapłacone za okres od lutego 2022 r. do stycznia 2023 r. (nie uwzględniają składki zdrowotnej zapłaconej za styczeń 2022 r.).

Nadpłata i niedopłata

Jeśli z rocznego rozliczenia będzie wynikało, że suma miesięcznych składek na ubezpieczenie zdrowotne jest wyższa niż roczna kwota składki zdrowotnej ustalona od rocznej podstawy, wówczas przedsiębiorca ma prawo do zwrotu nadpłaty. Wniosek o zwrot nadpłaty składki zdrowotnej - zgodnie z art. 81 ust. 2n ustawy zdrowotnej - może być złożony do ZUS w bieżącym roku, w terminie miesiąca od upływu terminu do złożenia zeznania, o którym mowa w art. 45 ust. 1 ustawy o pdof, za rok poprzedni. Wniosek o zwrot za 2022 r. przedsiębiorca będzie mógł złożyć w terminie do 1 czerwca 2023 r. (tak wynika z komunikatu ZUS z dnia 13 stycznia br. zamieszczonego na stronie www.zus.pl). Przedsiębiorca może go złożyć tylko w formie elektronicznej poprzez PUE ZUS.

Jeśli natomiast suma wpłaconych miesięcznych składek na ubezpieczenie zdrowotne jest niższa niż roczna kwota składki zdrowotnej ustalona od rocznej podstawy, przedsiębiorca musi dopłacić różnicę. Dopłaty rocznej składki należy dokonać w terminie płatności składek za kwiecień 2023 r., czyli do 22 maja 2023 r., łącznie z bieżącą składką zdrowotną należną za kwiecień 2023 r.

Zmiana formy opodatkowania

Część przedsiębiorców, która od 1 stycznia 2023 r. zmieniła formę opodatkowania firmowych dochodów, dokonując w kwietniu br. rozliczenia rocznego będzie zobowiązana sporządzić je w kontekście dwóch form opodatkowania.

• Z ryczałtu na opodatkowanie na zasadach ogólnych

Zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa Zdrowia przedstawionym w piśmie z dnia 20 lutego 2023 r., znak DL.704.1.2023.MM (udostępnionym naszemu Wydawnictwu), aby w takim przypadku dokonać rocznego rozliczenia za 2022 r., składkę zdrowotną za styczeń 2023 r. przedsiębiorca: "(...) powinien zaliczyć do »jednomiesięcznego roku składkowego«, który dla tego przedsiębiorcy rozpoczął się w sposób zindywidualizowany np. 1 stycznia 2023 r., a zakończył 31 stycznia 2023 r. (...) składka za styczeń 2023 r., będzie podlegała rozliczeniu rocznemu w ramach roku składkowego obowiązującego od 1 lutego 2022 r. do 31 stycznia 2023 r., z zastrzeżeniem, że dla zastosowania art. 81 ust. 2 ustawy (...) zdrowotnej konieczne jest ustalenie dochodu rozliczonego w danej formie podatkowej za poprzedni rok kalendarzowy. Ze względu na zmianę formy opodatkowania, skuteczną od 1 stycznia 2023 r., oraz fakt, że ubezpieczony w 2022 r. nie prowadził działalności według odpowiadającej formy opodatkowania (według skali podatkowej lub podatku liniowego), składka roczna nie powinna podlegać naliczeniu. (...) Uznając, że liczba miesięcy w których wykonywana była działalność w danej formie opodatkowania w 2022 r. wyniosła zero, wówczas iloczyn liczby miesięcy podlegania pod ubezpieczenie zdrowotne oraz minimalnego wynagrodzenia w pierwszym dniu roku składkowego również wyniesie zero. (...) składka za styczeń, przynależąca do jednomiesięcznego roku składkowego, podlegać będzie obniżeniu do wysokości 0 zł oraz zwrotowi, pod warunkiem braku zaległości (...)".

• Ze skali podatkowej na podatek liniowy

MZ wyjaśniło, że: "(...) W ramach rozliczenia w kontekście formy opodatkowania podatkiem liniowym, przedsiębiorca do podstawy rocznej uwzględnia dochód za rok kalendarzowy 2022 r. Natomiast jako sumę należnych miesięcznych składek opłaconych w ramach tej formy (...) należy uwzględnić składki rozliczone w dokumentach rozliczeniowych złożonych za okres od lutego do grudnia 2022 r. W tym przypadku nieoskładkowany w ramach rozliczenia miesięcznego dochód za grudzień 2022 r. będzie uwzględniony i rozliczony w rozliczeniu rocznym sporządzonym w kontekście opodatkowania podatkiem liniowym. Natomiast dla formy opodatkowania wg skali składka opłacona w styczniu 2023 r. zostanie ujęta w rozliczeniu rocznym dla tej formy opodatkowania jako nadpłata. (...) roczna składka zdrowotna rozliczana w kontekście formy opodatkowania - skala, jaka wystąpiła w ostatnim miesiącu roku składkowego będzie podlegać obniżeniu do 0 zł oraz zwrotowi, pod warunkiem braku zaległości na koncie płatnika. (...)".