Umowa zlecenia zawarta z własnym pracodawcą a podstawa wymiaru świadczeń chorobowych - zmiana stanowiska ZUS

W podstawie wymiaru wynagrodzenia chorobowego i zasiłków z ubezpieczeń społecznych, dalej: świadczeń chorobowych, uwzględnia się przychód pracownika uzyskany za odpowiednie miesiące poprzedzające niezdolność do pracy stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe oraz ubezpieczenie chorobowe (art. 92 § 2 K.p. i art. 36 ust. 1 i 2 w zw. z art. 3 pkt 3 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, Dz. U. z 2022 r. poz. 1732 ze zm., dalej: ustawy zasiłkowej). Zatem uzyskany przez pracownika przychód z tytułu umowy zlecenia zawartej z własnym pracodawcą lub wykonywanej na jego rzecz, zgodnie z art. 8 ust. 2a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1230 ze zm.), dalej: ustawy o sus, jest składnikiem przyjmowanym do podstawy wymiaru świadczeń chorobowych. Dotyczy to także innych umów cywilnoprawnych wymienionych w art. 8 ust. 2a ustawy o sus, tj. umowy agencyjnej, umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące umowy zlecenia, a także umowy o dzieło, zawartych z własnym pracodawcą lub wykonywanych na jego rzecz (dalej: innych umów cywilnoprawnych).

Dotychczas przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczenia chorobowego do ww. umów cywilnoprawnych miał zastosowanie art. 41 ust. 2 ustawy zasiłkowej. Zgodnie z tym przepisem, składniki wynagrodzenia przysługujące w myśl umowy o pracę lub innego aktu, na podstawie którego powstał stosunek pracy, do określonego terminu wlicza się do podstawy wymiaru zasiłków przysługujących tylko za okres do tego terminu. Oznaczało to, że wynagrodzenie z umowy zlecenia (innej umowy cywilnoprawnej) zawartej z własnym pracodawcą lub wykonywanej na jego rzecz uwzględniało się w podstawie wymiaru świadczeń chorobowych nie dłużej niż do dnia, do którego ją zawarto. Ponadto, w sytuacji gdy pracodawca zawierał z własnym pracownikiem kolejne takie umowy, to wynagrodzenie z tytułu ich wykonywania wliczało się do podstawy wymiaru świadczeń chorobowych, pod warunkiem że między nimi nie było przerwy albo przerwa przypadała na dni ustawowo wolne od pracy. Tak wynikało z pkt 313 w związku z pkt 312 "Komentarza do ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego... (Zakład Ubezpieczeń Społecznych, kwiecień 2022 r.)", udostępnionego wcześniej na stronie internetowej ZUS (www.zus.pl).

W dniu 24 sierpnia 2023 r. ZUS opublikował nową wersję komentarza, w której zmienił m.in. omówione wyżej zasady wliczania do podstawy wymiaru świadczeń chorobowych wynagrodzenia z umowy zlecenia (innej umowy cywilnoprawnej) zawartej z własnym pracodawcą lub wykonywanej na jego rzecz. Obecnie do podstawy wymiaru wlicza się wynagrodzenie z wszystkich umów zlecenia (innych umów cywilnoprawnych) wykonywanych w miesiącach, za które wynagrodzenie jest uwzględniane w podstawie wymiaru świadczenia chorobowego przysługującego pracownikowi. Nie ma już znaczenia, czy umowa zlecenia (inna umowa cywilnoprawna) została zakończona, czy też trwa nadal.

Nasze Wydawnictwo wystąpiło do ZUS z pytaniem, od kiedy należy stosować nowe zasady. W odpowiedzi otrzymanej 4 września 2023 r. ZUS wyjaśnił:

"(...) 12 lipca 2023 r. wytyczne dotyczące wprowadzenia tych zmian zostały przekazane wszystkim Oddziałom ZUS. Zatem od tego dnia, Oddziały ZUS ustalając podstawy wymiaru świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, zaczęły uwzględniać także przychód z umowy zlecenia zawartej z własnym pracodawcą, niezależnie od terminu, do którego umowa ta obowiązywała. Oczywiście, jeżeli miesiące, za które zostało wypłacone wynagrodzenie z umów zlecenia są uwzględniane w tej podstawie (...). Oddziały ZUS nie dokonują ponownego przeliczenia podstawy wymiaru zasiłków z ubezpieczenia chorobowego w sprawach zamkniętych, w których nastąpiła już wypłata. Jeżeli jednak ubezpieczony wystąpi z wnioskiem o dokonanie przeliczenia podstawy wymiaru świadczeń z ubezpieczenia chorobowego w kontekście przyjęcia do niej przychodu z umowy zlecenia, to Oddział ZUS może dokonać przeliczenia tej podstawy i dopłacić różnicę pomiędzy wypłaconym a należnym zasiłkiem. Zasady te obowiązują także płatników składek, którzy sami wypłacają swoim ubezpieczonym zasiłki. Należy jednak pamiętać, że jeżeli niewypłacenie zasiłku w pełnej wysokości było następstwem działań Zakładu/płatnika składek, roszczenie o wypłatę zasiłku przedawnia się po upływie 3 lat od ostatniego dnia okresu, za który zasiłek przysługuje. (...)"

UWAGA! ZUS w przesłanym stanowisku nie odniósł się do kwestii wypłaty pracownikom wraz z wyrównaniem odsetek z tytułu opóźnienia. Stąd też nasze Wydawnictwo wystąpiło w tej sprawie z pytaniem do ZUS. Do dnia oddania niniejszego numeru BI do druku nie uzyskaliśmy jednak odpowiedzi.