Prowadzimy przedsiębiorstwo wytwarzające energię cieplną. Podczas awarii sieci ciepłowniczej potrzebowaliśmy osoby do zrealizowania usługi spawania sieci. Zawarliśmy umowę zlecenia. Czy ten rodzaj umowy był właściwy, czy też należało zawrzeć umowę o dzieło?
Z linii orzeczniczej wynika, że na wykonanie prac spawalniczych powinna być zawarta umowa zlecenia lub o świadczenie usług, a nie umowa o dzieło. W razie sporu w tej sprawie ostatecznie może rozstrzygnąć sąd.
Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia (art. 627 K.c.). Jej najważniejszą cechą jest zindywidualizowany rezultat w postaci materialnej lub niematerialnej, z góry określony, samoistny, obiektywnie osiągalny i pewny, za którego powstanie przyjmujący zamówienie ponosi odpowiedzialność (por. m.in. wyrok NSA z 26 stycznia 2021 r., sygn. akt II GSK 1628/18 i postanowienie SN z 26 listopada 2020 r., sygn. akt I UK 355/19). Dlatego też nazywa się ją umową rezultatu. Dzieło realizowane jest swobodnie i samodzielnie przez przyjmującego zamówienie, zwykle jednorazowo, w ustalonym z góry terminie. Wymaga odpowiednich kwalifikacji, umiejętności i środków, lecz dla wykonania dzieła nie ma znaczenia intensywność pracy i staranność (por. wyrok SA w Szczecinie z 14 czerwca 2018 r., sygn. akt III AUa 314/17). Można je poddać sprawdzianowi na istnienie wad fizycznych (por. wyrok SA w Katowicach z 7 czerwca 2018 r., sygn. akt III AUa 160/18). Taki sprawdzian jest niemożliwy do przeprowadzenia, gdy strony nie określiły w umowie cech i parametrów indywidualizujących dzieło. Wówczas brak kryteriów określających wynik umowy pożądany przez zamawiającego prowadzi do wniosku, że przedmiotem zamówienia jest wykonanie określonych czynności, a nie ich rezultat (por. wyrok SN z 14 listopada 2018 r., sygn. akt III UK 176/17).
Kodeks cywilny dostępny jest w serwisie www.przepisy.gofin.pl. |
Zwracamy uwagę! Wykonanie dzieła przybiera najczęściej postać wytworzenia rzeczy, lecz może także polegać na dokonaniu zmian w rzeczy już istniejącej, jej naprawieniu, przerobieniu, uzupełnieniu albo rozbudowie, połączeniu z innymi rzeczami, dodaniu części składowych lub przynależności (por. wyrok SN z 7 marca 2019 r., sygn. akt III UK 62/18, OSNP 2019/11/137). Nie jest jednak umową o dzieło umowa, której przedmiotem jest realizacja we współpracy z innymi osobami czynności (np. spawania, montowania, szlifowania) prowadzących do stworzenia zamkniętej pod względem konstrukcyjnym całości (np. statku), która stanowi indywidualnie określony i samoistny rezultat tych wspólnych czynności (por. wyrok SN z 21 października 2020 r., sygn. akt I UK 83/19). Wykonywanie powtarzalnych czynności, nawet gdy prowadzi do pewnego wymiernego efektu, również nie może być rozumiane jako jednorazowy rezultat i kwalifikowane jako realizacja umowy o dzieło (por. wyrok NSA z 14 stycznia 2021 r., sygn. akt II GSK 924/18).
Z kolei przez umowę zlecenia/o świadczenie usług (do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu) przyjmujący zlecenie/usługę zobowiązuje się do dokonania określonej czynności dla dającego zlecenie/usługę (art. 734 § 1 w zw. z art. 750 K.c.). Z art. 735-751 K.c. oraz z orzecznictwa wynika, że charakteryzuje się ona:
Prace spawalnicze, które nie prowadzą do powstania mierzalnego dzieła, lecz są elementem szerszego procesu (np. produkcyjnego) powinny być przedmiotem umowy zlecenia/o świadczenie usług (por. m.in. ww. wyrok SA w Szczecinie z 14 czerwca 2018 r., SA w Białymstoku z 20 sierpnia 2013 r., sygn. akt III AUa 288/13, SO w Rzeszowie z 4 lutego 2020 r., sygn. akt IV U 1548/19 oraz SO w Łodzi z 24 lutego 2017 r., sygn. akt VIII U 2264/16). Jednak potwierdzenie tej interpretacji lub dopuszczenie umowy o dzieło na spawanie należy do sądu, który zdecyduje po przeanalizowaniu całokształtu okoliczności w danej sprawie (por. wyroki SA w Szczecinie z 6 września 2016 r., sygn. akt III AUa 994/15 i z 28 lipca 2016 r., sygn. akt III AUa 971/15).
Ważne: O kwalifikacji umowy cywilnoprawnej nie decyduje jej nazwa i stylistyka, lecz treść, zgodny zamiar stron i cel, okoliczności zawarcia, sposób realizacji oraz cechy przeważające. |
Takie jest jednoznaczne i konsekwentne stanowisko sądów, zawarte m.in. wyrokach Naczelnego Sądu Administracyjnego z 26 stycznia 2021 r. (sygn. akt II GSK 1858/18) oraz Sądu Najwyższego z 26 marca 2013 r. (sygn. akt II UK 201/12) i z 21 marca 2013 r. (sygn. akt III CSK 216/12). Ma ono związek z pozostawieniem wyboru stosunku prawnego jego stronom, zgodnie z zasadą swobody umów (art. 3531 K.c.). Ich decyzja w zakresie rodzaju umowy, jej postanowień i celu musi być jednak zgodna z obowiązującymi przepisami, właściwością stosunku prawnego i zasadami współżycia społecznego. Naruszenie któregokolwiek z tych kryteriów spowoduje nieważność zawartej umowy, zgodnie z art. 58 K.c. (por. wyrok SA w Białymstoku z 23 października 2019 r., sygn. akt I ACa 134/19).
Dodajmy, że te same strony mogą łączyć jednocześnie umowa zlecenia i umowa o dzieło, jeśli ich przedmioty i sposób wykonywania są zupełnie inne. Takie działanie nie jest obejściem prawa (por. wyrok SA w Warszawie z 10 września 2020 r., sygn. akt III AUa 1489/17).
|