Zgodnie z art. 90 ust. 3 ustawy o VAT prawo do odliczenia podatku naliczonego przysługuje podatnikom w odniesieniu do zakupów związanych z działalnością opodatkowaną podatkiem VAT, natomiast zakupy towarów i usług związane z czynnościami zwolnionymi z VAT, nie uprawniają do odliczenia VAT naliczonego. Przy zakupach związanych z działalnością "mieszaną" czyli zwolnioną z VAT i opodatkowaną, gdy nie można przypisać danego zakupu do danego rodzaju czynności, podatnicy dokonują odliczenia VAT proporcjonalnie. Do końca 2015 r. nie była natomiast uregulowana zasada postępowania w sytuacji gdy podatnik dokonywał zakupu towaru czy usługi związanego zarówno z wykonywaną przez niego działalnością gospodarczą, jak i z czynnościami niepodlegającymi opodatkowaniu podatkiem VAT. W rezultacie w takich przypadkach podatnicy odliczali VAT naliczony w całości. Od 1 stycznia 2016 r. podatnicy nie mogą już w tych sytuacjach odliczać VAT w pełnej wysokości.
Uwaga
Podatnicy, którzy dokonują zakupu towarów i usług związanych zarówno z wykonywaną działalnością gospodarczą, jak i z czynnościami pozostającymi poza regulacjami ustawy o VAT, od 1 stycznia 2016 r. na mocy art. 86 ust. 2a ustawy o VAT muszą ustalić proporcję (prewspółczynnik), według której odliczać będą VAT naliczony.
Stosowanie ograniczeń w odliczaniu VAT poprzez tzw. prewspółczynnik, dotyczy podmiotów, które:
Przykład
Fundacja działająca przy klubie piłkarskim poza statutową działalnością prowadzi również działalność gospodarczą opodatkowaną podatkiem VAT (sprzedaż odzieży sportowej). Zarówno na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej, jak i na potrzeby działalności statutowej fundacja wynajmuje lokal użytkowy, płacąc wynajmującemu miesięczny czynsz. Od dnia 1 stycznia 2016 r. podatnik może odliczać VAT z faktur dokumentujących najem proporcjonalnie – przy zastosowaniu prewspółczynnika. |
Należy przy tym pamiętać, że odliczania VAT na podstawie prewspółczynnika nie stosuje się w odniesieniu do zakupu towarów i usług:
Przykład
W 2015 r. podatnik zakupił samochód osobowy, który wykorzystywany jest przez niego na potrzeby działalności gospodarczej, ale również częściowo na potrzeby osobiste. Przy nabyciu samochodu podatnik odliczył 50% podatku naliczonego. Jego używanie do celów prywatnych, na podstawie art. 8 ust. 5 ustawy o VAT nie podlega opodatkowaniu VAT. W stosunku do ww. samochodu nie mają zastosowania przepisy ograniczające odliczanie VAT przy zastosowaniu prewspółczynnika. |
Obowiązkiem podatnika, w sytuacji gdy wykonuje on oprócz działalności podlegającej opodatkowaniu podatkiem VAT również działalność pozostającą poza zakresem tego podatku, jest ustalenie na podstawie danych za poprzedni rok podatkowy proporcji, w jakiej zakup służy wykonywanej przez niego działalności gospodarczej, a w jakiej – innym celom, pozostającym poza regulacją ustawy o VAT. Zatem prewspółczynnik na 2016 r. ustalić należy w oparciu o dane z roku 2015.
Uwaga
Sposób określenia proporcji – zgodnie z art. 86 ust. 2a ustawy o VAT – powinien najbardziej odpowiadać specyfice wykonywanej przez podatnika działalności i dokonywanych przez niego nabyć.
Przy ustalaniu prewspółczynnika, należy pamiętać, że sposób określenia proporcji będzie najbardziej odpowiadał specyfice wykonywanej przez podatnika działalności i dokonywanych przez niego nabyć, jeżeli:
1) będzie zapewniał dokonanie obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wyłącznie w odniesieniu do części kwoty podatku naliczonego proporcjonalnie przypadającej na wykonywane w ramach działalności gospodarczej czynności opodatkowane oraz
2) będzie obiektywnie odzwierciedlał część wydatków przypadającą odpowiednio na działalność gospodarczą oraz na cele inne niż działalność gospodarcza, z wyjątkiem celów osobistych, do których ma zastosowanie art. 7 ust. 2 i art. 8 ust. 2, oraz celów, o których mowa w art. 8 ust. 5 – w przypadku, o którym mowa w tym przepisie, gdy przypisanie tych wydatków w całości do działalności gospodarczej nie będzie możliwe.
W ustawie o VAT wskazano przykładowe dane, w oparciu o które podatnik będzie mógł wyznaczyć sposób określenia proporcji. Aby móc proporcję tę ustalić, zgodnie z art. 86 ust. 2c ustawy o VAT – podatnik może wykorzystać w szczególności następujące dane:
1) średnioroczną liczbę osób wykonujących wyłącznie prace związane z działalnością gospodarczą w ogólnej średniorocznej liczbie osób wykonujących prace w ramach działalności gospodarczej i poza tą działalnością;
2) średnioroczną liczbę godzin roboczych przeznaczonych na prace związane z działalnością gospodarczą w ogólnej średniorocznej liczbie godzin roboczych przeznaczonych na prace związane z działalnością gospodarczą i poza tą działalnością;
3) roczny obrót z działalności gospodarczej w rocznym obrocie podatnika z działalności gospodarczej powiększonym o otrzymane przychody z innej działalności, w tym wartość dotacji, subwencji i innych dopłat o podobnym charakterze, otrzymanych na sfinansowanie wykonywanej przez tego podatnika działalności innej niż gospodarcza;
4) średnioroczną powierzchnię wykorzystywaną do działalności gospodarczej w ogólnej średniorocznej powierzchni wykorzystywanej do działalności gospodarczej i poza tą działalnością.
Uwaga
Co do zasady podatnik może sam zdecydować w oparciu o jaką metodę ustali prewspółczynnik na dany rok. Metoda ta powinna odpowiadać specyfice wykonywanej przez podatnika działalności i dokonywanych przez niego nabyć.
Jeżeli podatnik uzna, że w odniesieniu do wykonywanej przez niego działalności i w stosunku do dokonywanych przez niego nabyć, prewspółczynnik ustalony na podstawie danych za ubiegły rok podatkowy (2015) byłby niereprezentatywny, może on na podstawie art. 86 ust. 2h ustawy o VAT – uzgodnić z organami podatkowymi (w formie protokołu) najbardziej reprezentatywny dla specyfiki prowadzonej działalności i dokonywanych nabyć sposób określenia proporcji odliczania podatku naliczonego.
Podobna zasada dotyczy podatników rozpoczynających w danym roku podatkowym wykonywanie działalności gospodarczej i działalności innej niż działalność gospodarcza. Wówczas do obliczenia proporcji przyjąć powinien dane wyliczone szacunkowo, według prognozy ustalonej w formie protokołu z naczelnikiem urzędu skarbowego.
W stosunku do niektórych podatników wskazano konkretne metody określania prewspółczynnika. Na podstawie art. 86 ust. 22 ustawy o VAT, Ministerstwo Finansów wydało rozporządzenie z dnia 17 grudnia 2015 r. w sprawie sposobu określania zakresu wykorzystywania nabywanych towarów i usług do celów działalności gospodarczej w przypadku niektórych podatników (Dz. U. poz. 2193).
Szczególne zasady określania prewspółczynnika dotyczą:
1) jednostek samorządu terytorialnego oraz utworzonych przez nie samorządowych jednostek budżetowych, czyli obsługujących jednostki samorządu terytorialnego urzędów i pozostałych samorządowych jednostek budżetowych oraz zakładów budżetowych,
2) państwowych jednostek budżetowych,
3) uczelni publicznych,
4) instytutów badawczych.
W przypadku jednostki samorządu terytorialnego – na podstawie § 3 ww. rozporządzenia, sposób określenia proporcji ustala się odrębnie dla każdej z jednostek organizacyjnych jednostki samorządu terytorialnego.
Dane, na podstawie których podmioty te ustalić muszą prewspółczynnik na 2016 r. prezentujemy poniżej w formie tabeli:
Rodzaj podmiotu | Wzór – sposób określenia prewspółczynnika | |||||||||||||||||||||||
Państwowe instytucje |
gdzie poszczególne symbole oznaczają:
|
|||||||||||||||||||||||
Uczelnie |
gdzie poszczególne symbole oznaczają:
|
|||||||||||||||||||||||
Jednostki budżetowe |
gdzie poszczególne symbole oznaczają:
|
|||||||||||||||||||||||
Zakłady |
gdzie poszczególne symbole oznaczają:
|
|||||||||||||||||||||||
Urzędy obsługujące jednostki samorządu terytorialnego |
gdzie poszczególne symbole oznaczają:
|
|||||||||||||||||||||||
Instytuty badawcze |
gdzie poszczególne symbole oznaczają:
|
|||||||||||||||||||||||
Samorządowe instytucje kultury |
gdzie poszczególne symbole oznaczają:
|
Wskazane wyżej podmioty, dla których ustalono szczególne zasady ustalania prewspółczynnika nie muszą jednak stosować zawartych w rozporządzeniu zapisów. Mogą oni zastosować inny, bardziej ich zdaniem reprezentatywny sposób określenia proporcji, przy czym rezygnując ze stosowania przepisów rozporządzenia, nie będą mogli skorzystać z pewności prawa gwarantowanej tym aktem.
Podatnicy, którzy w 2016 r. będą odliczać VAT proporcjonalnie na podstawie art. 86 ust. 2a ustawy o VAT, po zakończeniu roku podatkowego zobowiązani będą do dokonania korekty odliczonego podatku VAT na postawie wyliczonego za dany rok rzeczywistego wskaźnika proporcji (art. 90c ustawy o VAT). W art. 90c ust. 3 ustawy o VAT wskazano przy tym, iż dokonując korekty rocznej podatnik może przyjąć inny sposób określania proporcji, niż został przyjęty dla danego roku podatkowego, jeżeli byłby on bardziej reprezentatywny dla zakończonego roku.
Pamiętać przy tym należy, że przepis art. 90c ustawy o VAT ma zastosowanie do towarów i usług, które zostały nabyte przez podatników od 1 stycznia 2016 r., zatem pierwsza roczna korekta zostanie dokonana po zakończeniu 2016 r.
|