Skutki zawieszenia działalności gospodarczej przez podatnika VAT

Podatnicy, którzy z różnych przyczyn nie są w stanie przez pewien okres prowadzić działalności gospodarczej, mogą skorzystać z możliwości jej zawieszenia. Prawo podatników do zawieszenia działalności gospodarczej wynika z art. 14a ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2010 r. nr 220, poz. 1447 ze zm.). Zawieszenie to może trwać od 30 dni do dwudziestu czterech miesięcy. W tym okresie przedsiębiorca nie może wykonywać działalności gospodarczej i osiągać bieżących przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej.

Zawieszenie działalności może być stosowane jedynie przez podatników niezatrudniających pracowników, w tym również przez spółki cywilne, z tym że w ostatnim przypadku zawieszenie działalności musi być dokonane przez wszystkich wspólników.

W okresie zawieszenia działalności podatnik-przedsiębiorca nie ma prawa wykonywania działalności gospodarczej, jednak musi wykonywać wszelkie obowiązki nakazane przepisami prawa. W czasie trwania zawieszenia działalności podatnik ma prawo:

1) wykonywać wszelkie czynności niezbędne do zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów;

2) przyjmować należności lub obowiązek regulować zobowiązania, powstałe przed datą zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej;

3) zbywać własne środki trwałe i wyposażenie;

4) lub obowiązek uczestniczenia w postępowaniach sądowych, postępowaniach podatkowych i administracyjnych związanych z działalnością gospodarczą wykonywaną przed zawieszeniem wykonywania działalności gospodarczej;

5) osiągać przychody finansowe, także z działalności prowadzonej przed zawieszeniem wykonywania działalności gospodarczej;

6) zostać poddany kontroli na zasadach przewidzianych dla przedsiębiorców wykonujących działalność gospodarczą,

7) wykonywać wszelkie obowiązki nakazane przepisami prawa.

Aby podatnik-przedsiębiorca mógł skutecznie zawiesić działalność gospodarczą, a także aby mógł ją skutecznie wznowić, musi złożyć pisemny wniosek w tej sprawie właściwemu organowi ewidencyjnemu, a w przypadku przedsiębiorców podlegających obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego - właściwemu sądowi rejestrowemu.

Każdy czynny podatnik VAT - co do zasady - ma obowiązek miesięcznego (bądź kwartalnego) rozliczania podatku VAT poprzez złożenie deklaracji. Deklaracje składa się nie tylko wówczas, gdy podatnik wykonał w danym okresie rozliczeniowym czynności opodatkowane, ale również i wtedy, gdy czynności takich nie wykonywał. Deklaracje składa się również bez względu na to czy podatnik dokonywał jakichkolwiek zakupów uprawniających do odliczania podatku naliczonego. Obowiązek składania deklaracji VAT wynika z art. 99 ustawy o VAT.

Deklaracje składane są przez czynnych podatników VAT za okresy miesięczne lub kwartalne w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po każdym kolejnym miesiącu (kwartale) rozliczeniowym. Przywilejem dla podatników, którzy postanowili zawiesić czasowo wykonywaną działalność gospodarczą jest odstąpienie od obowiązku składania deklaracji w okresie zawieszenia.

Uwaga

Na podstawie art. 99 ust. 7a ustawy o VAT, czynni podatnicy, którzy zawiesili wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, nie mają obowiązku składania deklaracji VAT za te okresy rozliczeniowe, których dotyczy zawieszenie.

Zwolnienie z obowiązku składania deklaracji podatkowych nie jest jednak bezwzględnie obowiązujące. Nie dotyczy ono:

1) podatników zarejestrowanych jako podatnicy VAT UE zgodnie z art. 97 ustawy o VAT;

2) podatników dokonujących wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów;

3) podatników dokonujących importu usług lub nabywających towary - w zakresie których są podatnikami;

4) okresów rozliczeniowych, w których zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej nie dotyczyło pełnego okresu rozliczeniowego;

5) okresów rozliczeniowych, za które podatnik jest obowiązany do rozliczenia podatku z tytułu wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu oraz za które jest obowiązany dokonać korekty podatku naliczonego.

Podatnicy VAT, którzy decydują się na czasowe zawieszenie prowadzonej działalności mają wątpliwości, w jaki sposób w okresie zawieszenia działalności mogą rozliczać VAT naliczony z faktur dokumentujących koszty związane z podtrzymaniem tej działalności, takie jak np. leasing operacyjny, energia, telefon, najem lokalu itp.

Przepis art. 99 ust. 7a ustawy o VAT wskazuje jedynie, iż w okresie zawieszenia działalności (poza sytuacjami przedstawionymi w art. 99 ust. 7b), podatnik nie musi składać deklaracji VAT.

Żaden z przepisów ustawy o VAT, nie zawiera natomiast regulacji umożliwiających podatnikom kumulowanie podatku naliczonego, jaki pojawi się u nich w okresie zawieszenia działalności.

Aby móc podatek ten "odzyskać" podatnik może złożyć deklarację za okres, w którym przysługuje mu prawo do odliczenia podatku naliczonego - wykazując z miesiąca na miesiąc narastająco kwotę VAT naliczonego do przeniesienia na następny okres rozliczeniowy, lub też ubiegając się o zwrot bezpośredni.

Warto zauważyć, że nie jest konieczne "kumulowanie" podatku poprzez wykazanie go jako kwoty do przeniesienia na następny miesiąc. Brak czynności opodatkowanych nie jest bowiem, w świetle obowiązujących przepisów, przeszkodą w otrzymaniu bezpośredniego zwrotu tego podatku na rachunek bankowy. Jednak ze względu na brak sprzedaży, zwrot ten można otrzymać w najdłuższym z możliwych terminów, czyli w ciągu 180 dni od dnia złożenia deklaracji. Jeżeli podatnik złoży zabezpieczenie majątkowe w wysokości żądanego zwrotu, wówczas termin ten może ulec skróceniu do 60 dni od dnia złożenia deklaracji.

Można również wybrać inne rozwiązanie, a mianowicie nie odliczać podatku naliczonego z otrzymywanych faktur do czasu, aż upłynie okres zawieszenia. Jednak w tym przypadku, aby móc skorzystać z prawa do odliczenia podatku naliczonego za okres, w którym działalność była zawieszona, podatnik musi złożyć korekty deklaracji za cały okres zawieszenia działalności.

Oba te rozwiązania są niekorzystne dla podatników. Skoro bowiem podatnik zawiesza działalność gospodarczą na pewien czas, to należy przypuszczać, że istnieją ku temu powody, np. długotrwały wyjazd czy choroba. Nie jest więc w interesie podatnika wypełnianie w tym czasie dodatkowych obowiązków, jakim niewątpliwie jest składanie deklaracji. Z kolei składanie korekt deklaracji po okresie zawieszenia, gdy np. działalność zawieszona była na 24 miesiące jest również czasochłonne.

W okresie zawieszenia działalności gospodarczej podatnik może podejmować pewne przewidziane prawem czynności. Nie ma przeszkód prawnych, aby w tym czasie dokonał on sprzedaży posiadanych środków trwałych.

Podatnik, który w okresie zawieszenia działalności dokona np. sprzedaży samochodu, stanowiącego jego środek trwały, ma obowiązek opodatkowania tej transakcji na ogólnych zasadach. Powinien w takim przypadku złożyć deklarację VAT, za okres w którym powstanie obowiązek podatkowy od tej transakcji.

Obowiązek złożenia deklaracji VAT nie oznacza w tym przypadku, że podatnik wznawia działalność. Złożenie deklaracji w takim przypadku należy traktować jako zdarzenie sporadyczne i stanowiące wypełnienie ustawowego obowiązku wynikającego z art. 99 ust. 7b pkt 5 ustawy o VAT.