Pracownikom w określonych okolicznościach przysługują od pracodawcy odprawy pieniężne. Najczęściej spotykanymi odprawami są odprawy emerytalno-rentowe i ekonomiczne. Pierwsza z nich przysługuje na mocy przepisów Kodeksu pracy, a do wypłaty drugiej obliguje pracodawcę tzw. ustawa o zwolnieniach grupowych, oczywiście po spełnieniu przez pracownika warunków nabycia prawa do tych odpraw.
Jak stanowi art. 921 § 1 K.p., pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna. Pracownik, aby mógł nabyć prawo do tego świadczenia, musi osiągnąć wiek emerytalny lub uzyskać rentę z tytułu niezdolności do pracy, a stosunek pracy musi ustać w związku z tymi okolicznościami. Przesłanki te muszą być spełnione łącznie. W takim przypadku odprawa emerytalno-rentowa jest równa jednomiesięcznemu wynagrodzeniu pracownika.
Odprawa emerytalna powinna być wypłacona w dniu ustania zatrudnienia. Tak wynika z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 kwietnia 1998 r., sygn. akt I PKN 508/97, w którym Sąd stwierdził, że roszczenie o zapłatę odprawy emerytalnej jest wymagalne od dnia rozwiązania stosunku pracy (co przesądza o terminie jej wypłaty w tym dniu), także wtedy, gdy orzeczenie przyznające emeryturę zostało wydane później.
Natomiast nieco inaczej wygląda termin wypłaty odprawy rentowej. Tutaj pracodawca nie może samodzielnie stwierdzić, czy pracownik spełnia przesłanki do otrzymania renty (z którą związana jest odprawa). Potrzebna jest do tego decyzja ZUS, dlatego dopiero po jej przedłożeniu pracodawca może wypłacić odprawę rentową.
Pracownik, który raz otrzymał odprawę emerytalno-rentową, nie może ponownie nabyć do niej prawa.
Odprawę emerytalno-rentową oblicza się na zasadach obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu za urlop.
Pracodawcy zatrudniający co najmniej 20 pracowników podlegają przepisom ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. z 2018 r. poz. 1969 ze zm.), zwanej ustawą o zwolnieniach grupowych. Przewiduje ona, że pracodawcy dokonujący zwolnień grupowych oraz indywidualnych w ramach tej ustawy są obowiązani do wypłaty pracownikom odprawy pieniężnej.
Wysokość odprawy ekonomicznej wynosi:
Odprawę ekonomiczną oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop.
Należy zaznaczyć, że maksymalna wysokość odprawy ekonomicznej nie może przekroczyć 15-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę, obowiązującego w dniu rozwiązania stosunku pracy.
Zarówno odprawę emerytalno-rentową, jak i odprawę ekonomiczną z ustawy o zwolnieniach grupowych oblicza się na zasadach obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, co wynika z § 2 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. z 2017 r. poz. 927), a w przypadku odprawy ekonomicznej także z przepisów odrębnych.
Metodykę obliczania ekwiwalentu/odprawy uregulowano w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz. U. z 1997 r. nr 2, poz. 14 ze zm.). Na mocy tego aktu prawnego stałe miesięczne składniki wynagrodzenia należy przyjąć przy obliczaniu ekwiwalentu/odprawy w wysokości należnej pracownikowi w miesiącu nabycia prawa do odprawy. Z kolei składniki przysługujące za okresy nie dłuższe niż miesiąc, z wyjątkiem stałych miesięcznych, należy uwzględnić w średniej wysokości wypłaconej w okresie 3 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do ekwiwalentu/odprawy. Jeżeli pracownik nie przepracował pełnego okresu przyjmowanego do podstawy, wynagrodzenie faktycznie wypłacone mu w tym okresie dzieli się przez liczbę dni pracy, za które przysługiwało to wynagrodzenie, a otrzymany wynik mnoży się przez liczbę dni, jakie pracownik przepracowałby w ramach normalnego czasu pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Jest to tzw. dopełnienie podstawy.
Natomiast składniki przysługujące za okresy dłuższe niż miesiąc, wypłacone w okresie 12 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odprawy, należy wliczyć w średniej wysokości z tego okresu.
Ustalając wysokość wymienionych odpraw, nie stosuje się przeliczeń z wykorzystaniem współczynnika urlopowego, gdyż odprawy te zasadniczo odpowiadają wysokości miesięcznego wynagrodzenia lub jego wielokrotności.
|
Przykład Pracodawca wypowiedział pracownikowi umowę o pracę zawartą 1 lutego 2016 r. Umowa rozwiąże się po upływie 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia w dniu 31 października 2023 r. Przyczyną wypowiedzenia była likwidacja stanowiska pracy. Pracodawca zatrudnia 30 pracowników i podlega przepisom ustawy o zwolnieniach grupowych. Pracownikowi przysługuje odprawa ekonomiczna w wysokości 2-miesięcznego wynagrodzenia, gdyż jego staż zakładowy wynosi 7 lat i 9 miesięcy. |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 1465)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
