Terminy wypłat dodatkowych składników wynagrodzenia, takich jak premie, nagrody czy dodatki, są na ogół dobrze znane pracownikom danego zakładu. Czasami lista wypłat takich świadczeń płacowych obejmuje większość zatrudnionych. Z ich grona, co do zasady, wyłączona jest jednak kadra zarządzająca, gdyż jej warunki płacowe pozostają poza zakresem przepisów zakładowych.
Kadra kierownicza bez regulaminu
Warunki płacowe pracowników zatrudnionych w danej firmie mogą wynikać z kilku źródeł. Ważne są nie tylko regulacje ustawowe, które dla większości pracowników zawarte są w Kodeksie pracy, ale również przepisy zakładowe i umowa o pracę. Każdy z tych aktów prawnych może przewidywać określone uprawnienia dla pracowników, zarówno płacowe, jak i pozapłacowe. Dla zatrudnionych istotne są szczególnie te pierwsze, stąd duże znaczenie mają te zapisy ustaw, regulaminów, układów czy umów, które przyznają im konkretne świadczenia. Dla ogółu zatrudnionych takimi aktami są w pierwszej kolejności ustawy (w tym Kodeks pracy), następnie układy zbiorowe pracy lub regulaminy (wynagradzania, premiowania) i ostatecznie umowa o pracę. Ten ostatni dokument nabiera szczególnej wagi w odniesieniu do pracowników należących do kadry zarządzającej.
Warunki płacowe osób zarządzających nie mogą być przedmiotem zakładowych układów zbiorowych pracy czy regulaminów wynagradzania. W celu ustalenia warunków płacowych takich osób konieczne jest jednak sprawdzenie, czy należą one do grupy kierującej firmą. W takich sytuacjach rozstrzygająca jest definicją kadry zarządzającej przewidziana w art. 128 § 2 pkt 2 K.p. Do zarządzających zakładem pracy zalicza ona pracowników kierujących jednoosobowo zakładem pracy i ich zastępców, pracowników wchodzących w skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy oraz głównych księgowych. Definicja ta jest stosunkowo wąska, nie są bowiem w niej uwzględniani kierownicy średniego szczebla, majstrowie, brygadziści czy inni pracownicy zatrudnieni na podobnych, samodzielnych stanowiskach. Warunki wynagradzania takich kierowników mogą być regulowane przez przepisy zakładowe, w odróżnieniu od ścisłego pionu kierowniczego, dla którego uprawnienia płacowe powinny wynikać z innych aktów.
Postanowienia zakładowego układu zbiorowego lub regulaminu pracy, przewidujące uprawnienia płacowe dla kadry zarządzającej, są nieważne.
Dla dyrektora ważna umowa
Kodeks pracy w art. 24126 § 2 K.p. stanowi, iż zakładowy układ zbiorowy nie może określać warunków wynagradzania pracowników zarządzających w rozumieniu art. 128 § 2 pkt 2 K.p. oraz osób zarządzających zakładem pracy na innej podstawie. Odesłanie do tego przepisu zawiera art. 772 § 5 K.p. dotyczący regulaminu wynagradzania.
Tak więc pracownicy zarządzający nie mają co liczyć na świadczenia, które są wypłacane innym pracownikom na podstawie wskazanych aktów zakładowych. Nie oznacza to jednak, że droga do przyznania nagrody jubileuszowej, premii rocznej czy innego tego typu świadczenia jest dla nich zamknięta. W takich przypadkach w miejsce regulaminów i układów wchodzą odpowiednie ustawy i postanowienia umów o pracę.
W odniesieniu do sfery budżetowej szczególne znaczenie mają właśnie ustawy i rozporządzenia, to one bowiem w przeważającym stopniu regulują warunki płacowe pracowników budżetowych. W sferze pozabudżetowej ważniejsza jest z kolei umowa o pracę i ewentualnie takie akty prawne jak statuty czy uchwały (np. uchwała rady nadzorczej spółki). Na znaczeniu nie traci jednak Kodeks pracy, jako akt generalnie obowiązujący pracodawców prywatnych i w pewnym zakresie pracodawców budżetowych.
W myśl Kodeksu pracy, pracownikom zarządzającym, w tym kierownikom wyodrębnionych komórek organizacyjnych, nie przysługuje wynagrodzenie i dodatek za pracę nadliczbową (art. 1514 K.p.). Wyjątkowo wspomniani kierownicy mogą otrzymać wynagrodzenie i dodatek za nadgodziny przypadające w niedziele i święta, o ile nie otrzymali za nie innego dnia wolnego od pracy. Kwestią nieuregulowaną jest to, czy wobec takiego brzmienia regulacji kodeksowych, można wprowadzić prawo do wynagrodzenia i dodatku za nadgodziny dla kadry zarządzającej w drodze odpowiedniego zapisu w umowie o pracę. Należy to uznać za rozwiązanie generalnie dopuszczalne (jako korzystniejsze od przepisów kodeksowych), zwłaszcza u pracodawcy pozabudżetowego, którego nie wiążą ustawy odrębne i dyscyplina budżetowa.
Kominówka poważnym ograniczeniem
Poważniejszą niż Kodeks pracy przeszkodą w korzystnym ukształtowaniu warunków płacowych kadry zarządzającej wydaje się ustawa o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi (Dz. U. z 2013 r. poz. 254 ze zm.), tzw. ustawa kominowa. Jej przepisy wprowadzają rygorystyczne i nieprzewidujące wyjątków ograniczenie zakresu i wysokości świadczeń płacowych dla kadry zarządzającej podmiotami objętymi zakresem tej ustawy. Chodzi tu m.in. o spółki z przeważającym udziałem Skarbu Państwa lub gminy. Osoby nimi kierujące, ich zastępcy czy główni księgowi mogą otrzymać tylko wynagrodzenie miesięczne w wysokości określonej w ustawie, a ponadto uznaniową nagrodę roczną i świadczenia dodatkowe, wskazane odpowiednim rozporządzeniem. Wszelkie próby ominięcia rygoryzmu ustawy, poprzez wprowadzenie korzystniejszych zapisów w umowie o pracę, w tym przypadku nie są możliwe.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
