Sprzedaż udziałów w spółce z o.o. może być poprzedzona zawarciem umowy przedwstępnej. Strony w tej umowie muszą określić elementy istotne przyszłej umowy sprzedaży, a dodatkowo mogą określić warunki, które muszą zostać spełnione, aby doszło do jej zawarcia.
Zawarcie umowy przedwstępnej najczęściej wymuszają okoliczności, które uniemożliwiają natychmiastowe zawarcie umowy docelowej. Mogą być to kwestie zależne tylko od stron (np. konieczność uzyskania kredytu na zapłatę ceny za udziały), ale również okoliczności w istotnej części od nich niezależne.
W przypadku zbycia udziałów spółki z o.o. najczęściej chodzi o sytuacje, w których umowa spółki wprowadza ograniczenia w ich zbywaniu. W szczególności może być to wymóg uzyskania zgody zarządu spółki na zbycie udziałów (art. 182 § 3-5 K.s.h.). Wówczas umowa przedwstępna może przewidywać otrzymanie zgody zarządu jako warunek zawarcia umowy przyrzeczonej. Taki dokument będzie również ułatwiał ubieganie się przez wspólnika o uzyskanie zezwolenia na rozporządzenie udziałami.
Umowa przedwstępna może być też zawierana w odniesieniu do udziałów, które nie mogą być jeszcze zbyte z uwagi na brak wpisu spółki do KRS (rozporządzenie udziałem dokonane przed wpisem spółki kapitałowej do rejestru jest nieważne - art. 16 K.s.h.). Zakaz wynikający z art. 16 K.s.h. nie wyłącza jednak dokonywania czynności stricte zobowiązujących, z wyłączeniem skutków rozporządzających (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 20 grudnia 2012 r., sygn. akt I ACa 660/12). Uwaga ta odnosi się również do umowy przedwstępnej.
W umowie przedwstępnej, czyli umowie, przez którą jedna ze stron lub obie zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy, należy określić istotne postanowienia umowy przyrzeczonej (art. 389 § 1 K.c.).
Jeśli umową przyrzeczoną ma być umowa sprzedaży, to w umowie przedwstępnej należy precyzyjnie określić przedmiot sprzedaży oraz cenę. Są to bowiem przedmiotowo istotne elementy umowy sprzedaży wynikające z art. 535 K.c. W przypadku umowy przedwstępnej sprzedaży udziałów w spółce z o.o. strony muszą, pod rygorem jej nieważności wskazać, których udziałów dotyczy umowa (w jakiej spółce, w jakiej liczbie, ewentualnie czy uprzywilejowanych itd.), a także określić wysokość ceny, która ma za nie zostać uiszczona.
Jeżeli w umowie nie podano terminu, w ciągu którego umowa przyrzeczona ma być zawarta, wówczas powinna ona być zawarta w odpowiednim terminie wyznaczonym przez stronę uprawnioną do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej. Jeżeli obie strony są uprawnione do takiego żądania i każda z nich wyznaczyła inny termin, strony wiąże termin wyznaczony przez stronę, która wcześniej złożyła stosowne oświadczenie. Jeżeli w ciągu roku od dnia zawarcia umowy przedwstępnej nie został wyznaczony termin do zawarcia umowy przyrzeczonej, nie można żądać jej zawarcia (art. 389 § 2 K.c.).
W przedwstępnej umowie sprzedaży udziałów warto dodatkowo określić:
|
Skutki prawne nieprzystąpienia przez jedną ze stron do umowy przyrzeczonej zależą przede wszystkim od tego, w jakiej formie została zawarta umowa przedwstępna. Jeśli była zawarta co najmniej w formie z podpisami notarialnie poświadczonymi (czyli formie zastrzeżonej dla umowy zbycia udziałów w spółce z o.o.), to każda ze stron jest uprawniona do dochodzenia zawarcia umowy przyrzeczonej (art. 390 § 2 K.c.).
Nie jest to jednak proste. Celem dochodzenia zawarcia umowy przyrzeczonej należy wystąpić z powództwem o złożenie zastępczego oświadczenia woli. Wyrok sądu uwzględniający takie powództwo będzie zastępować podpis pozwanego pod umową przyrzeczoną. Sprzedający, który występuje w roli powoda, powinien mieć na uwadze to, że wyrok będzie skutkował przejściem udziałów na kupującego, nie będzie jednak dawał gwarancji, że kupujący uiści cenę.
Natomiast jeśli umowa przedwstępna zostanie sporządzona w formie pisemnej czy dokumentowej, to od strony uchylającej się od zawarcia umowy przyrzeczonej, druga strona będzie mogła żądać naprawienia szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej (np. zwrotu kosztów obsługi prawnej). Strony w umowie przedwstępnej mogą inaczej określić granice odpowiedzialności odszkodowawczej.
Celem uniknięcia ryzyka związanego z niewykonaniem umowy przedwstępnej warto ją dodatkowo zabezpieczyć. Najprostszym instrumentem temu służącym jest zastrzeżenie odpowiednio wysokiej kary umownej dla strony, która nie stawi się w umówionym dniu celem zawarcia umowy przyrzeczonej albo w inny zawiniony sposób udaremni jej zawarcie. Podobną funkcję może pełnić uiszczenie zadatku przez kupującego przy zawarciu umowy przedwstępnej.
Strony mogą również rozważyć udzielenie przez sprzedającego kupującemu nieodwołalnego pełnomocnictwa do zawarcia umowy przyrzeczonej na warunkach określonych w umowie przedwstępnej.
"Umowa przedwstępna, w której nie ustalono ceny sprzedaży, choćby przez wskazanie stabilnych podstaw do jej ustalenia, jest nieważna". Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2010 r., sygn. akt III CSK 289/09 |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2016 r. poz. 1578 ze zm.)
Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2016 r. poz. 380 ze zm.)
|