Zdarza się, że nawet po latach udanej współpracy nie może być ona kontynuowana z różnych względów. Przepisy K.s.h. dają wspólnikom spółki osobowej możliwość wykluczenia trudnego wspólnika bądź rozwiązania spółki. O rozwiązaniu spółki, gdy brak jest jednomyślności wspólników, jak i o wykluczeniu wspólnika orzeka sąd.
Kodeksowe regulacje
W myśl art. 63 K.s.h. każdy wspólnik może z ważnych powodów żądać rozwiązania spółki przez sąd. Jeżeli jednak ważny powód zachodzi po stronie jednego z uczestników spółki, sąd może na wniosek pozostałych wspólników orzec o wyłączeniu tego wspólnika ze spółki. Umowa spółki nie może zawierać odmiennych postanowień. Jeśli przeciwne postanowienia znajdą się w niej - będą nieważne.
Jeżeli w spółce dwuosobowej powód rozwiązania spółki zaistnieje po stronie jednego ze wspólników, sąd może przyznać drugiemu wspólnikowi prawo do przejęcia majątku spółki z obowiązkiem rozliczenia się z występującym wspólnikiem zgodnie z art. 65 K.s.h. Wynika tak z art. 66 K.s.h.
Powyższe uregulowania dotyczą spółki jawnej, lecz mają zastosowanie także do spółki partnerskiej i komandytowej (art. 89 i art. 103 K.s.h.).
Ważne powody
Przepisy nie określają, co należy rozumieć pod pojęciem "ważny powód". Można ogólnie stwierdzić, że są to takie okoliczności, które uniemożliwiają lub znacznie utrudniają dalsze prowadzenie spółki. W kwestii postępowania o wykluczenie wspólnika Sąd Apelacyjny w Poznaniu stwierdził, że celem tego postępowania jest zmiana składu osobowego spółki poprzez usunięcie z niej wspólnika, którego dalsze pozostawanie w spółce, z uwagi na jego przymioty osobiste lub indywidualne zachowania (zawinione lub niezawinione), zagrażałoby interesom spółki lub usprawiedliwionym interesom pozostałych wspólników (postanowienie z dnia 28 sierpnia 2013 r., sygn. akt I ACz 1405/13).
Sąd oceni, czy żądanie rozwiązania/wyłączenia jest uzasadnione. To, co w jednym przypadku może być uznane za ważną przyczynę, w innym może okazać się niewystarczające do rozwiązania spółki czy wykluczenia kłopotliwego wspólnika.
Wszystkie powody
W przypadku spółki dwuosobowej z żądaniem przejęcia majątku spółki można wystąpić do sądu, jeżeli po stronie jednego z dwóch wspólników zaistnieje powód rozwiązania spółki. Za taki powód, poza tymi ważnymi, które zostały wskazane wcześniej, należy uznać także przypadki wymienione w art. 58 K.s.h., tj. kodeksowe przyczyny rozwiązania spółki, w szczególności śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości, jak również wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika lub jego wierzyciela.
Potwierdził to także Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 18 stycznia 2013 r., sygn. akt V ACa 730/12. Sąd wskazał, że art. 66 K.s.h. odnosi się do wszystkich powodów prowadzących do rozwiązania spółki, za wyjątkiem przypadków, kiedy dalsze prowadzenie przedsiębiorstwa na dotychczasowych zasadach gospodarczych jest wykluczone (np. na skutek ogłoszenia upadłości spółki).
Powództwo do sądu
Pozew należy skierować do sądu właściwego według siedziby spółki (art. 40 Kodeksu postępowania cywilnego, Dz. U. z 2014 r. poz. 101). Sprawa ze stosunku spółki, jako sprawa gospodarcza, powinna trafić do właściwego sądu wydziału gospodarczego. Przy tym jednak sprawa ta będzie rozpoznawana w zwykłym trybie procesowym (od maja 2012 r. zlikwidowano bowiem odrębne postępowanie w sprawach gospodarczych).
Wartość przedmiotu sporu przesądza o tym, czy sprawę należy wnieść do sądu rejonowego czy okręgowego. Jeżeli wartość ta nie przewyższa 75.000 zł, właściwy będzie sąd rejonowy. Niekiedy można spotkać się z poglądami, iż sprawy o rozwiązanie spółki/wykluczenie wspólnika są sprawami o charakterze niemajątkowym, co uzasadniałoby każdorazowo właściwość sądu okręgowego.
Od pozwu w sprawie o rozwiązanie spółki i wyłączenie wspólnika pobierana jest opłata stała w kwocie 2.000 zł. Natomiast wspólnik dążący do przejęcia majątku musi liczyć się z opłatą stosunkową od pozwu. Wynosi ona 5% wartości przedmiotu sporu, jednak nie mniej niż 30 złotych i nie więcej niż 100.000 złotych.
Niekiedy trzeba się bronić
Z chwilą doręczenia pozwu pozwany może wytoczyć przeciw powodowi powództwo wzajemne (art. 192 pkt 2 K.p.c.). Może się zdarzyć, że np. z żądaniem rozwiązania spółki wystąpi konfliktowy wspólnik. W takim przypadku pozostali wspólnicy-pozwani mogą wnieść przeciwko powodowi powództwo wzajemne o jego wkluczenie ze spółki, ewentualnie wspólnik spółki dwuosobowej może w ramach powództwa wzajemnego domagać się przyznania mu majątku spółki.
Powództwo wzajemne jest dopuszczalne m.in. jeżeli roszczenie wzajemne jest w związku z roszczeniem powoda. Powództwo wzajemne można wytoczyć w odpowiedzi na pozew bądź oddzielnie, nie później jednak niż na pierwszej rozprawie, albo w sprzeciwie od wyroku zaocznego (zob. art. 204 K.p.c.).
Powództwo o: |
Powodem: |
Pozwanym: |
Prawomocne wygranie sprawy - obowiązki wspólników |
rozwiązanie spółki |
wspólnik |
pozostali wspólnicy |
przeprowadzenie likwidacji, stosowne zgłoszenia do KRS, po zakończeniu likwidacji wykreślenie spółki z KRS |
wykluczenie wspólnika ze spółki co najmniej trzyosobowej |
pozostali wspólnicy, inni niż ten, który ma być wykluczony |
kłopotliwy wspólnik, |
zgłoszenie zmian w składzie wspólników do KRS |
przejęcie majątku spółki dwuosobowej |
jeden ze wspólników |
drugi ze wspólników (albo pozew przeciwko spadkobiercom wspólnika, syndykowi masy upadłości lub wierzycielowi wspólnika, który wypowiedział spółkę) |
rozliczenie wspólnika przejmującego majątek z drugim, stosownie do treści art. 65 K.s.h., wykreślenie spółki z KRS* |
*przejęcie majątku jest innym sposobem niż likwidacja na zakończenie działalności spółki dwuosobowej, dlatego też nie przeprowadza się likwidacji. Wspólnik kontynuujący działalność jednoosobowo powinien uzyskać wpis w CEIDG. |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1030 ze zm.)
|