Kodeks cywilny chroni majątek wspólny wspólników spółki cywilnej w sytuacji, gdy któryś z nich ma prywatne zobowiązania. Jednakże ochrona ta nie jest bezwzględna. Przepisy dotyczące postępowania egzekucyjnego zarówno sądowego, jak i administracyjnego umożliwiają zajęcie rachunku bankowego wspólników spółki cywilnej za długi jednego z nich. Te uregulowania powinny skłonić uczestników spółki do zachowania szczególnej ostrożności np. przy przyjmowaniu nowych wspólników.
Ochrona majątku wspólnego
W czasie trwania spółki wierzyciel wspólnika nie może żądać zaspokojenia z udziału uczestnika spółki we wspólnym majątku wspólników ani z udziału w poszczególnych składnikach tego majątku. Może kierować egzekucję jedynie do wierzytelności z tytułu udziału w zyskach spółki, o ile wspólnicy dokonali jego podziału, jak i do majątku osobistego wspólnika (art. 863 § 3 Kodeksu cywilnego - Dz. U. z 1964 r. nr 16, poz. 93 ze zm.).
Powyższa ochrona nie jest jednak bezwzględna. Po pierwsze, wierzycielowi osobistemu wspólnika przysługuje uprawnienie do wypowiedzenia jego udziału w spółce zgodnie z art. 870 K.c. Skutkiem wypowiedzenia jest rozliczenie tego co przypadłoby wspólnikowi-dłużnikowi na wypadek wystąpienia bądź rozwiązania spółki, w zależności od tego, jaki skutek pociąga za sobą złożone wypowiedzenie.
Z kolei Kodeks postępowania cywilnego w art. 778 przewiduje, że do egzekucji ze wspólnego majątku wspólników spółki prawa cywilnego konieczny jest tytuł egzekucyjny wydany przeciwko wszystkim wspólnikom.
Rachunek bankowy wspólników
Omawiane unormowania nie uchronią wspólników przed zajęciem ich wspólnego rachunku bankowego w związku z długami jednego z nich.
Spółka cywilna nie ma podmiotowości prawnej, dlatego też rachunek bankowy nie jest prowadzony dla niej, a dla jej wspólników. Najczęściej są to osoby fizyczne i wówczas mamy do czynienia z tzw. rachunkiem wspólnym osób fizycznych. Z rachunku bankowego, także wspólnego, może być prowadzona egzekucja zarówno sądowa (np. w przypadku długów wobec podmiotów prywatnych), jak i administracyjna (np. w razie należności podatkowych/składkowych).
Egzekucja z rachunku wspólnego
Zgodnie z art. 81 § 1a zd. 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, zwanej dalej ustawą, zajęcie wierzytelności jest skuteczne w odniesieniu do rachunku bankowego prowadzonego dla kilku osób fizycznych, którego współposiadaczem jest zobowiązany.
Natomiast w myśl art. 8911 § 1 K.p.c., na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego przeciwko dłużnikowi (m.in. wspólnikowi spółki cywilnej) można zająć wierzytelność z rachunku wspólnego prowadzonego dla dłużnika i osób trzecich (pozostałych wspólników). Dalsze czynności egzekucyjne prowadzone będą do przypadającego dłużnikowi udziału w rachunku wspólnym stosownie do treści umowy regulującej prowadzenie rachunku, którą dłużnik obowiązany jest przedłożyć komornikowi w terminie tygodnia od daty zajęcia. Co istotne, udziały ustala się w oparciu o umowę rachunku bankowego, a nie umowę spółki cywilnej. Jeżeli umowa nie określa udziału w rachunku wspólnym albo gdy dłużnik nie przedłoży umowy, domniemywa się, że udziały są równe. Po ustaleniu udziału dłużnika zwalnia się pozostałe udziały od egzekucji. O zajęciu rachunku wspólnego komornik zawiadamia pozostałych wspólników.
Jeżeli zajęcie narusza ich prawa jako posiadaczy rachunku, mogą oni wystąpić z powództwem o zwolnienie ich udziału w rachunku od egzekucji (zob. art. 841 K.p.c.).
SN o egzekucji
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 listopada 2008 r., sygn. akt III CSK 172/08, stwierdził, że w świetle rozwiązań przyjętych w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji podstawą egzekucji należności podatkowej ze wspólnego rachunku bankowego jest tytuł wykonawczy skuteczny wobec jednego współposiadacza. Podkreślił jednak, że zajęcie wierzytelności na rachunku wspólnym współposiadacza zobowiązanego może odbywać się tylko w razie spełnienia wymagań określonych w art. 80 ustawy, z którego wynika, że mogą istnieć przeszkody w dokonaniu wpłaty na rzecz wierzyciela egzekucyjnego.
Z kolei w wyroku z dnia 12 lipca 2012 r., sygn. akt I CSK 662/11, SN wskazał, że nie ma uzasadnionych podstaw, aby przeszkody do zajęcia wierzytelności z rachunku wspólnego prowadzonego dla wspólników spółki cywilnej, spośród których tylko jeden jest zobowiązanym, upatrywać w art. 863 § 3 i art. 870 K.c. Przepisy te - w razie powołania się na przewidziane w nich okoliczności przez wspólników niebędących dłużnikami (zobowiązanymi) - mogą mieć wpływ na zakres zaspokojenia się wierzyciela z zajętej wierzytelności z rachunku wspólnego. Mogą oni bowiem w określonym terminie żądać wyłączenia zajętej wierzytelności spod egzekucji (art. 38 i 44 ustawy, zob. także art. 842 K.p.c.).
|
Ogólne zasady egzekucji z rachunku bankowego
Powyższe zasady stosuje się odpowiednio do egzekucji rachunków prowadzonych przez SKOK-i. |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 17.11.1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. nr 43, poz. 296 ze zm.)
Ustawa z dnia 17.06.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2012 r. poz. 1015 ze zm.)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
