Każda działalność gospodarcza obarczona jest ryzykiem wystąpienia zdarzeń i wypadków losowych powodujących szkody osobowe i straty majątkowe, negatywnie wpływających na kondycję finansową firmy. Dlatego aby ochronić się przed uszczerbkiem wywołanym różnorodnymi, niedającymi się z góry przewidzieć czynnikami, przedsiębiorcy korzystają z coraz bogatszej oferty ubezpieczycieli.
Co do zasady, ubezpieczenia są dobrowolne, choć istnieją także obowiązkowe ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej niektórych grup zawodowych. Charakter przymusowy ma również OC posiadaczy pojazdów mechanicznych.
Najczęściej ochrona ubezpieczeniowa dotyczy:
Decyzja w zakresie wyboru odpowiedniej polisy ma swoje konsekwencje podatkowe.
Wydatek może zostać uznany za koszt uzyskania przychodów, jeżeli celem jego poniesienia jest osiągnięcie przychodów lub zachowanie albo zabezpieczenie źródła tych przychodów. Ponadto, nie może on znajdować się na tzw. liście negatywnej, wyznaczonej treścią art. 23 updof oraz art. 16 ust. 1 updop.
Składkę związaną z wykupem polisy zakwalifikowaną do kosztów podatkowych należy uznać za koszt pośredni.
Pod pojęciem kosztów pośrednich rozumie się takie koszty, które trudno przypisać do konkretnego przychodu, ponieważ wpływają na całokształt działalności przedsiębiorcy.
Rozliczanie kosztów pośrednich następuje, co do zasady, w momencie ich poniesienia. Jeżeli jednak koszty te dotyczą okresu przekraczającego rok podatkowy, a nie jest możliwe określenie, jaka ich część dotyczy danego roku, w takim przypadku stanowią koszty uzyskania przychodów proporcjonalnie do długości okresu, którego dotyczą (art. 22 ust. 5c updof oraz art. 15 ust. 4d updop). Przy czym opisany sposób dzielenia kosztów ma zastosowanie do podatników prowadzących księgi rachunkowe oraz podatkową księgę przychodów i rozchodów metodą memoriałową.
Podatnicy stosujący metodę uproszczoną przy prowadzeniu podatkowej księgi przychodów i rozchodów składki na ubezpieczenie ujmują w kosztach jednorazowo, w dacie poniesienia.
Należy pamiętać, że za datę poniesienia kosztu uważa się u podatników prowadzących:
Wydatek na wykup polisy nabywanej przez przedsiębiorców w celu ochrony budynków, w których wykonywana jest działalność gospodarcza, a także znajdującego się w nich mienia, przed skutkami działania żywiołów (np. ognia, wody, wiatru) oraz następstwami kradzieży, włamania lub dewastacji jest dla celów podatkowych kosztem uzyskania przychodów.
Podobnie jest z ubezpieczeniami maszyn i urządzeń, w tym sprzętu elektronicznego od ryzyka wad produkcyjnych, samoistnych awarii, niewłaściwego użytkowania lub celowego zniszczenia przez osoby trzecie.
Odrębną grupę stanowią ubezpieczenia typu cargo związane z transportem elementów majątku trwałego lub obrotowego firmy (np. ubezpieczenie wartości pieniężnych w transporcie). One również są rozliczane w rachunku podatkowym. Przy czym, jeśli polisa obejmuje transport środków trwałych przed ich oddaniem do używania, to zgodnie z art. 22g ust. 3 updof oraz art. 16g ust. 3 updop, wydatek na ubezpieczenie w drodze powiększa wartość początkową składników majątkowych i jest ujmowany w kosztach podatkowych, poprzez odpisy amortyzacyjne.
Produktami ubezpieczeniowymi, które zdobyły szerokie grono nabywców, są polisy chroniące przed konsekwencjami powstania sytuacji, gdy dłużnik przestaje spłacać należności przysługujące ubezpieczonemu. Do tej grupy należą ubezpieczenia należności leasingowych, factoringowych, kredytu kupieckiego, wadium, spłat kredytów i pożyczek.
Ze względu na funkcję zabezpieczającą źródło przychodów, wydatek na opłacenie tego rodzaju polisy jest kosztem uzyskania przychodów.
Polisy komunikacyjne to najbardziej powszechny rodzaj ochrony ubezpieczeniowej. Należą do nich obowiązkowe ubezpieczenie OC oraz ubezpieczenia dobrowolne.
Do zawarcia umowy komunikacyjnego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów, zobowiązani są posiadacze pojazdów mechanicznych, tzn. osoby fizyczne, prawne, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, które w różnych formach występują jako posiadacze. Przede wszystkim dotyczy to właścicieli, ale także użytkowników, dzierżawców czy leasingobiorców.
Obowiązkowy charakter tego ubezpieczenia oraz fakt, że zakup polisy OC dotyczy samochodu (osobowego lub ciężarowego) będącego firmowym środkiem trwałym, pozwala uznać, że wydatek poniesiony w związku z wykupem tej polisy jest kosztem uzyskania przychodów. Jest on kosztem bez ograniczenia wynikającego z art. 23 ust. 1 pkt 47 updof oraz art. 16 ust. 1 pkt 49 updop.
Rozliczeniu w rachunku podatkowym przedsiębiorcy podlegają także polisy OC dotyczące samochodów:
Kosztem podatkowym są również wydatki z tytułu dobrowolnych ubezpieczeń komunikacyjnych wymienionych wcześniej samochodów (osobowych i ciężarowych) wykorzystywanych na potrzeby prowadzonej działalności. Przy czym do składek AC (ale tyko samochodów osobowych) ma zastosowanie art. 23 ust. 1 pkt 47 updof oraz art. 16 ust. 1 pkt 49 updop.
W myśl powołanych przepisów, nie są kosztem uzyskania przychodów składki na ubezpieczenie samochodu osobowego w wysokości przekraczającej ich część ustaloną w takiej proporcji, w jakiej pozostaje równowartość 20.000 euro, przeliczona na złote według:
w wartości samochodu przyjętej dla celów ubezpieczenia.
Należy zauważyć, że wydatki na ubezpieczenia komunikacyjne samochodów osobowych (m.in. OC i AC):
stanowią koszt podatkowy (łącznie z innymi wydatkami związanymi z używaniem takich pojazdów na potrzeby działalności gospodarczej) do wysokości kwoty wynikającej z pomnożenia liczby kilometrów faktycznego przebiegu pojazdu oraz stawki za 1 km przebiegu, określonej w stosownym rozporządzeniu (art. 23 ust. 1 pkt 46 updof oraz art. 16 ust. 1 pkt 51 updop). W celu udokumentowania faktycznego przebiegu samochodu, podatnicy są zobligowani do prowadzenia ewidencji przebiegu pojazdu. Brak takiej ewidencji przekreśla możliwość podatkowego rozliczenia składek na ubezpieczenie samochodu osobowego.
Ograniczenie to nie dotyczy samochodów osobowych będących przedmiotem leasingu (art. 23 ust. 3b updof oraz art. 16 ust. 3b updop). Oznacza to, że do rozliczenia w kosztach wydatków na ubezpieczenia komunikacyjne takich samochodów nie jest wymagane prowadzenie ewidencji przebiegu pojazdu.
Składki opłacone przez pracodawców z tytułu zawartych lub odnowionych umów ubezpieczenia na rzecz pracowników nie są kosztami uzyskania przychodów. Tak stanowi art. 23 ust. 1 pkt 57 updof oraz art. 16 ust. 1 pkt 59 updop.
Wskazane przepisy zawierają jednak wyjątek od tej reguły. Na zasadzie wyjątku kosztem są składki opłacone z tytułu umów dotyczących ryzyka grupy 1, 3 i 5 działu I oraz grupy 1 i 2 działu II wymienionych w załączniku do ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U. z 2010 r. nr 11, poz. 66 ze zm.), jeżeli uprawnionym do otrzymania świadczenia nie jest pracodawca i umowa ubezpieczenia w okresie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym ją zawarto lub odnowiono, wyklucza:
a) wypłatę kwoty stanowiącej wartość odstąpienia od umowy,
b) możliwość zaciągania zobowiązań pod zastaw praw wynikających z umowy,
c) wypłatę z tytułu dożycia wieku oznaczonego w umowie.
Do umów wymienionych w powołanym załączniku do ustawy o działalności ubezpieczeniowej, do których odwołują się wymienione przepisy podatkowe, należą:
1) w dziale I - ubezpieczenia na życie: ubezpieczenia na życie (grupa 1), ubezpieczenia na życie związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (grupa 3), ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe, jeśli są uzupełnieniem dwóch poprzednich kategorii ubezpieczeń (grupa 5),
2) w dziale II - pozostałe ubezpieczenia osobowe oraz ubezpieczenia majątkowe:
a) ubezpieczenia wypadku, w tym wypadku przy pracy i choroby zawodowej (grupa 1): świadczenia jednorazowe, świadczenia powtarzające się, połączone świadczenia jednorazowe i powtarzające się, przewóz osób,
b) ubezpieczenia choroby (grupa 2): świadczenia jednorazowe, świadczenia powtarzające się, świadczenia kombinowane.
Dla niektórych grup zawodowych, ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną przez nich działalnością jest obowiązkowe. Należą do nich m.in.: doradcy podatkowi, adwokaci, radcy prawni, notariusze, pośrednicy turystyczni, lekarze wykonujący działalność leczniczą jako indywidualną praktykę lekarską, przedsiębiorcy usługowo prowadzący księgi rachunkowe.
Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej zabezpiecza ubezpieczonego przed uszczupleniem jego majątku w związku z wypłatą odszkodowania na rzecz poszkodowanego. Tak więc wydatek w postaci składki ubezpieczeniowej służy zachowaniu i zabezpieczeniu źródła przychodów. Nie jest on również wyłączony z kosztów podatkowych. Ponadto jest ponoszony w wyniku spełnienia obowiązku nałożonego przepisami prawa i ma związek z prowadzeniem działalności gospodarczej. Zatem zachodzą przesłanki do uznania obowiązkowych polis OC za koszt uzyskania przychodu.
Kwalifikacji kosztowej nie można natomiast przypisać innym komercyjnym ubezpieczeniom osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, wśród których szczególnie często występują polisy dotyczące ryzyka wystąpienia choroby. Wprawdzie stan zdrowia przedsiębiorcy ma realny wpływ na możność osiągania przez niego przychodów, ale zgodnie z utrwalonym stanowiskiem organów podatkowych i sądów administracyjnych, składki zapłacone na tego rodzaju ubezpieczenia mają charakter wydatków osobistych.
Do utartej praktyki należy zawieranie przez spółki kapitałowe umów ubezpieczenia OC członków zarządu (a niekiedy także członków innych organów spółki). Spółki zabezpieczają w ten sposób swój interes majątkowy na wypadek, gdyby nieprawidłowe działanie ich organów miały spowodować uszczerbek w majątku spółek. Z tego względu wydatki na ubezpieczenie OC członków organów spółki powinny stanowić koszt uzyskania przychodów jako poniesione w związku z zachowaniem lub zabezpieczeniem źródła przychodów. Niestety, zarówno fiskus, jak i sądy administracyjne kwestionują kosztowy charakter polis. Uważają, że ubezpieczenie to chroni osobę objętą ubezpieczeniem, czyli członka zarządu, a nie spółkę. W konsekwencji przyjmują, że wydatki na opłacenie polisy OC członka zarządu nie wypełniają dyspozycji art. 15 ust. 1 updop i nie mogą stanowić kosztów podatkowych. Nie ma przy tym znaczenia, czy członek zarządu jest pracownikiem spółki, czy osobą zatrudnioną na podstawie umowy cywilnoprawnej, czy też sprawuje swoją funkcję wyłącznie na podstawie aktu powołania.
| ||||||||||||
|
||||||||||||
