Skutki podatkowe sprzedaży samochodu osobowego

Odpłatne zbycie prywatnego samochodu używanego w działalności gospodarczej nie stanowi przychodu z tej działalności.

Sprzedaż takiego samochodu może spowodować powstanie przychodu z odpłatnego zbycia innych rzeczy, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. d) updof. Przychód ten powstanie, gdy do sprzedaży dojdzie przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym samochód ten został przez podatnika nabyty.

W takim przypadku przychodem ze sprzedaży jest wartość samochodu wyrażona w cenie określonej w umowie, pomniejszona o koszty odpłatnego zbycia (art. 19 updof). Do kosztów tych zalicza się np. koszty ogłoszeń prasowych, opłatę komisową, itp.

Tak ustalony przychód podatnik ma prawo pomniejszyć o koszty nabycia samochodu oraz o wartość nakładów poczynionych w czasie jego posiadania (art. 24 ust. 6 updof).

Dochód uzyskany z dokonanej transakcji podatnik powinien wykazać w zeznaniu rocznym i opodatkować według skali podatkowej. W zeznaniu podatkowym sprzedaż prywatnego samochodu wykazuje się również wtedy, gdy z tytułu tej transakcji poniesiono stratę.

Transakcji tej nie wykazuje się w ewidencjach księgowych prowadzonych dla potrzeb działalności gospodarczej.

Odpłatne zbycie wykorzystywanego na potrzeby związane z działalnością gospodarczą samochodu osobowego stanowiącego środek trwały rodzi przychód z działalności gospodarczej (art. 14 ust. 2 pkt 1 lit. a updof).

Przepis art. 14 ust. 2 pkt 1 updof nakazuje przy określaniu wysokości przychodów z odpłatnego zbycia składników majątku wykorzystywanych na potrzeby działalności gospodarczej stosować odpowiednio przepisy art. 14 ust. 1 i art. 19 updof. Uwzględniając regulację art. 14 ust. 1 updof, podatnicy prowadzący działalność gospodarczą są więc zobligowani zwiększyć przychody z tej działalności o należną im kwotę z tytułu odpłatnego zbycia wspomnianych składników majątku, nawet jeżeli faktycznie kwoty tej nie uzyskali. Natomiast stosownie do art. 19 ust. 1 updof, kwotę należną z tytułu odpłatnego zbycia składników majątku związanych z działalnością gospodarczą stanowi cena określona w umowie. Jeżeli jednak cena, bez uzasadnionej przyczyny, znacznie odbiega od wartości rynkowej tych składników majątku, przychód określa organ podatkowy lub organ kontroli skarbowej w wysokości wartości rynkowej.

W momencie sprzedaży samochodu (środka trwałego) do kosztów uzyskania przychodów zalicza się wydatki na jego nabycie, pomniejszone o sumę odpisów amortyzacyjnych (art. 23 ust. 1 pkt 1 updof).

Podatnik prowadzący podatkową księgę przychodów i rozchodów przychód uzyskany z tytułu odpłatnego zbycia samochodu ujmuje w księdze w kolumnie 8 "pozostałe przychody". W kolumnie 13 "pozostałe wydatki" podatkowej księgi ujmuje natomiast koszty uzyskania przychodów, tj. wydatki na nabycie samochodu, pomniejszone o sumę dokonanych odpisów amortyzacyjnych. Przy czym przez sumę odpisów amortyzacyjnych należy rozumieć całość dokonanych odpisów zarówno zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów, jak i z nich wyłączonych (ma to szczególne znaczenie w przypadku samochodów osobowych, których wartość przewyższa równowartość 20.000 euro).

Przychód ze sprzedaży samochodu oraz jego niezamortyzowaną wartość wpisuje się w podatkowej księdze pod jednym numerem zapisu.

U podatników opłacających ryczałt ewidencjonowany, w myśl art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne - Dz. U. nr 144, poz. 930 ze zm., opodatkowaniu ryczałtem ewidencjonowanym podlegają przychody osób fizycznych z pozarolniczej działalności gospodarczej, o których mowa w art. 14 updof. Zatem podatnik powinien przychód ze sprzedaży samochodu osobowego będącego środkiem trwałym wykazać w ewidencji przychodów i opodatkować w ramach działalności gospodarczej.

W prowadzonym przez ryczałtowców wykazie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych nie ujmuje się odpisów amortyzacyjnych, gdyż przy tej formie opodatkowania odpisy te nie stanowią kosztów uzyskania przychodów, nie są one też odliczane od przychodu. Podatnicy ci przychodu uzyskanego ze sprzedaży środka trwałego nie pomniejszają również o niezamortyzowaną część wartości początkowej tego środka, jak to ma miejsce u podatników opodatkowanych na zasadach ogólnych. Przychodem ze sprzedaży środka trwałego jest tu jego cena ustalona między sprzedającym a kupującym widniejąca na fakturze lub rachunku dokumentującym tę sprzedaż.

U ryczałtowców przychód ze sprzedaży środków trwałych opodatkowany jest 3% stawką ryczałtu (art. 12 ust. 1 pkt 5 lit. f powołanej ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym). Wartość przychodu ze sprzedaży samochodu osobowego podatnik powinien więc wykazać w ewidencji przychodów w kolumnie 9 "Kwota przychodu opodatkowana według stawki 3,00%".

Samochód wycofany z działalności gospodarczej

Wycofanie samochodu z działalności gospodarczej nie wywołuje skutków podatkowych. Podatnik powinien jedynie wykreślić go z ewidencji środków trwałych i zaprzestać dokonywania odpisów amortyzacyjnych. Ostatniego odpisu amortyzacyjnego powinien dokonać za miesiąc, w którym samochód został z działalności gospodarczej wycofany.

Sprzedaż takiego samochodu, jeżeli zostanie dokonana przed upływem sześciu lat, licząc od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym został on wycofany z działalności gospodarczej, spowoduje powstanie przychodu z tej działalności (art. 14 ust. 2 pkt 1 lit. a w związku z art. 10 ust. 2 pkt 3 updof).

Dopiero zbycie samochodu po upływie sześciu lat, licząc od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym wycofano go z działalności, jest neutralne w zakresie podatku dochodowego.

Jeżeli do sprzedaży samochodu wycofanego z działalności gospodarczej doszło podczas kontynuowania tej działalności, to podatnik prowadzący podatkową księgę powinien w niej wykazać przychód uzyskany z jego sprzedaży oraz niezamortyzowaną wartość początkową tego samochodu. Natomiast ryczałtowiec powinien wpisać do ewidencji przychodów kwotę przychodu uzyskanego z tej transakcji.

Gdyby sprzedaż samochodu wycofanego z działalności gospodarczej miała miejsce już po zlikwidowaniu działalności gospodarczej, to - naszym zdaniem - podatnik ma obowiązek zapłacić podatek według zasad, jakie obowiązywały go w trakcie prowadzenia działalności gospodarczej, a następnie rozliczyć tę sprzedaż w zeznaniu rocznym. Nie dokonuje się już wówczas zapisów w ewidencji księgowej.

W przypadku gdy samochód po zakończeniu umowy leasingu zostanie wykupiony na potrzeby prywatne podatnika, to samochód ten nie zostanie wprowadzony ani do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, ani do wyposażenia, a wydatki poniesione na jego wykup nie zostaną zaliczone do kosztów podatkowych prowadzonej działalności gospodarczej.

Organy podatkowe stoją na stanowisku, że przychód ze sprzedaży samochodu wykupionego po preferencyjnej cenie po zakończeniu umowy leasingu, który nie został wprowadzony do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, stanowi przychód z działalności gospodarczej, o którym mowa w art. 14 ust. 2 pkt 1 updof.

Przychód ten nie powstanie tylko wówczas, gdy sprzedaż samochodu nastąpi po upływie sześciu lat od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym został on wycofany z działalności gospodarczej (art. 10 ust. 2 pkt 3 updof).

Zdaniem organów podatkowych o takiej kwalifikacji przychodu przesądza fakt, że opłaty za leasing samochodu wykorzystywanego w prowadzonej działalności gospodarczej były zaliczane do kosztów uzyskania przychodów z tej działalności. Do kosztów tych mogły być również zaliczane wszystkie wydatki związane z użytkowaniem tego samochodu. W rezultacie przedmiotowy samochód stał się firmowym składnikiem majątku. Ponadto możliwość preferencyjnego zakupu przewidziana jest dla podmiotu będącego leasingobiorcą, a gdy leasingobiorcą jest osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, oznacza to, iż również możliwość wykupu samochodu za preferencyjną cenę jest związana z prowadzoną działalnością. Taki pogląd wyraził m.in. Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z 2 marca 2012 r., nr IBPBI/1/415-1252/11/ESZ, Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z 25 listopada 2011 r., nr IPPB1/415-785/11-2/AM, czy Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji indywidualnej z 1 sierpnia 2011 r., nr ITPB1/415-552/11/PSZ.

Według organów podatkowych, zbycie po upływie pół roku samochodu wykupionego po leasingu i przekazanego do majątku prywatnego podatnika jest neutralne podatkowo, jedynie gdy:

• wykup nastąpił nie za cenę preferencyjną, lecz za rzeczywistą wartość (wartość rynkową), wartość ustaloną dla "osoby trzeciej",
   
• wydatek związany z wykupem nie został zaliczony do kosztów uzyskania przychodów prowadzonej działalności gospodarczej,
   
• samochód ten nie będzie wykorzystywany na potrzeby tej działalności.

Natomiast, jeżeli zbycie nastąpi przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie samochodu, wystąpi przychód z odpłatnego zbycia rzeczy, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. d) updof. Takie stanowisko zajął Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji indywidualnej z 4 czerwca 2009 r., nr ITPB1/415-209/09/WM.