Uprawnienia urlopowe pracownika w roku debiutu zawodowego

1) Pracownik ukończył szkołę wyższą, następnie, na przełomie poprzedniego i obecnego roku, odbył staż z urzędu pracy, po czym trzy miesiące pracował w innym zakładzie, a po krótkiej przerwie został zatrudniony u nas. Jak ustalić jego uprawnienia urlopowe?

W myśl art. 153 § 1 K.p., pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku (tzw. urlop cząstkowy). Hipoteza tej normy wskazuje na pierwszy rok pracy, czyli pierwsze 12 miesięcy pracy, przy czym 12-miesięczny okres wystąpi tylko wtedy, gdy pracownik pierwszą pracę w życiu podjął 1 stycznia (por. wyrok SR w Toruniu z 30 lipca 2018 r., sygn. akt IV P 217/18). Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym (art. 153 § 2 K.p.).

Zwracamy uwagę! Stosownie do art. 53 § 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2018 r. poz. 1265 z późn. zm.), dalej ustawy, starosta może skierować bezrobotnego do odbycia stażu m.in. do pracodawcy. Za ten okres bezrobotnemu przysługuje stypendium. Spełnienie tych dwóch przesłanek - odbycie stażu oraz wypłata stypendium - kwalifikuje wymienioną aktywność do okresu pracy wymaganego do nabycia lub zachowania uprawnień pracowniczych, z wyłączeniem jednak m.in. prawa do urlopu (art. 79 ust. 1 i ust. 2 pkt 2 ustawy).

Rozpatrując zatem prawa pracownika z pytania należy uznać, że bieżący rok jest dla niego pierwszym rokiem pracy zawodowej w rozumieniu przepisów urlopowych. Staż z urzędu pracy ma wpływ jedynie na wymiar uprawnienia.

Obliczając terminy nabywania prawa do urlopów cząstkowych stosuje się zasady potoczne, a nie cywilistyczne (por. wyrok SN z 19 grudnia 1996 r., sygn. akt I PKN 47/96, OSNP 1997/17/310 i uchwała z 21 maja 1991 r., sygn. akt I PZP 16/91, OSNC 1992/1/10). Oznacza to, że miesięczny okres zatrudnienia, który rozpoczął się np. 1 czerwca kończy się 30 czerwca. W razie zmiany pracodawcy w ciągu roku może wystąpić konieczność zastosowania reguły prawa cywilnego, w myśl której w razie przerwy pomiędzy okresami pracy za miesiąc przyjmuje się 30 dni (art. 114 K.c. w związku z art. 300 K.p.). Ciągłość zatrudnienia nie jest tu bowiem wymagana. Ponadto odpowiednio do art. 154¹ § 1 K.p., do okresu zatrudnienia, od którego zależy prawo do urlopu wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia, bez względu na przerwy w zatrudnieniu oraz sposób ustania stosunku pracy. Oznacza to, że ewentualną końcówkę z poprzedniego miejsca pracy obowiązany jest zaliczyć aktualny pracodawca.

Absolwent szkoły wyższej w okresie:

• od 1 października 2018 r. do 1 stycznia 2019 r. odbył staż na podstawie skierowania z urzędu pracy,
   
• od 2 stycznia do 2 kwietnia 2019 r. był zatrudniony w zakładzie X,
   
• od 17 kwietnia do 16 lipca 2019 r. jest zatrudniony w zakładzie Y.

Obecny rok kalendarzowy jest dla niego pierwszym rokiem pracy. W zakładzie X pracownik nabył prawo do 3 urlopów cząstkowych. Prawo do nich powstało 1 lutego, 1 marca i 1 kwietnia. Ostatni dzień zatrudnienia w zakładzie X (2 kwietnia) powinien zaliczyć obecny pracodawca (Y), co oznacza, że urlop cząstkowy (wciąż jest to dla pracownika pierwszy rok pracy) zainteresowany nabędzie po 29. dniach pracy, tj. 15 maja br. Kolejne urlopy cząstkowe z upływem kolejnych dwóch miesięcy pracy, licząc w sposób potoczny, czyli 15 czerwca i 15 lipca br., w każdym przypadku w wymiarze 1/12 z 20 dni, czyli 1,66 dnia.

Jak wyjaśnił Główny Inspektorat Pracy w piśmie z 5 lipca 2010 r. (znak GPP-110-4560-41-1/10/PE/RP): "(...) Wymiar pierwszego urlopu stanowi ułamek 1/12 z wymiaru przysługującego pracownikowi po przepracowaniu roku, czyli z 20 dni. Otrzymany wynik nie jest liczbą całkowitą (1,66), brak jest natomiast ustawowej regulacji zaokrąglania wymiaru tego urlopu do pełnych jednostek tak, jak jest to przewidziane w stosunku do urlopu pracowników niepełnoetatowych (art. 154 § 2 K.p.).

W związku z powyższym w praktyce powstają wątpliwości co do sposobu udzielania urlopu, którego wymiar nie jest określony w pełnej jednostce dnia. Naszym zdaniem, z uwagi na brak szczególnej regulacji, należy stosować określony w art. 154² K.p. ogólny sposób udzielania urlopu z przeliczeniem na godziny. Pracodawca może, z korzyścią dla pracownika, zaokrąglić w górę ustalony wymiar urlopu do pełnych godzin lub do pełnych dni, pamiętając jednak, aby wymiar urlopu pracownika w roku kalendarzowym nie przekroczył przysługującego mu wymiaru, czyli 20 dni (160 godzin).".

2) Jak ustalić wymiar urlopu, jeżeli pracownik jest zatrudniony na część etatu?

W takim przypadku w pierwszej kolejności należy ustalić proporcjonalny wymiar roczny, a następnie urlop cząstkowy.

Wymiar urlopu dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika, biorąc za podstawę 20 lub 26 dni, w zależności od stażu pracy, zaokrąglając ewentualny niepełny dzień urlopu w górę do pełnego dnia (art. 154 § 2 K.p.).

Powołany w odpowiedzi na pierwsze pytanie przepis art. 153 § 1 K.p. przewiduje, iż urlop cząstkowy to 1/12 wymiaru urlopu przysługującego pracownikowi po przepracowaniu roku. Przez długi okres w doktrynie prezentowany był pogląd, iż chodzi tu o staż urlopowy, którym pracownik dysponował w momencie ustalania prawa do urlopu podwyższony o 1 rok. Z tezą tą nie zgodziło się Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w piśmie udostępnionym naszemu Wydawnictwu 9 grudnia 2016 r., wyjaśniając, że chodzi o staż rzeczywisty.

Stanowisko resortu pracy cytowaliśmy w dodatku nr 10 do UiPP nr 10/2019, str. 6.

Przyjmujemy założenia z poprzedniego przykładu oraz dodatkowo, że zakład Y zatrudnił zainteresowanego na 2/5 etatu. Jego staż na dzień ustalania pierwszego urlopu cząstkowego to 8 lat, 7 miesięcy i 2 dni, w tym:

• 8 lat z tytułu ukończenia szkoły wyższej,
   
• 3 miesiące i 1 dzień z tytułu odbycia stażu z urzędu pracy,
   
• 3 miesiące i 1 dzień z tytułu zatrudnienia w zakładzie X,
   
• 1 miesiąc z tytułu zatrudnienia w zakładzie Y.

W dniu 15 maja br. pracownik nabył prawo do 0,66 dnia urlopu, co wynika z wyliczenia: 20 dni x 2/5 etatu = 8 dni; 8 dni x 1/12 = 0,66 dnia.