Weryfikacja uprawnień do 13. emerytury za 2019 r.

W 2019 r. emerytom i rencistom oraz innym wskazanym przez ustawodawcę osobom zostało z urzędu wypłacone (co do zasady w terminie płatności za maj 2019 r.) jednorazowe świadczenie pieniężne w wysokości 1.100 zł brutto. Tę tzw. emeryturę+ lub 13. emeryturę otrzymały jednak tylko te osoby, które na dzień 30 kwietnia 2019 r. miały ustalone i niezawieszone prawo do świadczenia głównego. Późniejsza weryfikacja tych uprawnień jest podstawą do ponownego ustalenia prawa do tego dodatkowego świadczenia za 2019 r. Okazją jest m.in. rozliczenie przychodów uzyskanych przez emerytów i rencistów w 2019 r.

Uprawnieni do 13. emerytury

Warunki nabywania prawa do 13. emerytury przysługującej w 2019 r. oraz zasady jej wypłaty zostały określone w ustawie o jednorazowym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów w 2019 r. Wynika z niej m.in., iż świadczenie to było wypłacane z urzędu osobom, które w dniu 30 kwietnia 2019 r. posiadały uprawnienia do jednego ze świadczeń wymienionych w art. 2 ust. 2 tej ustawy, zwanych dalej świadczeniami głównymi, a więc m.in. do emerytury lub renty z powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych.

Spełnienie warunków (np. ukończenie powszechnego wieku emerytalnego) do uzyskania świadczenia głównego (np. powszechnej emerytury) po dniu 30 kwietnia 2019 r. (np. 5 maja 2019 r.) uniemożliwiło uzyskanie 13. emerytury. Nie zostało bowiem spełnione kryterium posiadania prawa do świadczenia głównego na dzień 30 kwietnia 2019 r.

Ponadto ustawodawca zastrzegł, iż jednorazowe świadczenie pieniężne nie przysługuje osobom, którym prawo do świadczenia głównego zostało zawieszone na dzień 30 kwietnia 2019 r.

Zawieszenie świadczenia

Należy przypomnieć, iż prawo do emerytury podlega zawieszeniu:

• bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego, albo
   
• jeżeli emeryt, który nie osiągnął jeszcze powszechnego wieku emerytalnego, wynoszącego odpowiednio 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn, osiąga przychody z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego albo z tytułu tzw. służby mundurowej w kwocie wyższej niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa GUS.

Ze względu na wysokość uzyskiwanych przychodów stosownemu zawieszeniu ulega również renta z tytułu niezdolności do pracy i renta rodzinna, chyba że pobiera ją (jako świadczenie korzystniejsze) osoba mająca ustalone prawo do emerytury, która ukończyła już powszechny wiek emerytalny.

Ponadto prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba, może ulec zawieszeniu na wniosek emeryta lub rencisty, bez konieczności podania przyczyny tego zawieszenia.

Kwestie te reguluje art. 103, 103a i 104 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zwanej ustawą emerytalną.

Weryfikacja uprawnień

Prawo do jednorazowego świadczenia pieniężnego podlega jednak ponownemu ustaleniu (na niekorzyść albo odpowiednio na korzyść świadczeniobiorcy), jeżeli ostatecznie okaże się, że na dzień 30 kwietnia 2019 r.:

• prawo do świadczenia głównego nie istniało (np. zostało ustalone po przedłożeniu nieprawdziwych dokumentów) lub
   
• świadczenie główne powinno podlegać zawieszeniu (np. ze względu na przekroczenie maksymalnego limitu przychodu), albo
   
• przysługiwała wypłata świadczenia głównego (np. sprawa zakończyła się wyrokiem sądu, przyznającym prawo do emerytury lub renty albo świadczenie to zostało zawieszone, gdy nie było do tego podstaw).

W wyniku weryfikacji uprawnień do świadczenia głównego emerytura+ może być odpowiednio:

• uznana za nienależnie pobraną lub
   
• przyznana i wypłacona świadczeniobiorcy.

Rozliczenie przychodu

Prawo do emerytury lub renty świadczeniobiorcy osiągającego dodatkowe przychody jest zawieszane na bieżąco w oparciu o złożone przez emeryta lub rencistę oświadczenie o podjęciu działalności zarobkowej i zamiarze osiągania z tego tytułu przychodu w wysokości przekraczającej miesięcznie 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Przy czym ostateczne rozliczenie tego przychodu następuje po zakończeniu danego roku kalendarzowego. Dokonywane jest ono:

• na podstawie zaświadczenia o wysokości przychodu uzyskanego w minionym roku kalendarzowym, z rozbiciem na poszczególne miesiące tego roku, złożonego przez świadczeniobiorcę i jego płatnika składek w terminie do ostatniego dnia lutego następnego roku,
   
• w formie miesięcznej lub rocznej, w zależności od tego, która z nich jest korzystniejsza dla świadczeniobiorcy.

Zaświadczenie o przychodzie uzyskanym przez emeryta lub rencistę w 2019 r. należy złożyć do dnia 2 marca 2020 r.

W wyniku tego rozliczenia może okazać się, że:

• zawieszone wcześniej świadczenie, w tym na dzień 30 kwietnia 2019 r., powinno być wypłacone (w obniżonej albo pełnej wysokości), co spowoduje wypłatę przez organ rentowy nie tylko należnego świadczenia głównego, ale i przysługującej do niego 13. emerytury, albo
   
• wypłacone wcześniej świadczenie główne powinno być zawieszone, a tym samym powstała nadpłata tego świadczenia głównego i ewentualnie wypłaconej wraz z nim 13. emerytury.

W tym drugim przypadku, jeżeli łączna kwota przychodu emeryta lub rencisty przewyższyła w danym roku kalendarzowym kwotę graniczną przychodu o kwotę niższą niż kwota nienależnie pobranych świadczeń, warto wziąć pod uwagę możliwość przekazania na FUS, w wyznaczonym przez organ rentowy terminie, kwoty równej kwocie tego przekroczenia, pomniejszonej o kwotę pobranej zaliczki na podatek dochodowy. Wówczas zostanie uznane, że prawo do świadczenia nie podlegało zawieszeniu, tylko świadczenie to powinno być odpowiednio zmniejszone, co pozwoli za zachowanie prawa nie tylko do świadczenia głównego, ale i 13. emerytury.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 4.04.2019 r. o jednorazowym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów w 2019 r. (Dz. U. poz. 743)

Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 53)