Dla osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą przepisy ubezpieczeniowe określają minimalną wysokość podstawy wymiaru składek ZUS. Przedsiębiorca może do niej jednak zadeklarować kwotę wyższą, niż wskazana przez ustawodawcę najniższa wysokość. Jeżeli to uczyni, powinien wówczas pamiętać o tym, że nie ma prawa późniejszego jej skorygowania, np. do obowiązującej go minimalnej kwoty.
Osoba prowadząca pozarolniczą działalność opłaca za siebie składki ZUS od zadeklarowanej kwoty.
W przypadku składek społecznych nie może ona być jednak niższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek emerytalnej i rentowych. Wynika to z art. 18 ust. 8 i art. 20 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, dalej ustawy systemowej. Z kolei osoba rozpoczynająca prowadzenie działalności gospodarczej, po spełnieniu określonych warunków, może opłacać te składki od 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia (patrz str. 15 GP).
Wprawdzie podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne dla przedsiębiorcy stanowi również zadeklarowana kwota, to jednak minimalna jej wysokość wynosi 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku. Stanowi tak art. 81 ust. 2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, dalej ustawy zdrowotnej.
W 2016 r. najniższa obowiązująca przedsiębiorcę podstawa wymiaru składek społecznych wynosi 2.433 zł (tj. 60% z 4.055 zł) lub 555 zł (tj. 30% z 1.850 zł) dla początkującego przedsiębiorcy. Natomiast minimalna podstawa wymiaru składki zdrowotnej wynosi 3.210,60 zł (tj. 75% z 4.280,80 zł).
Generalnie ustawodawca dał przedsiębiorcy możliwość swobodnego kształtowania wysokości podstawy wymiaru składek ubezpieczeniowych. Nie jest ona jednak uzależniona od wysokości przychodu osiągniętego z racji prowadzenia firmy, lecz od zadeklarowanej przez niego kwoty. Potwierdza to Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 19 stycznia 2016 r., sygn. akt III AUa 753/15. Sąd uznał w nim, iż: "(...) w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność (...) wysokość składek nie jest związana z faktycznie osiągniętym przychodem i jego wysokością, lecz jedynie z istnieniem tytułu ubezpieczenia i zadeklarowaną kwotą (...)".
Osoba prowadząca działalność gospodarczą może więc do podstawy wymiaru składek społecznych i zdrowotnej zadeklarować wyższą kwotę niż obowiązujące ją minimalne ich wysokości. Przy czym, zwiększając podstawę wymiaru składek społecznych nie musi jednocześnie podwyższać do tej samej wysokości podstawy wymiaru składki zdrowotnej. Wobec tego może ona od wyższej kwoty opłacać składki społeczne i fakt ten w żaden sposób nie obliguje jej do równoczesnego zwiększenia podstawy wymiaru składki zdrowotnej. Składkę na to ubezpieczenie przedsiębiorca ma nadal prawo opłacać od najniższej obowiązującej go podstawy wymiaru.
Pamiętać należy, że podstawę wymiaru składki na FP stanowi kwota przyjęta do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Wynika to z art. 104 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Wobec tego zwiększenie przez przedsiębiorcę podstawy wymiaru składek społecznych spowoduje automatyczne podwyższenie (do tej samej wysokości) kwoty podstawy wymiaru składki na FP. Przedsiębiorca opłaca ją za siebie, o ile nie ma ukończonych 55 lat - gdy jest kobietą lub 60 lat - w przypadku mężczyzn.
Powołane wcześniej przepisy ustawy systemowej odnoszą się do najniższej podstawy wymiaru składek. Dlatego też w przypadku, gdy przedsiębiorca w składanych za siebie do ZUS drukach rozliczeniowych zadeklaruje za dany miesiąc wyższą wysokość podstawy wymiaru składek społecznych, niż obowiązująca go minimalna jej kwota (tj. odpowiednio 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego lub 30% kwoty minimalnej płacy), wówczas powinien pamiętać, że nie ma możliwości jej późniejszego zmniejszenia w dokumentach korygujących.
Prawo korekty/zmniejszenia najniższej podstawy wymiaru składek społecznych (zgodnie z zasadą zawartą w art. 18 ust. 9 ustawy systemowej) przysługuje przedsiębiorcy wyłącznie w określonych sytuacjach. Jest tak wtedy, gdy w danym miesiącu kalendarzowym podlegał on ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym przez część miesiąca z powodu odpowiednio objęcia nimi lub ich ustania w trakcie tego miesiąca. Ponadto prawo takie przysługuje mu w przypadku niezdolności do pracy trwającej przez część miesiąca, ale tylko wówczas, gdy z tego tytułu spełnia warunki do przyznania zasiłku (przykład).
|
Przykład Pani Klara prowadzi działalność gospodarczą i opłaca z tego tytułu za siebie wszystkie składki ZUS na zasadach ogólnie obowiązujących przedsiębiorców. Począwszy od 1 kwietnia 2016 r. podwyższyła podstawę wymiaru składek społecznych do kwoty 3.000 zł. Składkę zdrowotną nadal opłaca od kwoty 3.210,60 zł. W okresie od 1 do 5 czerwca br. pani Klara przebywała na zwolnieniu lekarskim z powodu choroby i ZUS wypłacił jej za czas tej absencji świadczenie chorobowe. Za ten miesiąc nie może jednak pomniejszyć podstawy wymiaru składek społecznych o dni choroby. Z prawa takiego mogłaby bowiem skorzystać wtedy, gdyby do podstawy wymiaru tych składek deklarowała minimalną (a nie zwiększoną) jej wysokość. |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 963)
Ustawa z dnia 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 581 ze zm.)
Ustawa z dnia 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2016 r. poz. 645 ze zm.)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
