Facebook

Jak szukać?»

Uwaga: Do 2 kwietnia 2024 r. część płatników składek przekazuje do ZUS zgłoszenia o pracy "szczególnej" ZUS ZSWA za 2023 r. Do 31 marca 2024 r. należy sporządzić i podpisać sprawozdanie finansowe za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US zeznań: CIT-8 i CIT-8AB za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US deklaracji: CIT-8E i CIT-8FR za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US informacji: IFT-2R, CIT-RB i CIT-CSR za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US informacji: CIT-8ST, CIT-N1, CIT-N2, PIT-N1 i PIT-N2 według stanu na 31 grudnia 2023 r.
Aktualnie jesteś: Gofin.pl (strona główna)  »  Rachunkowość  »  Księgi rachunkowe  »   Kompensata należności i zobowiązań z tytułu dostaw i usług
POLECAMY
A A A  drukuj artykuł

Kompensata należności i zobowiązań z tytułu dostaw i usług

Zeszyty Metodyczne Rachunkowości nr 23 (479) z dnia 1.12.2018

Posiadamy należności i zobowiązania z tytułu dostaw i usług, wyrażone w walucie obcej, od tego samego kontrahenta zagranicznego. Zgodnie z umową zamierzamy je skompensować. Jak rozliczyć tę kompensatę w księgach rachunkowych? Czy powstaną bilansowe i podatkowe różnice kursowe?

1. Zasady dokonywania kompensaty w świetle prawa cywilnego

Jednostki na zasadzie swobody umów mają możliwość dokonywania kompensat umownych. Kompensaty takie nie są uregulowane przepisami prawa. Ich przeprowadzenie następuje na podstawie umowy zawartej między stronami. Jednostki same określają kwoty kompensat oraz dzień ich dokonania.

Natomiast zagadnienie kompensaty jednostronnej określa art. 498 K.c. Zgodnie z tym przepisem, gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Potrącenia dokonuje się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe (por. art. 499 K.c.). Mimo że przepisy tego nie wymagają, dla celów dowodowych najlepiej złożyć takie oświadczenie w formie pisemnej w treści wpisując datę dokonania kompensaty, numery faktur podlegających kompensacie, kwoty kompensaty oraz kwoty należności lub zobowiązań pozostające do rozliczenia po kompensacie.

Niezależnie od sposobu dokonania potrącenia dochodzi do wzajemnego umorzenia wierzytelności. Jeśli wierzytelności te opiewają na tę samą kwotę, to podlegają umorzeniu w całości. Jeżeli zaś kwoty ich są różne, to umarzają się do wysokości wierzytelności niższej.


2. Skutki bilansowe rozliczeń między kontrahentami w formie wzajemnych potrąceń

W księgach rachunkowych wzajemnych rozrachunków można dokonać, jeżeli jednostka złoży stosowne oświadczenie lub zawrze z kontrahentem umowę o kompensacie.

Ewidencja księgowa potrącenia własnej wierzytelność z wierzytelnością drugiej strony

1. PK - kompensata należności z zobowiązaniem kontrahenta "X":
      - Wn konto 21 "Rozrachunki z dostawcami" (w analityce: Kontrahent "X"),
      - Ma konto 20 "Rozrachunki z odbiorcami" (w analityce: Kontrahent "X").

W sytuacji gdy potrącenie (kompensata) dotyczy rozrachunków wyrażonych w walutach obcych, przy jej rozliczeniu uwzględnia się przepisy art. 30 ust. 2 ustawy o rachunkowości. W myśl tych przepisów, wyrażone w walutach obcych operacje gospodarcze ujmuje się w księgach rachunkowych na dzień ich przeprowadzenia, odpowiednio po kursie:

1) faktycznie zastosowanym w tym dniu, wynikającym z charakteru operacji - w przypadku sprzedaży lub kupna walut oraz zapłaty należności lub zobowiązań;

2) średnim ogłoszonym dla danej waluty przez NBP z dnia poprzedzającego ten dzień - w przypadku zapłaty należności lub zobowiązań, jeżeli nie jest zasadne zastosowanie kursu, o którym mowa w pkt 1, a także w przypadku pozostałych operacji.

Kompensata jest formą rozliczenia bezgotówkowego. W tym przypadku nie dochodzi do przepływu środków pieniężnych między stronami ani do ruchu środków na rachunku bankowym. Nie jest więc możliwe przyjęcie kursu faktycznie zastosowanego. Dlatego w celu potrącenia wzajemnych rozrachunków (wyrażonych w walucie obcej) przyjmuje się średni kurs NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień kompensaty. Analogicznie, tak jak przy regulowaniu rozrachunków w formie zapłaty, różnice kursowe powstałe w wyniku kompensaty zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych.

Należy ponadto pamiętać, że operacje gospodarcze wyrażone w walucie obcej, w świetle art. 23 ust. 3 ustawy o rachunkowości, ujmuje się w księgach rachunkowych w sposób umożliwiający ustalenie kwoty operacji w walucie polskiej i obcej.

Ewidencja księgowa różnic kursowych powstałych w wyniku kompensaty rozrachunków
wyrażonych w walutach obcych

1. PK - wyksięgowanie różnic kursowych powstałych w wyniku kompensaty:
   a) dodatnie różnice kursowe:
      - Wn konto 20 "Rozrachunki z dostawcami, 21 "Rozrachunki z odbiorcami",
      - Ma konto 75-0 "Przychody finansowe" (w analityce: Różnice kursowe),
   b) ujemne różnice kursowe:
      - Wn konto 75-1 "Koszty finansowe" (w analityce: Różnice kursowe),
      - Ma konto 20 "Rozrachunki z dostawcami, 21 "Rozrachunki z odbiorcami".

Przykład

I. Założenia:

  1. Spółka z o.o. posiada:

a) należność od kontrahenta "X" w wysokości: 15.000 EUR, wycenioną w dniu zarachowania po kursie: 4,10 zł/EUR, co daje: 61.500 zł,

b) zobowiązanie wobec kontrahenta "X" w wysokości: 12.000 EUR, wycenione po kursie: 4,30 zł/EUR, co daje: 51.600 zł.

  1. Na podstawie umowy dokonano kompensaty rozrachunków do wysokości: 12.000 EUR. Kurs średni NBP z dnia poprzedzającego dzień kompensaty wyniósł: 4,25 zł/EUR (kurs przykładowy).
     
  2. Na koncie 20 "Rozrachunki z odbiorcami" pozostała do zapłaty należność w kwocie: 3.000 EUR, wyceniona w dniu zarachowania po kursie: 4,10 zł/EUR, co daje kwotę: 12.300 zł.

II. Dekretacja:

Opis operacji Kwota Konto
Wn Ma
1. PK - kompensata wzajemnych rozrachunków: 12.000 EUR × 4,25 zł/EUR =  51.000 zł 21 20
2. PK - wyksięgowanie różnic kursowych:      
   a) dodatnich - od należności: 12.000 EUR × (4,25 zł/EUR - 4,10 zł/EUR) =  1.800 zł 20 75-0
   b) dodatnich - od zobowiązań: 12.000 EUR × (4,30 zł/EUR - 4,25 zł/EUR) =  600 zł 21 75-0

III. Księgowania:

Ewidencja do kont rozrachunkowych w walucie polskiej

Skutki bilansowe rozliczeń między kontrahentami w formie wzajemnych potrąceń

Ewidencja do kont rozrachunkowych w walucie obcej

Skutki bilansowe rozliczeń między kontrahentami w formie wzajemnych potrąceń


3. Podatkowe różnice kursowe powstałe przy kompensacie należności i zobowiązań wyrażonych w walucie obcej

Kompensata wzajemnych należności i zobowiązań wyrażonych w walucie obcej uznawana jest za dokonanie zapłaty, które to powoduje powstanie podatkowych różnic kursowych. Jak bowiem wynika z art. 15a ust. 7 updop oraz art. 24c ust. 7 updof, za dzień zapłaty przez dłużnika zobowiązania wyrażonego w walucie obcej (będący zarazem u wierzyciela dniem "otrzymania" przychodu) uważa się dzień uregulowania zobowiązań w jakiejkolwiek formie, w tym w wyniku potrącenia wierzytelności. Zaś art. 15a ust. 1 updop oraz art. 24c ust. 1 updof stanowi, że różnice kursowe zwiększają odpowiednio przychody jako dodatnie różnice kursowe albo koszty uzyskania przychodów jako ujemne różnice kursowe.

Dodatnie różnice kursowe Ujemne różnice kursowe
Dodatnie różnice kursowe powstają m.in., jeżeli wartość:
1) przychodu należnego wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski jest niższa od wartości tego przychodu w dniu jego otrzymania, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia,
2) poniesionego kosztu wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski jest wyższa od wartości tego kosztu w dniu zapłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia
Ujemne różnice kursowe powstają m.in., jeżeli wartość:
1) przychodu należnego wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski jest wyższa od wartości tego przychodu w dniu jego otrzymania, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia,
2) poniesionego kosztu wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski jest niższa od wartości tego kosztu w dniu zapłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia

Stosownie natomiast do treści art. 15a ust. 4 updop oraz art. 24c ust. 4 updof, przy obliczaniu różnic kursowych dotyczących należności i zobowiązań wyrażonych w walucie obcej uwzględnia się kursy faktycznie zastosowane w przypadku sprzedaży lub kupna walut obcych oraz otrzymania należności lub zapłaty zobowiązań. W pozostałych przypadkach, a także gdy do otrzymanych należności lub zapłaty zobowiązań nie jest możliwe uwzględnienie faktycznie zastosowanego kursu waluty w danym dniu, stosuje się kurs średni ogłaszany przez NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego ten dzień.

Cechą charakterystyczną kompensaty jest faktyczny brak rozliczenia gotówkowego (pieniężnego) między stronami. Wobec powyższego brak jest możliwości ustalenia takiego rozliczenia według kursu faktycznie zastosowanego. Tym samym dla celów ustalenia podatkowych różnic kursowych w przypadku kompensaty należności i zobowiązań wyrażonych w walutach obcych stosowany powinien być kurs średni NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień kompensaty.

Księgi rachunkowe - czytaj także:

 
Przydatne linki
 
Sklep internetowy - sklep.gofin.pl
 
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o., ul. Owocowa 8, 66-400 Gorzów Wlkp., tel. 95 720 85 40, faks 95 720 85 60
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN
Szanowny Użytkowniku !
Prosimy o zapoznanie się z poniższymi informacjami oraz wyrażenie dobrowolnej zgody poprzez kliknięcie przycisku "Zgadzam się".
Pamiętaj, że zawsze możesz wycofać zgodę.

Serwis internetowy, z którego Pani/Pan korzysta używa plików cookies w celu:

  • niezbędnego zapewnienia prawidłowego działania Serwisów (utrzymania sesji),
  • realizacji funkcjonalności ułatwiających obsługę Serwisu,
  • analizy statystyk ruchu i reklam w Serwisach,
  • zbierania i przetwarzania danych osobowych w celu wyświetlenia reklam produktów własnych i klientów reklamowych.
Pliki cookies

Są to pliki instalowane w urządzeniach końcowych osób korzystających z Serwisu, w celu administrowania Serwisem, dostosowania treści Serwisu do preferencji użytkownika, utrzymania sesji użytkownika oraz dla celów statystycznych i targetowania reklamy (dostosowania treści reklamy do indywidualnych potrzeb użytkownika). Informujemy, że istnieje możliwość określenia przez użytkownika Serwisu warunków przechowywania lub uzyskiwania dostępu do informacji zawartych w plikach cookies za pomocą ustawień przeglądarki lub konfiguracji usługi. Szczegółowe informacje na ten temat dostępne są u producenta przeglądarki, u dostawcy usługi dostępu do internetu oraz w Polityce prywatności i plików cookies.

Administratorzy

Administratorem Pana/Pani danych osobowych w związku z korzystaniem z Serwisu internetowego i jego usług jest Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o. Administratorem danych osobowych w plikach cookies w związku z wyświetleniem analizy statystyk i wyświetlaniem spersonalizowanych reklam są partnerzy Wydawnictwa Podatkowego GOFIN sp. z o.o., Google Inc, Facebook Inc.

Jakie ma Pani/Pan prawa w stosunku do swoich danych osobowych?

Wobec swoich danych mają Pan/Pani prawo do żądania dostępu do swoich danych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych, prawo do cofnięcia zgody.

Podstawy prawne przetwarzania Pani/Pana danych osobowych
  • Niezbędność przetwarzania danych w związku z wykonaniem umowy.

    Umowa w naszym przypadku oznacza akceptację regulaminu naszych usług. Jeśli zatem akceptuje Pani/Pan umowę na realizację danej usługi, to możemy przetwarzać Pani/Pana dane w zakresie niezbędnym do realizacji tej umowy.

  • Niezbędność przetwarzania danych w związku z prawnie uzasadnionym interesem administratora.

    Dotyczy sytuacji, gdy przetwarzanie danych jest uzasadnione z uwagi na usprawiedliwione potrzeby administratora, tj. dokonanie pomiarów statystycznych, ulepszania naszych usług, jak również prowadzenie marketingu i promocji własnych usług administratora.

  • Dobrowolna zgoda.

    Aby móc realizować cele:
    - zapamiętania Pani/Pana decyzji w Serwisach w zakresie korzystania z dostępnych opcjonalnie funkcjonalności,
    - analiz statystyk ruchu i reklam w Serwisach,
    - wyświetlania spersonalizowanych reklam produktów własnych i klientów reklamowych w związku z odwiedzaniem niniejszego Serwisu internetowego partnerzy Wydawnictwa Podatkowego Gofin sp. z o.o. muszą mieć możliwość przetwarzania Pani/Pana danych.

Potrzebna jest Nam Pani/Pana dobrowolna zgoda na zapisy w plikach cookies w celach realizacji powyższych celów.
W związku z powyższymi wyjaśnieniami prosimy o wyrażenie dobrowolnej zgody na zapisywanie informacji w plikach cookies przez kliknięcie przycisku „Zgadzam się” lub „Nie teraz” w przypadku braku zgody. Istnieje możliwość skorzystania z „ustawień zaawansowanych” plików cookies w celu określenia indywidualnych zgód na zapis wybranych plików cookies realizujących wybrane cele.