Upoważnienie skarbnika dla głównego księgowego samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej

Czy główny księgowy samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej powinien dysponować upoważnieniem skarbnika gminy przy udzielaniu kontrasygnaty dla czynności, które mogą powodować powstanie zobowiązań pieniężnych?

Przepis art. 46 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2013 r. poz. 594) stanowi, że oświadczenie woli w imieniu gminy w zakresie zarządu mieniem składa jednoosobowo wójt albo działający na podstawie jego upoważnienia zastępca wójta samodzielnie albo wraz z inną upoważnioną przez wójta osobą. Jeżeli czynność prawna może spowodować powstanie zobowiązań pieniężnych, do jej skuteczności potrzebna jest kontrasygnata skarbnika gminy (głównego księgowego budżetu) lub osoby przez niego upoważnionej. Regulacje określone w ww. art. 46 ustawy o samorządzie gminnym należy rozpatrywać łącznie z przepisami art. 49 ust. 1 tej ustawy, który wskazuje, że gmina nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania innych gminnych osób prawnych, a te nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania gminy. Za odrębną od gminy osobę prawną należy uznać m.in. samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej (SP ZOZ).

Kontrasygnata skarbnika pełni szczególną rolę w strukturze ustrojowej jednostek samorządu terytorialnego. Stanowi ona bowiem dużą odpowiedzialność nałożoną na skarbnika, która dotyczy wszystkich etapów poprzedzających płatność dochodów i wydatków budżetu jednostki samorządu terytorialnego, a w zakresie wydatków także zaangażowanie środków. Podpis skarbnika jest dowodem dokonania przez niego wstępnej kontroli i potwierdzeniem, że jednostka samorządu terytorialnego posiada środki finansowe na uregulowanie zobowiązań. Jest on również wyrazem realizacji przez skarbnika obowiązku dbałości o prawidłowe gospodarowanie środkami budżetowymi. Kontrasygnata skarbnika jest warunkiem skuteczności prawidłowo złożonego oświadczenia woli jednostki samorządu terytorialnego. Oświadczenie woli jednostki samorządu terytorialnego (np. gminy) bez kontrasygnaty jest wprawdzie ważne, lecz nie wywołuje skutków prawnych.

Umowa pozbawiona kontrasygnaty skarbnika jest bezskuteczna i jako taka nie wiąże stron. Sankcję nieważności czynności prawnej przewiduje art. 262 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 885 ze zm.), zgodnie z którym czynności prawne polegające na: zaciąganiu kredytów i pożyczek, udzielaniu pożyczek, poręczeń i gwarancji oraz emisji papierów wartościowych, wymagają dla swej ważności kontrasygnaty skarbnika jednostki samorządu terytorialnego. Skarbnik, który odmówi kontrasygnaty, dokonuje jej na pisemne polecenie przewodniczącego zarządu jednostki samorządu terytorialnego, z wyjątkiem przypadku, gdy wykonanie polecenia stanowiłoby przestępstwo albo wykroczenie. W takim przypadku powiadamia o tym organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego i regionalną izbę obrachunkową.

Natomiast zasady działania SP ZOZ, zaliczanych do podmiotów wykonujących działalność leczniczą, regulują przepisy ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2013 r. poz. 217). Stanowią one m.in., że SP ZOZ prowadzi gospodarkę finansową na zasadach określonych w tej ustawie. SP ZOZ pokrywa z posiadanych środków i uzyskiwanych przychodów koszty działalności i reguluje zobowiązania (art. 52 ustawy o działalności leczniczej). Podstawą gospodarki SP ZOZ jest plan finansowy ustalany przez kierownika. SP ZOZ, co do zasady, pokrywa ujemny wynik finansowy we własnym zakresie (art. 59 ust. 1 ustawy o działalności leczniczej). Może on jednak uzyskać środki finansowe na pokrycie tego ujemnego wyniku finansowego w sytuacji określonej w art. 59 ust. 2 ustawy o działalności leczniczej. Stanowi on, że podmiot tworzący SP ZOZ może, w terminie 3 miesięcy od upływu terminu zatwierdzenia sprawozdania finansowego SP ZOZ, pokryć ujemny wynik finansowy za rok obrotowy tego zakładu, jeżeli wynik ten, po dodaniu kosztów amortyzacji, ma wartość ujemną - do wysokości tej wartości. Ujemny wynik finansowy i koszty amortyzacji dotyczą roku obrotowego objętego sprawozdaniem finansowym. W przypadku niepokrycia tego ujemnego wyniku finansowego przez podmiot tworzący SP ZOZ, ciąży na nim - wynikający z art. 59 ust. 4 ww. ustawy - obowiązek wydania rozporządzenia, zarządzenia albo podjęcie uchwały o zmianie formy organizacyjno-prawnej albo o likwidacji SP ZOZ. Zobowiązania i należności SP ZOZ po jego likwidacji stają się zobowiązaniami i należnościami Skarbu Państwa albo uczelni medycznej, albo właściwej jednostki samorządu terytorialnego.

SP ZOZ zaliczane są - na podstawie art. 9 pkt 10 ustawy o finansach publicznych - do jednostek sektora finansów publicznych. Dlatego też obowiązują te jednostki również przepisy art. 53 i 54 tej ustawy stanowiące, że kierownik jednostki sektora finansów publicznych (w tym kierownik SP ZOZ) jest odpowiedzialny za całość gospodarki finansowej tej jednostki. Głównym księgowym jednostki sektora finansów publicznych jest pracownik, któremu kierownik jednostki powierza obowiązki i odpowiedzialność w zakresie prowadzenia rachunkowości jednostki, wykonywania dyspozycji środkami pieniężnymi, a także dokonywania wstępnej kontroli: zgodności operacji gospodarczych i finansowych z planem finansowym, kompletności i rzetelności dokumentów dotyczących operacji gospodarczych i finansowych. Przepis ten zobowiązuje zatem do zatrudniania głównego księgowego w SP ZOZ, który jest niezależny w swoich działaniach od skarbnika jednostki samorządu terytorialnego.