Najczęściej spotykanym sposobem ewidencji pożyczek w księgach rachunkowych jest ich wykazywanie w momencie wpłaty środków na rachunek jednostki. Czy dopuszczalne jest ujęcie pożyczki jako należności krótkoterminowych albo aktywów finansowych zanim taka wpłata nastąpi, tj. bezpośrednio po podpisaniu umowy?
| Niestety nie. Umowa pożyczki nie podlega księgowaniu. Ewidencja udzielenia pożyczki następuje dopiero w momencie otrzymania środków pieniężnych. Wykazanie należności lub aktywu finansowego z tytułu podpisania umowy nie jest dopuszczalne. Wykazanie takiej należności byłoby sprzeczne z zasadą ostrożności. Do czasu otrzymania pożyczki nie będzie ona również zobowiązaniem. |
Ustawa o rachunkowości w art. 3 ust. 1 pkt 12 definiuje aktywa jako kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych.
Przez należności krótkoterminowe rozumie się natomiast ogół należności z tytułu dostaw i usług oraz całość lub część należności z innych tytułów niezaliczonych do aktywów finansowych, a które stają się wymagalne w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego (por. art. 3 ust. 1 pkt 18 lit. c ustawy).
Natomiast aktywa finansowe to z kolei aktywa pieniężne, instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki, a także wynikające z kontraktu prawo do otrzymania aktywów pieniężnych lub prawo do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką na korzystnych warunkach.
Ponadto w § 13 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (Dz. U. z 2017 r. poz. 277) wskazano, iż aktywa finansowe wprowadza się do ksiąg rachunkowych na dzień zawarcia kontraktu w cenie nabycia, tj. w wartości godziwej poniesionych wydatków lub przekazanych w zamian innych składników majątkowych, zaś zobowiązania finansowe - w wartości godziwej uzyskanej kwoty lub wartości otrzymanych innych składników majątkowych. Przy ustalaniu wartości godziwej na ten dzień uwzględnia się poniesione przez jednostkę koszty transakcji.
W naszej ocenie, fakt podpisania umowy pożyczki przede wszystkim nie spełnia definicji aktywów. Nie można bowiem uznać treści umowy pożyczki za kontrolowany przez jednostkę zasób majątkowy. Należy również zauważyć, że przywołany przepis rozporządzenia w sprawie instrumentów wskazuje jako parametr wyceny aktywów finansowych, podlegających w prowadzeniu do ksiąg rachunkowych, wartość godziwą poniesionych wydatków lub przekazanych aktywów.
Podpisanie umowy pożyczki nie wiąże się z ustaleniem ceny jej nabycia (nie otrzymujemy aktywu, jak również nie powstaje zobowiązanie) ani nie jest ona uzyskiwana w wyniku przeprowadzenia wymiany. Tym samym ujęcie umowy pożyczki w księgach rachunkowych byłoby niemożliwe m.in. ze względu na problem ewidencyjny, tj. brak możliwości wskazania dwóch stron kont, na jakich należałoby ująć takie zdarzenie. Zgodnie bowiem z zasadą podwójnego zapisu, generalnie wprowadzeniu aktywu towarzyszy powstanie zobowiązania lub wydanie innego własnego aktywu. Przy podpisaniu umowy pożyczki do takich zdarzeń jednak nie dochodzi.
Tak więc efekt zawarcia umowy pożyczki pieniężnej może znaleźć swoje odzwierciedlenie w księgach rachunkowych dopiero w chwili przekazania przez pożyczkodawcę środków pieniężnych lub zapłaty zobowiązań jednostki. Wówczas jednostka otrzymuje aktywa w postaci wartości pieniężnych oraz jednocześnie wykazuje zobowiązanie z tytułu konieczności zwrotu pożyczki. W księgach rachunkowych otrzymanie pożyczki może zatem zostać ujęte następującym zapisem:
- Wn konto 13-0 "Rachunek bieżący" lub konto 10 "Kasa" albo konto rozrachunkowe zespołu 2 - co odpowiada wartości otrzymanych aktywów lub spłacie zobowiązań,
- Ma konto 24 "Pozostałe rozrachunki" - co odpowiada powstałemu zobowiązaniu.
| ||||||||||||
|
||||||||||||
