Przywilejem pracowników o umiarkowanym i znacznym stopniu niepełnosprawności jest m.in. prawo do dodatkowego urlopu. Wymiar tego urlopu i warunki nabycia prawa do pierwszego urlopu z tytułu niepełnosprawności wynikają z przepisów odrębnych. Do kolejnego urlopu tego rodzaju pracownik ma prawo na zasadach kodeksowych.
Na mocy art. 19 ust. 1 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych pracownikowi zaliczonemu do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Jednakże urlop ten nie przysługuje osobie uprawnionej do urlopu wypoczynkowego w wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych lub do urlopu dodatkowego na podstawie odrębnych przepisów. W przypadku gdy urlop dodatkowy na podstawie odrębnych przepisów jest niższy niż 10 dni roboczych, zamiast tego urlopu przysługuje pracownikowi urlop z tytułu niepełnosprawności w wymiarze 10 dni.
Osobie niepełnosprawnej uprawnienia pracownicze związane z niepełnosprawnością przysługują, odpowiednio od dnia, od którego ta osoba została wliczona do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych, co zasadniczo ma miejsce od dnia przedstawienia pracodawcy orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność (art. 20c i art. 2a ust. 1 wymienionej ustawy). Jednak prawo do pierwszego urlopu dodatkowego osoba o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności nabywa dopiero po przepracowaniu roku po dniu przyznania jej jednego z tych stopni niepełnosprawności.
Pierwszy urlop dodatkowy nabywany jest w pełnym wymiarze. Jego wymiar może ograniczać tylko wielkość etatu pracownika. W kolejnych latach pracownik nabywa już prawo do kolejnych urlopów dodatkowych na zasadach kodeksowych. Oznacza to, że jeżeli w pierwszym dniu roku kalendarzowego pracownik pozostaje w zatrudnieniu, to w tym dniu nabywa również prawo do kolejnego urlopu dodatkowego. Kwestia nabycia prawa do kolejnych urlopów z tytułu niepełnosprawności nie jest uregulowana w ustawie o rehabilitacji (...), dlatego na mocy art. 5 Kodeksu pracy (Dz. U. z 2019 r. poz. 1040) stosuje się do niego przepisy Kodeksu pracy.
Do ustalenia rocznego okresu pracy, po którym pracownik nabywa prawo do pierwszego urlopu z tytułu niepełnosprawności, stosuje się regulacje Kodeksu pracy. Wlicza się zatem do niego także okresy poprzedniego zatrudnienia, bez względu na przerwy w zatrudnieniu oraz sposób ustania stosunku pracy (art. 1541 § 1 K.p.). Jeżeli pomiędzy okresami pracy występują przerwy, to okresy zatrudnienia sumuje się. W momencie osiągnięcia rocznego okresu pracy pracownik nabywa prawo do dodatkowego urlopu. Należy przy tym wyjaśnić, że pracownik niepełnosprawny może posiadać okresy zatrudnienia u różnych pracodawców. Liczy się wtedy niepokrywające się ze sobą okresy zatrudnienia, a prawo do pierwszego urlopu dodatkowego pracownik nabywa u pracodawcy, u którego pozostaje w zatrudnieniu w chwili osiągnięcia rocznego okresu pracy. On też udziela pracownikowi tego urlopu.
Dodatkowy urlop wypoczynkowy przechodzi na rok następny. Przy czym urlopu dodatkowego niewykorzystanego w terminie ustalonym zgodnie z planem urlopów na dany rok należy pracownikowi udzielić najpóźniej do końca trzeciego kwartału następnego roku kalendarzowego.
Przy zmianie stopnia niepełnosprawności, np. z umiarkowanego na lekki, a za jakiś czas z powrotem na umiarkowany, pracownik nie musi ponownie przepracować roku dla nabycia prawa do urlopu dodatkowego. Do tego okresu pracy wlicza mu się wcześniejszy okres zatrudnienia, w którym posiadał umiarkowany stopień niepełnosprawności. W kwestii tej wypowiedziało się Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w piśmie z dnia 21 grudnia 2016 r. W odpowiedzi na zapytanie naszego Wydawnictwa resort pracy wyjaśnił, że pracownik: "(...) nie musi ponownie przepracowywać roku, a prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego będzie mu ponownie przysługiwało, zgodnie z art. 20c ustawy o rehabilitacji (...), odpowiednio od momentu zaliczenia do stanu zatrudnienia na podstawie art. 2a ww. ustawy".
Natomiast z wyjaśnień na stronie Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych (www.niepelnosprawni.gov.pl) wynika, że: "(...) Jeżeli osoba zaliczona do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności utraci status osoby niepełnosprawnej lub też zostanie zaliczona do lekkiego stopnia niepełnosprawności, nie traci prawa do urlopów, do których nabyła prawo przed utratą tego statusu lub zmianą stopnia niepełnosprawności na lekki (zarówno zaległych, jak i bieżących). W takim przypadku brak jest podstaw do zastosowania zasady urlopu w wymiarze proporcjonalnym. Utrata bądź zmiana stopnia niepełnosprawności powoduje utratę prawa do kolejnego dodatkowego urlopu wypoczynkowego. (...)".
Przykład Pracownikowi, zatrudnionemu u pracodawcy na pełny etat na czas nieokreślony od 1 stycznia 2018 r., został przyznany umiarkowany stopień niepełnosprawności 6 sierpnia 2018 r. na okres 5 lat. W dniu 13 sierpnia 2018 r. przedłożył on pracodawcy orzeczenie o niepełnosprawności. Było to pierwsze orzeczenie o niepełnosprawności przyznane pracownikowi. Pracownik dla nabycia prawa do pierwszego urlopu z tytuł niepełnosprawności musi przepracować rok po dniu zaliczenia go do tego stopnia. Roczny okres pracy należy zatem liczyć od 7 sierpnia 2018 r. w sposób potoczny. Jego upływ nastąpił 6 sierpnia 2019 r. Od 7 sierpnia 2019 r. pracownik ma już prawo do dodatkowego urlopu z tytułu niepełnosprawności w pełnym wymiarze 10 dni. W dniu 1 stycznia 2020 r. pracownik nabędzie prawo do kolejnego urlopu dodatkowego, pod warunkiem, że w tym dniu będzie pozostawał w zatrudnieniu. |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 27.08.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1172 ze zm.)
|