Facebook

Jak szukać?»

Uwaga: Do 2 kwietnia 2024 r. część płatników składek przekazuje do ZUS zgłoszenia o pracy "szczególnej" ZUS ZSWA za 2023 r. Do 31 marca 2024 r. należy sporządzić i podpisać sprawozdanie finansowe za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US zeznań: CIT-8 i CIT-8AB za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US deklaracji: CIT-8E i CIT-8FR za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US informacji: IFT-2R, CIT-RB i CIT-CSR za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US informacji: CIT-8ST, CIT-N1, CIT-N2, PIT-N1 i PIT-N2 według stanu na 31 grudnia 2023 r.
Aktualnie jesteś: Gofin.pl (strona główna)  »  Prawo pracy  »  Umowy i płace  »   Zasady wynagradzania pracy nadliczbowej
POLECAMY
A A A  drukuj artykuł

Zasady wynagradzania pracy nadliczbowej

Gazeta Podatkowa nr 23 (1585) z dnia 21.03.2019
Ewa Madejek

Dopuszczalne przypadki wykonywania pracy ponadnormatywnej wskazują przepisy Kodeksu pracy. Ze względu na to, że praca nadliczbowa ma charakter nieplanowy, ustawodawca określił zasady jej rekompensaty, niezależnie od zagwarantowania prawa do normalnego wynagrodzenia za nią. Nadgodziny mogą być rekompensowane w formie pieniężnej, tj. dodatku albo poprzez udzielenie czasu wolnego. Jeżeli pracodawca zdecyduje się na wypłatę dodatku, wówczas przy ustalaniu jego wysokości musi wziąć pod uwagę kilka czynników, od których zależy wysokość dodatku oraz zastosować odpowiednią metodykę jego wyliczenia.

Występowanie pracy nadliczbowej

Praca w godzinach nadliczbowych jest wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy (art. 151 § 1 K.p.). Jest ona dopuszczalna w razie:

  • konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
     
  • szczególnych potrzeb pracodawcy.

Przy czym praca w nadgodzinach z powodu szczególnych potrzeb pracodawcy nie może być wykonywana na stanowiskach, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia (art. 151 § 2 K.p.).

Nadgodziny dobowe występują po przekroczeniu normy dobowej bądź przedłużonego dobowego wymiaru czasu pracy. Natomiast nadgodziny średniotygodniowe - po przekroczeniu przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. Przekroczenia średniotygodniowe stwierdza się dopiero z upływem okresu rozliczeniowego.

Rekompensata finansowa

Za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, pracownikowi przysługuje dodatek w wysokości:

  • 100% wynagrodzenia, gdy godziny nadliczbowe przypadają: w nocy; w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy; w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
     
  • 50% wynagrodzenia - za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym dniu niż określony wyżej (art. 1511 § 1 K.p.).

Dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia przysługuje także za każdą godzinę pracy nadliczbowej z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, chyba że przekroczenie tej normy nastąpiło w wyniku pracy w godzinach nadliczbowych, za które pracownikowi przysługuje prawo do dodatku z przekroczenia dobowego (art. 1511 § 2 K.p.).


Normalne wynagrodzenie za każdego rodzaju nadgodziny przysługuje za miesiąc, w którym wystąpiły.


Dodatki za przekroczenia dobowe wypłaca się na zakończenie danego miesiąca, jeżeli nie zostały zrekompensowane czasem wolnym. Natomiast dodatki za nadgodziny średniotygodniowe wypłaca się z wynagrodzeniem za ostatni miesiąc okresu rozliczeniowego, gdyż dopiero wtedy mogą być one ustalone. W kwestii terminów wypłaty wynagrodzenia za nadgodziny wypowiedział się Główny Inspektorat Pracy. W piśmie z dnia 21 kwietnia 2009 r., znak GPP-306-4560-32/09/PE/RP, stwierdził, że: "Departament Prawny Głównego Inspektoratu Pracy informuje, że o ile godziny nadliczbowe z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy powstają dopiero z upływem okresu rozliczeniowego, o tyle godziny nadliczbowe z przekroczenia dobowej normy czasu pracy powstają w dniu, w którym wystąpiły (...)".

Normalne wynagrodzenie i dodatek

Za pracę w nadgodzinach pracownikowi przysługuje normalne wynagrodzenie i dodatek. Dodatek nie przysługuje jednak, gdy udzielono pracownikowi za taką pracę czasu wolnego. Pojęcie normalnego wynagrodzenia nie zostało zdefiniowane w przepisach Kodeksu pracy. Jak jednak wynika z orzecznictwa sądowego, przez normalne wynagrodzenie należy rozumieć wynagrodzenie, które pracownik otrzymuje stale i systematycznie. Zalicza się do niego m.in. wynagrodzenie zasadnicze określone stawką miesięczną lub godzinową, dodatki i premie o stałym charakterze.

Natomiast wynagrodzenie, w oparciu o które oblicza się dodatek za nadgodziny, zostało określone w przepisach Kodeksu pracy. W myśl art. 1511 § 3 K.p. podstawą obliczenia dodatku za nadgodziny pracownika jest wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną. W przypadku gdy taki składnik nie został wyodrębniony w umowie o pracę, należy przyjąć 60% jego wynagrodzenia. Przepis ten dotyczy ustalania podstawy dodatku za nadgodziny przy np. wynagrodzeniu akordowym lub prowizyjnym.

Obliczanie dodatku

Zasady obliczania dodatku do wynagrodzenia za pracę nadliczbową określa § 4§ 4a rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. z 2017 r. poz. 927). Przewiduje ono, że przy ustalaniu m.in. dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych (art. 1511 § 3 K.p.) stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop. Zostały one określone w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz. U. z 1997 r. nr 2, poz. 14 ze zm.).

Obliczając dodatek za jedną godzinę pracy w godzinach nadliczbowych:

  • według składników wynagrodzenia określonych w stawce miesięcznej w stałej wysokości - stawkę tę należy podzielić przez liczbę godzin pracy przypadających do przepracowania w danym miesiącu,
     
  • według zmiennych składników wynagrodzenia - wynagrodzenie ustalone według zasad obowiązujących dla wynagrodzenia za urlop dzieli się przez liczbę godzin przepracowanych przez pracownika w okresie, z którego ustala się to wynagrodzenie.


Do obliczenia dodatku za pracę w nadgodzinach dzielnikiem jest nominalny wymiar czasu pracy.


Obliczając stawkę godzinową dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych według składników wynagrodzenia określonych w stałej miesięcznej wysokości, należy wynagrodzenie to podzielić przez liczbę godzin przypadających do przepracowania w danym miesiącu (przykład 1). Tak też wyjaśniło Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w piśmie z dnia 24 października 2014 r. będącym odpowiedzią na pytanie naszego Wydawnictwa. Resort pracy stwierdził w nim, że liczbę godzin przypadających do przepracowania w danym miesiącu należy odnieść do liczby godzin wynikającej z nominalnego czasu pracy ustalonego na podstawie art. 130 K.p., a nie z rozkładu czasu pracy danego pracownika (patrz stanowisko w ramce).

Praca nadliczbowa w nocy

Pora nocna obejmuje 8 godzin między 2100 a 700 (art. 1517 § 1 K.p.). Przy czym godziny obowiązywania pory nocnej w danym zakładzie wyznacza pracodawca. Niewskazanie 8 godzin pory nocnej skutkuje zaliczeniem wszystkich 10 wymienionych godzin od 2100 do 700 do pory nocnej i wypłatą dodatku za świadczenie pracy w tych godzinach. Kwestia ta powinna być uregulowana w regulaminie pracy lub w informacji o warunkach zatrudnienia, jeżeli pracodawca nie jest zobowiązany do tworzenia regulaminów. Za każdą godzinę pracy w porze nocnej pracownikowi przysługuje dodatek w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia (art. 1518 § 1 K.p.).

Natomiast jeżeli praca w nocy przypadała dodatkowo w godzinach nadliczbowych, wówczas oprócz normalnego wynagrodzenia pracownikowi przysługuje dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia. Zatem za pracę nadliczbową w porze nocnej przysługują dwa niezależne od siebie dodatki:

  • dodatek za pracę w nocy - 20% stawki godzinowej wynikającej z wynagrodzenia minimalnego,
     
  • 100% wynagrodzenia - za każdą godzinę nadliczbową przepracowaną w nocy (przykład 2).

Przykład 1

W lutym 2019 r. pracownik pełnoetatowy zatrudniony w 1-miesięcznym okresie rozliczeniowym w systemie podstawowym wypracował 15 nadgodzin dobowych w porze dziennej. Otrzymuje on wynagrodzenie w stałej miesięcznej wysokości 3.800 zł oraz stały dodatek stażowy w wysokości 570 zł. W lutym br. nominalny wymiar czasu pracy wyniósł 160 godzin.

Ustalenie normalnego wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, dla którego podstawę stanowi wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 3.800 zł oraz dodatek stażowy w kwocie 570 zł:

- normalne wynagrodzenie za nadgodziny:
  (3.800 zł + 570 zł) : 160 godz. = 27,31 zł,
  27,31 zł × 15 godz. = 409,65 zł.

Ustalenie dodatku za nadgodziny, dla którego podstawę stanowi tylko stałe miesięczne wynagrodzenie pracownika:

  3.800 zł : 160 godz. = 23,75 zł,
  23,75 zł × 50% = 11,88 zł,
  11,88 zł × 15 godz. = 178,20 zł.

Łączne wynagrodzenie za nadgodziny przepracowane przez pracownika w porze dziennej wyniosło w lutym br. 587,85 zł, tj. 409,65 zł (normalne wynagrodzenie) + 178,20 zł (dodatek 50%).


Przykład 2

Pracownik pełnoetatowy za godzinę pracy otrzymuje 23 zł. W lutym 2019 r. w 3 dniach pracował po 4 godziny nadliczbowe z przekroczeń dobowych w dniach roboczych w porze nocnej. Łącznie w tym miesiącu przepracował 12 nadgodzin w porze nocnej. Pracownika obowiązują jednomiesięczne okresy rozliczeniowe. W zakładzie wypłacane są dodatki nocne w wysokości kodeksowej. Za pracę w nocy w nadgodzinach pracownikowi przysługuje normalne wynagrodzenie, dodatki za nadgodziny i dodatki za pracę w nocy.

Wynagrodzenie za godziny nadliczbowe:

- normalne wynagrodzenie za 12 godzin nadliczbowych: 276 zł, tj. 12 godz. × 23 zł,
- dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych: 276 zł, tj. (23 zł × 100%) × 12 godz.
- łączne wynagrodzenie za pracę nadliczbową: 552 zł, tj. 276 zł + 276 zł.

Dodatki za pracę w nocy: 33,72 zł, tj. 2,81 zł (wysokość dodatku za pracę w nocy w lutym 2019 r.) × 12 godz.


"Na podstawie § 4 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej (...) w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. Nr 62, poz. 289, z późn. zm.) przy obliczaniu dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych za jedną godzinę według składników wynagrodzenia określonych w stawce miesięcznej w stałej wysokości - należy tę stawkę podzielić przez liczbę godzin pracy przypadających do przepracowania w danym miesiącu. (...)

W opinii Departamentu Prawa Pracy w MPiPS sformułowania »liczba godzin pracy przypadających do przepracowania w danym miesiącu« użyte w § 4 rozporządzenia (...) oznaczają liczbę godzin, do przepracowania których pracownik zobowiązany jest zgodnie z wymiarem czasu pracy w tym miesiącu (a nie liczbę godzin do przepracowania w tym miesiącu zgodnie z rozkładem czasu pracy konkretnego pracownika). Oznacza to, że niezależnie od faktycznej długości okresu rozliczeniowego, w celu wyliczenia dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych (...) »liczbę godzin przypadających do przepracowania w danym miesiącu« (...) należy przyjąć miesięczny wymiar czasu pracy, obliczony w sposób przewidziany w art. 130 Kodeksu pracy. (...)".

Stanowisko Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z dnia 24 października 2014 r.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2018 r. poz. 917 ze zm.)

Więcej na ten temat w zasobach płatnych:

Umowy i płace - czytaj także:

 
Przydatne linki
 
Sklep internetowy - sklep.gofin.pl
 
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o., ul. Owocowa 8, 66-400 Gorzów Wlkp., tel. 95 720 85 40, faks 95 720 85 60
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN
Szanowny Użytkowniku !
Prosimy o zapoznanie się z poniższymi informacjami oraz wyrażenie dobrowolnej zgody poprzez kliknięcie przycisku "Zgadzam się".
Pamiętaj, że zawsze możesz wycofać zgodę.

Serwis internetowy, z którego Pani/Pan korzysta używa plików cookies w celu:

  • niezbędnego zapewnienia prawidłowego działania Serwisów (utrzymania sesji),
  • realizacji funkcjonalności ułatwiających obsługę Serwisu,
  • analizy statystyk ruchu i reklam w Serwisach,
  • zbierania i przetwarzania danych osobowych w celu wyświetlenia reklam produktów własnych i klientów reklamowych.
Pliki cookies

Są to pliki instalowane w urządzeniach końcowych osób korzystających z Serwisu, w celu administrowania Serwisem, dostosowania treści Serwisu do preferencji użytkownika, utrzymania sesji użytkownika oraz dla celów statystycznych i targetowania reklamy (dostosowania treści reklamy do indywidualnych potrzeb użytkownika). Informujemy, że istnieje możliwość określenia przez użytkownika Serwisu warunków przechowywania lub uzyskiwania dostępu do informacji zawartych w plikach cookies za pomocą ustawień przeglądarki lub konfiguracji usługi. Szczegółowe informacje na ten temat dostępne są u producenta przeglądarki, u dostawcy usługi dostępu do internetu oraz w Polityce prywatności i plików cookies.

Administratorzy

Administratorem Pana/Pani danych osobowych w związku z korzystaniem z Serwisu internetowego i jego usług jest Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o. Administratorem danych osobowych w plikach cookies w związku z wyświetleniem analizy statystyk i wyświetlaniem spersonalizowanych reklam są partnerzy Wydawnictwa Podatkowego GOFIN sp. z o.o., Google Inc, Facebook Inc.

Jakie ma Pani/Pan prawa w stosunku do swoich danych osobowych?

Wobec swoich danych mają Pan/Pani prawo do żądania dostępu do swoich danych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych, prawo do cofnięcia zgody.

Podstawy prawne przetwarzania Pani/Pana danych osobowych
  • Niezbędność przetwarzania danych w związku z wykonaniem umowy.

    Umowa w naszym przypadku oznacza akceptację regulaminu naszych usług. Jeśli zatem akceptuje Pani/Pan umowę na realizację danej usługi, to możemy przetwarzać Pani/Pana dane w zakresie niezbędnym do realizacji tej umowy.

  • Niezbędność przetwarzania danych w związku z prawnie uzasadnionym interesem administratora.

    Dotyczy sytuacji, gdy przetwarzanie danych jest uzasadnione z uwagi na usprawiedliwione potrzeby administratora, tj. dokonanie pomiarów statystycznych, ulepszania naszych usług, jak również prowadzenie marketingu i promocji własnych usług administratora.

  • Dobrowolna zgoda.

    Aby móc realizować cele:
    - zapamiętania Pani/Pana decyzji w Serwisach w zakresie korzystania z dostępnych opcjonalnie funkcjonalności,
    - analiz statystyk ruchu i reklam w Serwisach,
    - wyświetlania spersonalizowanych reklam produktów własnych i klientów reklamowych w związku z odwiedzaniem niniejszego Serwisu internetowego partnerzy Wydawnictwa Podatkowego Gofin sp. z o.o. muszą mieć możliwość przetwarzania Pani/Pana danych.

Potrzebna jest Nam Pani/Pana dobrowolna zgoda na zapisy w plikach cookies w celach realizacji powyższych celów.
W związku z powyższymi wyjaśnieniami prosimy o wyrażenie dobrowolnej zgody na zapisywanie informacji w plikach cookies przez kliknięcie przycisku „Zgadzam się” lub „Nie teraz” w przypadku braku zgody. Istnieje możliwość skorzystania z „ustawień zaawansowanych” plików cookies w celu określenia indywidualnych zgód na zapis wybranych plików cookies realizujących wybrane cele.