Kodeks pracy przyznaje pracownikom prawo do jednakowego wynagrodzenia za jednakową pracę lub pracę o jednakowej wartości. Zakazuje też dyskryminacji pracowników, m.in. w zakresie warunków płacowych. Od tych generalnych zasad prawo pracy przewiduje jednak kilka wyjątków. Dają one pracodawcy możliwość zróżnicowania poziomu wynagrodzeń, bez narażenia się na zarzut nierównego traktowania w zatrudnieniu.
Równe traktowanie w zatrudnieniu to jedna z podstawowych zasad prawa pracy. Jest ona uregulowana w kilku przepisach Kodeksu pracy, w tym w art. 183c K.p., który przyznaje pracownikom prawo do jednakowego wynagrodzenia za jednakową pracę lub prace o jednakowej wartości. Dla potrzeb stosowania tej regulacji przyjmuje się, że jednakowymi pracami są prace wykonywane na takich samych stanowiskach i przy jednakowym zakresie obowiązków. Natomiast prace o jednakowej wartości to takie, których wykonywanie wymaga od pracowników porównywalnych kwalifikacji zawodowych, a także porównywalnej odpowiedzialności i wysiłku.
Przejawem zasady równego traktowania w zatrudnieniu jest również zawarty w art. 183a § 1 K.p. zakaz różnicowania sytuacji pracowników w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych. W szczególności pracodawca nie może nierówno traktować pracowników ze względu na takie kryteria, jak:
Równe traktowanie w zatrudnieniu oznacza niedyskryminowanie pracownika ze względu na wyżej wymienione okoliczności. Pracodawca naraża się na zarzut działań dyskryminacyjnych, jeżeli z uwagi na przesłanki wymienione w art. 183a § 1 K.p. różnicuje sytuację pracowników (danej grupy lub pojedynczych osób), a następstwem takiego działania jest:
Pracodawca może się uwolnić od zarzutu dyskryminacji, jeżeli udowodni, że jego działania były podyktowane obiektywnymi powodami lub że w danej sytuacji mógł zgodnie z prawem odmiennie potraktować pracownika. W niektórych przypadkach takie "nierówne" traktowanie jest dopuszczalne.
Nierówności płacowe nie muszą być przejawem działań dyskryminujących ze strony pracodawcy. Mogą one wynikać chociażby z faktu wykonywania pracy na różnych stanowiskach, przez pracowników o różnym stopniu doświadczenia zawodowego, kwalifikacji czy odpowiedzialności. Ponadto Kodeks pracy przewiduje okoliczności, które pozwalają na zróżnicowanie warunków płacowych nawet tych pracowników, którzy wykonują jednakową pracę lub prace o jednakowej wartości. Zasada równego traktowania w zatrudnieniu nie jest naruszona, jeżeli wobec pracownika podejmowane są działania polegające m.in. na:
Pełny katalog działań niedyskryminujących, w tym obejmujący wskazane okoliczności, zawarty jest w art. 183b § 2-4 K.p. Należy zaznaczyć, że ma on charakter zamknięty i wskazane w nim przesłanki nie mogą być interpretowane rozszerzająco.
Dyskryminacja płacowa w orzecznictwie sądowym "Nierówne traktowanie pracownika w zatrudnieniu z powodu skorzystania przez niego z urlopu wychowawczego, polegające na nieuzasadnionym ustaleniu po powrocie z tego urlopu znacznie niższego wynagrodzenia zasadniczego w porównaniu do pracowników zatrudnionych na takich samych stanowiskach, stanowi dyskryminację ze względu na rodzicielstwo (...)". Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2016 r., sygn. akt II PK 357/14
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2012 r., sygn. akt II PK 196/11
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 2014 r., sygn. akt II PK 208/13
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2011 r., sygn. akt I PK 232/10 |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2018 r. poz. 917 ze zm.)
|