Przesłanki wystąpienia wypadku przy pracy oraz w drodze do lub z pracy

Pracownik może ulec wypadkowi nie tylko przy pracy, ale również w drodze do lub z pracy. Prawidłowe zakwalifikowanie danego zdarzenia ma istotne znaczenie przy wyborze trybu postępowania wyjaśniającego, w tym sporządzanej przez pracodawcę dokumentacji oraz przy przyznawaniu pracownikowi świadczeń powypadkowych.

Wypadek przy pracy

W przypadku pracowników definicję wypadku przy pracy zawiera art. 3 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2189), zwanej ustawą wypadkową. Zgodnie z przywołanym przepisem za wypadek taki uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

• podczas albo w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,
• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Jednocześnie, w myśl art. 3 ust. 2 ustawy wypadkowej, na równi z wypadkiem przy pracy traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:

• w czasie podróży służbowej w innych okolicznościach niż podane wcześniej, chyba że wypadek został spowodowany postępowaniem pracownika niepozostającym w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań (przykład 1),
• podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony,
• przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

Wypadek w drodze do lub z pracy

Definicję wypadku w drodze do lub z pracy zawiera art. 57b ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2022 r. poz. 504 ze zm.). Jak stanowi ten przepis, za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które miało miejsce w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia albo innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana (przykład 2).

Przyjmuje się też, że wypadek nastąpił w drodze do lub z pracy w sytuacji, jeżeli:

• droga została przerwana, ale przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby,
• droga nie była najkrótsza, ale komunikacyjnie była najdogodniejsza dla ubezpieczonego.

Natomiast za drogę do lub z pracy oprócz drogi z domu do pracy albo z pracy do domu uważa się również drogę do miejsca lub z miejsca:

• innego zatrudnienia albo innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego,
• zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych,
• zwykłego spożywania posiłków,
• odbywania nauki/studiów.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 listopada 2014 r., sygn. akt I UK 120/14, stwierdził, że: "Droga do pracy rozpoczyna się z chwilą opuszczenia przez pracownika mieszkania (...) i kończy się na granicy terenu władztwa zakładu pracy, natomiast droga z pracy do domu rozpoczyna się po przekroczeniu bramy zakładu pracy i wiedzie do progu domu (...) pracownika (...)".

Prawidłowa kwalifikacja wypadku

Prawidłowe zakwalifikowanie wypadku, któremu uległ pracownik, jest bardzo istotne, ponieważ:

• przy wypadku przy pracy jest sporządzany protokół powypadkowy, a postępowanie wyjaśniające jest prowadzone zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz. U. z 2009 r. nr 105, poz. 870),
• przy wypadku w drodze do lub z pracy jest sporządzana karta wypadku, a zasady postępowania powypadkowego regulują przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie szczegółowych zasad oraz trybu uznawania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy... (Dz. U. z 2013 r. poz. 924),
• z tytułu wypadku przy pracy nie jest wypłacane wynagrodzenie chorobowe, a od razu zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego, natomiast z tytułu wypadku w drodze do lub z pracy pracownik otrzyma najpierw wynagrodzenie chorobowe - oczywiście, o ile nie wykorzystał jeszcze limitu dni, przez które ono przysługuje - a dopiero później zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego,
• w przypadku świadczeń z tytułu wypadku przy pracy przepisy ustawy wypadkowej przewidują możliwość pozbawienia prawa do nich pracownika, który swoim postępowaniem przyczynił się do powstania wypadku; ograniczenie to nie występuje natomiast przy świadczeniach przysługujących z tytułu wypadku w drodze do lub z pracy.