Wpływ zwolnienia od pracy dla celów prywatnych i jego odpracowania w innym miesiącu na wysokość wynagrodzenia

Pracownik kilkukrotnie występował z wnioskiem o udzielenie mu zwolnienia od pracy dla celów prywatnych. Czy pracodawca jest związany wnioskami pracownika? Czy pracownik może je odpracować w innym miesiącu lub nawet w innym okresie rozliczeniowym. Jak wówczas obliczyć jego wynagrodzenie?

Przyczynami usprawiedliwiającymi nieobecność pracownika w pracy są zdarzenia i okoliczności określone przepisami prawa pracy, które uniemożliwiają stawienie się pracownika do pracy i jej świadczenie, a także inne przypadki niemożności wykonywania pracy wskazane przez pracownika i uznane przez pracodawcę za usprawiedliwiające nieobecność w pracy. Tak stanowi § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1632). Zwolnienie od pracy w celu załatwienia spraw osobistych należy uznać za drugą z okoliczności. Wniosek nie jest zatem dla pracodawcy wiążący (pracodawca musi uznać zasadność zwolnienia). W praktyce kadrowej jest jednak dość szeroko wykorzystywany i biorąc pod uwagę jego przeznaczenie, o ile nie grozi dezorganizacją pracy, powinien być uwzględniony. Pracodawca nie może bowiem czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego (art. 8 zdanie pierwsze K.p.). Tym bardziej, iż ten rodzaj absencji został usankcjonowany w przepisach kodeksowych, poprzez regulację w sprawie warunków i statusu odpracowania.

Odpracowanie zwolnienia od pracy nie może naruszać prawa pracownika do odpoczynku dobowego i tygodniowego.

Żaden przepis nie wskazuje terminu granicznego na odpracowanie czasu nieprzepracowanego z powodu omawianego zwolnienia. Na tej podstawie przyjmuje się, że może to nastąpić w dowolnym miesiącu, a nawet okresie rozliczeniowym. Analogiczne stanowisko zajmuje Państwowa Inspekcja Pracy (por. K. Pietruszyńska, PiZS nr 1/2014, str. 38). W świetle art. 80 K.p., czasowe przesunięcia rodzą jednak określone konsekwencje w zakresie wynagrodzenia za pracę. Wynagrodzenie przysługuje bowiem za pracę wykonaną, a za czas niewykonywania pracy tylko wówczas, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią. Ponadto zgodnie z art. 85 K.p., wynagrodzenie płatne raz w miesiącu wypłaca się z dołu, niezwłocznie po ustaleniu jego pełnej wysokości, nie później jednak niż w ciągu pierwszych 10 dni następnego miesiąca kalendarzowego. 

A zatem, zgodnie z powołanym wyżej stanowiskiem: "(...) Jeżeli pracownik korzysta ze zwolnienia od pracy w jednym miesiącu, a odpracowuje czas tego zwolnienia w innym miesiącu, to w miesiącu, w którym ma miejsce odpracowanie, powinien otrzymać odpowiednio wyższe wynagrodzenie za pracę, natomiast w miesiącu, w którym korzystał ze zwolnienia - odpowiednio niższe. (...)".

Pracownik jest zatrudniony w systemie podstawowym, w czteromiesięcznym okresie rozliczeniowym i wynagradzany stałą stawką miesięczną w wysokości 4.150 zł. W dniach 27 i 30 kwietnia 2018 r. korzystał ze zwolnienia od pracy po 5 godzin w każdym dniu w celu załatwienia spraw osobistych, za zgodą pracodawcy. Następnie zachorował, przez co nie może na razie odpracować zwolnienia.

Za kwiecień 2018 r. pracownik uzyskał wynagrodzenie w wysokości 3.890,60 zł, zgodnie z wyliczeniem: 4.150 zł : 160 godz. = 25,94 zł; 25,94 zł x 10 godz. = 259,40 zł; 4.150 zł - 259,40 zł = 3.890,60 zł.

Jeżeli pracownik nie odpracuje zwolnienia po odzyskaniu zdolności do pracy, to dotychczasowe rozliczenia pozostaną ostateczne. Jeżeli natomiast odpracuje, to obok stałej stawki miesięcznej nabędzie prawo do normalnego wynagrodzenia za każdą przepracowaną w związku z tym godzinę.