Opłacenie godzin nadliczbowych powstałych w związku z usuwaniem awarii

Pracownik jest zatrudniony w podstawowym systemie czasu pracy i zgodnie z obowiązującym go harmonogramem pracuje od 6⁰⁰ do 14⁰⁰. W związku z usuwaniem awarii jednego dnia po godzinach rozkładowych świadczył pracę w nadgodzinach (od 14⁰⁰ do 6⁰⁰), a następnie według harmonogramu od 6⁰⁰ do 14⁰⁰, nadal przy usuwaniu skutków awarii. Ze względu na koniec okresu rozliczeniowego, nie można pracownikowi udzielić dnia wolnego w zamian za pracę w godzinach nadliczbowych. Jak wobec tego opłacić nadgodziny?

Zgodnie z art. 151 § 1 K.p. praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy (tu ponad 8 godz.), a także ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych. Pracą w godzinach nadliczbowych jest także praca przekraczająca normy średniotygodniowe, jeśli nie wynika ona z przekroczenia normy dobowej.

Wobec tego, że praca w nadgodzinach wykracza ponad obowiązujące normy czas pracy pracownika (stanowi dla niego duże obciążenie), może być stosowana tylko w sytuacjach ściśle określonych przepisami Kodeksu pracy, czyli w razie:

• konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
   
• szczególnych potrzeb pracodawcy.

xxLiczba godzin nadliczbowych w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej nie jest określona przepisami Kodeksu pracy ani w skali doby, ani roku. Ze względu na rodzaj przyczyn uzasadniających stosowanie pracy w godzinach nadliczbowych, praca ta powinna być kontynuowana aż do skutku, a więc do zakończenia akcji ratowniczej albo usunięcia awarii. Ograniczenie takiej pracy wynika natomiast z art. 131 § 1 K.p. zgodnie, z którym tygodniowy czas pracy łącznie z godzinami nadliczbowymi nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym. Ograniczeniem liczby godzin nadliczbowych powstałych w wyniku konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii jest także obowiązek zapewnienia pracownikowi 24-godzinnego nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego (art. 133 § 2 K.p.).

Zwracamy uwagę! Zlecając pracownikowi pracę w godzinach nadliczbowych pracodawca powinien brać pod uwagę jego możliwości. Szczególnie, gdy trwa tak długo jak w sytuacji opisanej w pytaniu. Dlatego usprawiedliwieniem jej mogą być tylko naprawdę nadzwyczajne okoliczności.

Przy rozliczaniu czasu pracy za podstawę przyjmuje się dobowy wymiar czasu pracy, przy czym przez dobę pracowniczą należy rozumieć kolejne 24 godziny, zaczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.

W ciągu każdej doby rozliczeniowej czas pracy powinien być rozliczany oddzielnie. Dlatego naszym zdaniem, w sytuacji opisanej w pytaniu należy przyjąć, że pracownik przepracował 16 godzin nadliczbowych wynikających z przekroczenia normy dobowej (praca w kolejnej dobie od 6⁰⁰ do 14⁰⁰ jest pracą zgodną z jego harmonogramem). Za taką pracę pracodawca powinien zapłacić normalne wynagrodzenie wraz z dodatkiem w wysokości określonej w art. 151¹ § 1 K.p. Zgodnie z tym przepisem, wysokość dodatku za pracę ponad normę dobową ustalona została w wysokości 100% za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w nocy, w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, a także w dniu wolnym od pracy udzielonym w zamian za pracę w niedzielę lub w święto będące dla pracownika dniami pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Natomiast za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających "w każdym innym dniu" w porze dziennej, przysługuje dodatek w wysokości 50% wynagrodzenia. Ponadto za każdą godzinę pracy w porze nocnej pracownikowi przysługuje dodatek w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia.

Dodatek za pracę w porze nocnej przysługuje niezależnie od innych należności, a w szczególności od dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych wykonywaną w nocy. Podstawę tych dodatków stanowią bowiem dwa odrębne tytuły prawne, tj. art. 151¹ K.p. oraz art. 151⁸ § 1 K.p.