Zmiany w ustawie o VAT od 1 września 2019 r.

Od 1 września 2019 r. podatnicy będą mogli korzystać z nowego elektronicznego wykazu podmiotów, który umożliwi im dostęp do większej ilości informacji przy weryfikacji danego kontrahenta (vide: ustawa z dnia 12 kwietnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. poz. 1018).

Szef Krajowej Administracji Skarbowej od 1 września 2019 r. prowadzić będzie w postaci elektronicznej jeden wykaz podmiotów, zawierający m.in. status podmiotu, w odniesieniu do którego nie dokonano rejestracji albo którego wykreślono z rejestru jako podatnika VAT oraz zarejestrowanego jako "podatnik VAT czynny" albo "podatnik VAT zwolniony", w tym podmiotu, którego rejestracja została przywrócona. W wykazie znajdą się również numery rachunków rozliczeniowych lub imiennych rachunków w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, której podmiot jest członkiem, otwartych w związku z prowadzoną przez członka działalnością gospodarczą - wskazanych w zgłoszeniu identyfikacyjnym lub zgłoszeniu aktualizacyjnym i potwierdzonych przy wykorzystaniu STIR.

Z uzasadnienia do projektu ww. ustawy wynika, iż informacje zamieszczone w wykazie będzie można wyszukiwać według NIP lub fragmentu nazwy (nazwiska) weryfikowanego podmiotu. Dodatkowo zostaną wprowadzone mechanizmy służące do masowego sprawdzania kontrahentów, tzw. narzędzie API. Programy księgowe "zaciągając" dane z ww. wykazu automatycznie będą mogły weryfikować kontrahenta i generować ostrzeżenia dla podatników.

W pierwszej kolejności należy wyjaśnić, że przepisy dotyczące odpowiedzialności solidarnej (dodany art. 117ba w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa - Dz. U. z 2019 r. poz. 900 ze zm.) mają obowiązywać dopiero od 1 stycznia 2020 r. Od tego terminu jeżeli płatność w kwocie przekraczającej 15.000 zł (czyli w kwocie zobowiązującej podatnika do dokonania zapłaty za pośrednictwem rachunku płatniczego) zostanie dokonana na rachunek, który nie został ujęty w wykazie, to podatnik (nabywca) będzie odpowiadał solidarnie za zaległości podatkowe kontrahenta, ale tylko do wysokości kwoty podatku, związanego z daną dostawą towarów lub świadczeniem usług.

Uwaga

Odpowiedzialność solidarna nabywcy będzie mogła być wyłączona w sytuacji, gdy podatnik dokonujący płatności dokona zapłaty należności na rachunek inny niż zawarty na dzień zlecenia przelewu w ww. wykazie i złoży zawiadomienie o zapłacie należności na ten rachunek do naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla wystawcy faktury w terminie 3 dni od dnia zlecenia przelewu.

Zawiadomienie takie zgodnie z dodanym art. 117ba § 4 Ordynacji podatkowej powinno zawierać: numer identyfikacyjny, nazwę firmy oraz adres siedziby albo, w przypadku podatnika będącego osobą fizyczną, imię i nazwisko oraz adres stałego miejsca prowadzenia działalności, a w przypadku nieposiadania stałego miejsca prowadzenia działalności - adres miejsca zamieszkania, podatnika dokonującego zapłaty należności, dane wystawcy faktury wskazane na fakturze (numer identyfikacyjny, nazwę albo nazwisko i imię oraz adres), numer rachunku, na który dokonano zapłaty należności, wysokość należności zapłaconej na ten rachunek i dzień zlecenia przelewu.

Warto dodać, że wyżej powołane przepisy o odpowiedzialności solidarnej nabywcy nie będą miały zastosowania do transakcji, w odniesieniu do których podatnik dokona zapłaty z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności.

2.1. Obowiązkowy split payment

Projekt nowelizacji ustawy o VAT z dnia 14 maja 2019 r. zamieszczony na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji (nr UA45) przewiduje wprowadzenie od 1 września 2019 r. obowiązku stosowania mechanizmu podzielonej płatności dla niektórych towarów i usług wskazanych w dodanym do ustawy o VAT załączniku.

W projektowanym załączniku nr 15 do ustawy o VAT, zawierającym wykaz towarów i usług objętych obowiązkowym mechanizmem split payment, zamieszczono aż 150 pozycji. Wśród nich są przede wszystkim towary i usługi, do których obecnie stosuje się mechanizm odwrotnego obciążenia.

Obowiązek stosowania mechanizmu podzielonej płatności zgodnie z projektowaną ww. ustawą dotyczyć będzie regulowania należności z faktur dokumentujących transakcje, których przedmiotem będą towary i usługi wymienione w załączniku nr 15, a ich jednorazowa wartość, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekraczać będzie 15.000 zł (lub jej równowartość). Załącznik ten obejmuje 150 pozycji, gdzie m.in. pod poz. 66 wymienione zostały "Aparaty fotograficzne cyfrowe i kamery cyfrowe". Zatem podatnik regulujący należności za fakturę potwierdzającą nabycie cyfrowych aparatów fotograficznych o wartości przekraczającej 15.000 zł (lub jej równowartość) będzie zobowiązany do stosowania mechanizmu podzielonej płatności. Jeżeli transakcja będzie opiewać na kwotę poniżej 15.000 zł, to będzie podlegać rozliczeniu na zasadach ogólnych. Należy dodać, że w odniesieniu do pozostałych towarów i usług nieuwzględnionych w tym załączniku split payment będzie nadal funkcjonował jako dobrowolny.

W przypadku stwierdzenia, że podatnik nie dokonał płatności w systemie podzielonej płatności, do czego był zobowiązany naczelnik urzędu skarbowego lub naczelnik urzędu celno-skarbowego ustali dodatkowe zobowiązanie podatkowe, w wysokości odpowiadającej 100% kwoty podatku wykazanego na fakturze, której będzie dotyczyć płatność (zgodnie z dodanym art. 108a ust. 7 ustawy o VAT). Ponadto podatnik, który wbrew obowiązkowi, dokona płatności kwoty należności wynikającej z faktury z pominięciem mechanizmu podzielonej płatności podlegać będzie karze do 720 stawek dziennych lub karze grzywny za wykroczenie skarbowe (zgodnie z dodanym art. 57c § 1 i 2 ustawy z dnia 10 września 1999 r. - Kodeks karny skarbowy; Dz. U. z 2018 r. poz. 1958 ze zm.). Przy czym należy wyjaśnić, że organ podatkowy nie będzie miał prawa ustalić dodatkowego zobowiązania podatkowego w wysokości odpowiadającej 100% kwoty podatku w stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn będą ponosić odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo przestępstwo skarbowe.

2.2. Uwolnienie środków z rachunku VAT

Na wniosek podatnika naczelnik urzędu skarbowego wydaje, w drodze postanowienia, zgodę na przekazanie środków zgromadzonych na rachunku VAT na wskazany przez niego rachunek bankowy albo rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, dla których jest prowadzony ten rachunek VAT. W projekcie nowelizacji ustawy o VAT z dnia 14 maja 2019 r. znajdującym się na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji (nr UA45) uwzględniono możliwość wniesienia przez podatnika zażalenia na ww. postanowienie, a także uzależnienie udzielenia zgody przez organ podatkowy na uwolnienie środków z rachunku VAT m.in. od braku zaległości podatkowych również w innych podatkach.

Naczelnik urzędu skarbowego odmówi, w drodze decyzji, wydania zgody na przekazanie środków zgromadzonych na rachunku VAT w przypadkach:

a) posiadania przez podatnika zaległości z tytułu cła i w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa - w wysokości odpowiadającej zaległości podatkowej w podatku wraz z odsetkami za zwłokę, istniejącej na dzień wydania decyzji;

b) gdy zachodzi uzasadniona obawa, że:

• zobowiązanie podatkowe nie zostanie wykonane, w szczególności gdy podatnik trwale nie uiszcza wymagalnych zobowiązań lub dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku, które mogą utrudnić lub udaremnić egzekucję zobowiązań, lub
   
• wystąpi zaległość podatkowa lub zostanie ustalone dodatkowe zobowiązanie podatkowe.

Jednocześnie warto dodać, że z uzasadnienia do projektu ww. ustawy o VAT wynika, że odstąpiono od badania istnienia zaległości podatnika w zakresie składek ZUS. Jak czytamy: "(...). Wydłużyłoby to bowiem znacznie procedurę, ponieważ każdorazowo po złożonym przez podatnika wniosku o wyrażenie zgody na uwolnienie środków z rachunku VAT naczelnik urzędu skarbowego miałby obowiązek występować ze stosownym zapytaniem do ZUS. (...) "

Aktualnie przepisy dopuszczają możliwość złożenia takiego wniosku wyłącznie przez podatnika. W wyniku wprowadzonych zmian (dodany art. 108b ust. 7 ustawy o VAT) z wnioskiem o przekazanie środków z rachunku VAT na rachunek rozliczeniowy będą mogły występować również osoby, które były wspólnikami spółki cywilnej lub handlowej niemającej osobowości prawnej. Procedura rozpatrywania wniosku złożonego przez byłych wspólników ww. spółek będzie analogiczna jak przy wnioskach składanych przez podatników.

2.3. Likwidacja i zwrot kaucji gwarancyjnej

W związku z projektem nowelizacji ustawy o VAT z dnia 14 maja 2019 r. w zakresie obowiązkowego stosowania mechanizmu podzielonej płatności dla niektórych towarów i usług (dotyczących m.in. towarów wrażliwych) ustawodawca proponuje likwidację regulacji zawartych w art. 105b-105d ustawy o VAT dotyczących możliwości wnoszenia kaucji gwarancyjnej, zasad jej wnoszenia i zwrotu oraz prowadzenia przez szefa KAS wykazu podmiotów, które złożyły taką kaucję.

W związku z powyższym zgodnie z art. 7 ust. 1 projektu ww. ustawy na wniosek podmiotu wpisanego do wykazu podmiotów, które złożyły kaucję gwarancyjną naczelnik urzędu skarbowego dokonywać będzie zwrotu złożonej kaucji gwarancyjnej, o której mowa w art. 105b ust. 1 ustawy o VAT wraz z przysługującymi odsetkami od kwoty przyjętej kaucji gwarancyjnej. Kwota ta będzie zwracana w terminie 40 dni od dnia otrzymania wniosku o jej zwrot.

Zwrot kaucji następować będzie na zasadach dotychczasowych, czyli określonych w dziale Xa ustawy o VAT (zgodnie z art. 105b ust. 7-11 i ust. 12 i 13 ustawy o VAT).

Omówione zmiany w zakresie wprowadzenia obowiązkowego mechanizmu podzielonej płatności dla towarów i usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy, uwolnienia środków z rachunku VAT oraz likwidacji i zwrotu kaucji gwarancyjnej zgodnie z projektem ustawy o zmianie ustawy o VAT z dnia 14 maja 2019 r. mają obowiązywać od 1 września 2019 r. Niemniej jednak ww. projekt ustawy nie trafił jeszcze do Sejmu i nie wiadomo jaki będzie jej końcowy kształt.