Sposoby na klauzulę przeciwko unikaniu opodatkowania

Klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania ma niwelować korzyści podatkowe uzyskane w wyniku sztucznych działań sprzecznych z przedmiotem lub celem przepisów podatkowych. Przed jej stosowaniem chroni opinia zabezpieczająca. Od niedawna istnieje możliwość cofnięcia skutków unikania opodatkowania po uzgodnieniu warunków z Szefem KAS.

Cel klauzuli

Rolą klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania jest przeciwdziałanie agresywnej optymalizacji podatkowej.

Klauzulę stosuje się, jeżeli głównym lub jednym z głównych celów dokonania czynności jest uzyskanie korzyści podatkowej sprzecznej z przedmiotem lub celem ustawy podatkowej lub jej przepisu, a sposób działania charakteryzuje się sztucznością. Wskazuje tak art. 119a § 1 Ordynacji podatkowej. Korzyścią podatkową może być: niepowstanie, odsunięcie w czasie powstania lub obniżenie wysokości zobowiązania podatkowego; powstanie lub zawyżenie straty podatkowej; powstanie lub zawyżenie nadpłaty lub zwrotu podatku. Jest nią również brak obowiązku pobrania podatku przez płatnika, jeżeli wynika on z niepowstania, odsunięcia w czasie powstania lub obniżenia wysokości zobowiązania podatkowego.

Efektem zastosowania klauzuli jest wydanie decyzji niwelującej skutki podatkowe czynności służącej unikaniu opodatkowania. Skutki podatkowe określa się na podstawie takiego stanu rzeczy, jaki mógłby zaistnieć, gdyby podjęto czynność odpowiednią. Odpowiednią czynnością - swoistym wzorcem - jest czynność (także zaniechanie działania), której podatnik mógłby dokonać, jeżeli postępowałby rozsądnie i kierował się zgodnymi z prawem zamiarami innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej sprzecznej z przedmiotem lub celem przepisów podatkowych, a sposób postępowania nie byłby sztuczny. Takiej procedury nie stosuje się, gdy okoliczności wskazują, że jedyną intencją podjęcia działania optymalizacyjnego było osiągnięcie korzyści podatkowej. W takiej sytuacji skutki podatkowe określa się na podstawie takiego stanu rzeczy, jaki zaistniałby, gdyby czynności nie dokonano.

Wniosek o opinię

Podatnicy, aby zminimalizować ryzyko zakwestionowania ich działań, mogą wystąpić o wydanie tzw. opinii zabezpieczającej. Klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania nie wolno stosować w zakresie objętym opinią (do dnia doręczenia jej uchylenia lub zmiany).

Opinie zabezpieczające wydaje Szef KAS. Zainteresowani powiązani tą samą czynnością mogą wystąpić ze wspólnym wnioskiem. Przedmiotem sprawy może być czynność planowana, rozpoczęta lub dokonana. We wniosku trzeba m.in. szczegółowo opisać tę czynność, wskazać jej ekonomiczne lub gospodarcze uzasadnienie, określić wynikające z niej korzyści podatkowe, przedstawić własne stanowisko w sprawie. Należy ponadto sprecyzować korzyści podatkowe, których osiągnięcie uzależnione jest także pośrednio od dokonania czynności będącej przedmiotem wniosku, oraz wskazać inne czynności planowane, rozpoczęte lub dokonane, od których choćby pośrednio zależy osiągnięcie korzyści podatkowych. Wolno załączyć dokumentację dotyczącą spornego przedsięwzięcia, w szczególności oryginały lub kopie umów albo ich projektów. Szef KAS może zwrócić się o wyjaśnienie wątpliwości co do danych zawartych we wniosku lub zorganizować w tym celu spotkanie uzgodnieniowe. Jeżeli natomiast wniosek nie zawiera wszystkich koniecznych elementów, trzeba go w wyznaczonym terminie uzupełnić, w przeciwnym razie nie zostanie rozpatrzony. Wniosek o wydanie opinii zabezpieczającej podlega opłacie w wysokości 20.000 zł. Opłata od wspólnego wniosku ulega zwiększeniu o 5.000 zł od piątego i każdego kolejnego zainteresowanego.

Opinia zabezpieczająca jest wydawana, jeżeli przedstawione przez wnioskodawcę okoliczności wskazują, że do określonej we wniosku korzyści podatkowej wynikającej z opisanej czynności nie ma zastosowania klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania. W przeciwnym wypadku nie uzyska się opinii zabezpieczającej. Odmowę można zaskarżyć do sądu administracyjnego.

Nowa opcja

Nowym sposobem na uniknięcie wydania rozstrzygnięcia z zastosowaniem klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania, a w konsekwencji wymiaru dodatkowego zobowiązania podatkowego, jest rezygnacja ze schematów optymalizacyjnych na podstawie decyzji określającej warunki cofnięcia skutków unikania opodatkowania. Taka opcja istnieje od 1 stycznia 2019 r.

Decyzję określającą warunki cofnięcia skutków unikania opodatkowania wydaje, na wniosek zainteresowanego (zainteresowanych), Szef KAS. Wniosek powinien zostać sporządzony i podpisany przez doradcę podatkowego, adwokata lub radcę prawnego. Musi on zawierać m.in. opis dokonanej czynności prowadzącej do unikania opodatkowania, wskazanie podmiotów biorących w niej udział, określenie skutków podatkowych, w tym korzyści podatkowej, wraz z przedstawieniem sposobu i metody ich wyliczenia.

Wniosek podlega opłacie uzależnionej od wysokości wykazanej korzyści podatkowej. Wynosi ona 0,2% kwoty korzyści podatkowej - odnośnie do korzyści podatkowej lub jej części powodującej powstanie lub zawyżenie straty podatkowej, a 1% kwoty korzyści podatkowej - w pozostałych przypadkach. Opłata nie może być jednak mniejsza niż 1.000 zł i większa niż 15.000 zł. Przewidziano "rabat" dla podmiotów, które zanim złożyły wniosek w sprawie decyzji o warunkach cofnięcia skutków stosowania schematu optymalizacyjnego, wystąpiły o opinię zabezpieczającą i jej nie otrzymały. Opłata w tym przypadku wynosi 75% różnicy opłaty należnej za wniosek o wydanie decyzji i opłaty uiszczonej za wniosek o wydanie opinii zabezpieczającej, jednak nie mniej niż 1.000 zł. Gdyby okazało się, że uzyskana przez zainteresowanego korzyść podatkowa jest większa od wskazanej przez niego, trzeba uiścić opłatę uzupełniającą.

Kolejnym etapem - po wydaniu decyzji określającej warunki cofnięcia skutków unikania opodatkowania - jest złożenie deklaracji lub dokonanie korekty rozliczeń. Jeżeli w wyniku zastosowania schematu optymalizującego zaistniał taki stan rzeczy, w którym jest to niezgodne z odrębnymi przepisami, w szczególności w razie zmiany formy prawnej mającej wpływ na sposób opodatkowania, cofnięcie skutków unikania opodatkowania następuje poprzez złożenie tzw. informacji zastępczej. Wywołuje ona skutki prawne odpowiadające złożeniu deklaracji.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2018 r. poz. 800 ze zm.)